Наурызда тал егілмей қалды...

«Бір тал кессең, он тал ек» қағидасын мықтап ұстанған қазақ үшін тал егу – соңына ұрпақ қалдыру секілді ұлы істердің бірі. Сол үшін де Наурыз мерекесі ырыс пен еңбектің, молшылық пен татулықтың мейрамына айналған. Бұл күнгі ас та төк дастарқан қазақ халқының көңілінің дарқандығын тағы бір көрсетсе керек. Иә, қазақтың дастарқаны туралы айтылар әңгіме – бөлек дүние.
Менің айтпағым – осы күнгі еңбек тура­сын­дағы сөз. Қазақ әуел бастан Наурыз мере­кесіне ерекше даярланған. Көктем келіп, күн қыза бастағаннан-ақ ауланы, тал-дарақ маңын қайыра тазалап, осы күн­гі жастар, тіпті түбін әктеп, ерекше жай­нап-жақсартады. Мұның барлығы кейін­гі жастарға үлгі-өнеге болса керек. Себебі жас ұрпақ мезгілдің, жылдың жаңа­ра­ты­нын ғана емес, адамның да жан-дү­ние­сін лас пен кірден ауық-ауық таза­лап тұруы керек екенін осыдан-ақ ұқпай ма? Біздер,  ұстаздар, мектепте, ата-ана­лар үй­де айт­қан ақыл-кеңес – өз алдына бір төбе, ал ондай өнегені көзбен көрген бала, тіп­тен жадынан шығармақ емес.
Сөз басында мысал еткен «бір тал кес­сең, он тал егу» дәстүрі осы күні ауылдар­да өз маңызын жойған емес. Мектеп оқу­шы­ларынан бастап, ата-аналарына дейін жұ­мылдырылатын тал егу жұмысы арқылы балалардың табиғат – анаға, күллі жараты­лысқа деген ықыласын оятып, адам бала­сының табиғатпен үйлесімді түрде дамиты­нын ұғындыру парыз. Талшыбықтай нәзік жасөспірім табиғаттың адам баласына қан­шалықты пайдалы екендігін құр ауызбен немесе сынып ішінде оқылатын дәріс­пен жете ұғынбасы анық. Әсіресе бүгінгі техниканың озық дамыған кезеңінде, балаларымыз табиғаттан жырақтап бара жат­қаны жасырын емес. Алты күн бойы са­бақтан босамайтын қала балаларын жек­сенбі күні «ойна» деп далаға жіберсек, қай­та айналып келіп, теледидар мен компьютерге келіп отырады дегенді үлкен шаһар­да тұратын ата-аналардың аузынан жиі естіп қаламыз. Меніңше, мұның алдын алудың бір жолы балаларды қол еңбегіне көбірек баулу дер едім. Ата-бабаларымыз әз Наурызда жүзеге асыруды дәстүрге ай­налдырған тал егу шарасы – қол еңбегінің бір көрінісі. Ал оның адам ағзасына да пай­дасы зор екендігі көпшілікке белгілі. Мек­теп оқушыларын қол еңбегіне баулуға ауылдық жерлерде мүмкіндік көп. Сол үшін де табиғатты аялауға, оның бағасы мен пайдасын терең ұғынуға балаларды жастайынан баулу біздің, яғни ұстаздар­дың азаматтық парызы дер едім. Қазақта «Атаң­нан мал қалғанша, тал қалсын» деген жақсы сөз бар. Бұл сөзді қосымша тү­сін­діру­дің қажеті шамалы. Біздің ұстаздық міндет – оны бала санасына сөз күйінде емес, қарекет түрінде де сіңіру. Түркі ха­лық­тары атап өтетін жыл басының айтулы ерекшелігі табиғатқа зиян келтірмей, пайдалы іске жұмылуда жатса керек.
Мыңжылдық өсімдікті түбінен қиған­нан гөрі, оның көшетін отырғызу сауапты істердің бірінен саналмақ. Алайда бұл игі істі біз бір реткі сенбілікте ғана атқара салатын сияқтымыз. Қазір – нағыз көшет отыр­ғызып, тал егетін мезгіл. Бірақ кешегі дүр­кіреп өткен Наурыз мерекесін тойлауды біз тағы да дастарқан басынан ұзата алмадық. Қолға күрек алайық, ағайын. Әлі де кеш емес.