Қазіргі ақпараттық заманда интернет технологиялар адам өмірінің күнделікті тіршілігін жеңілдетуге қолайлы жағдайлар туғызуға мол мүмкіндіктер беруде. Кейбір болжамшылар, тіпті «жақын болашақта толық интернет дәуірі орнап, адамзаттың компьютерге тәуелділігі артады» дегенді алға тартады. Шынында да, қазіргі қоғам уақыт өткен сайын жаңа технологияларды игере бастады. Мұндай техникалық үдеріс, әрине, қоғамның әр саласының ілгерілеуіне алып келеді. Десек те, бұл үрдістің көлеңкелі тұстары да жоқ емес. Есеп-қисапқа шапшаң, әр нәрсені өзіңнен бұрын бағдарлап, жоспарлай алатын компьютерлер адам баласының өзіндік қабілетін әлсірете бастағаны шындық.
Бүгінгі технологиялық прогрестің қарқыны жаңаша ойлайтын адамдар категориясын қалыптастыра бастады. Дәстүрлі дүниелер мен рухани құндылықтардың орнын заманауи жетістіктер алмастырып келеді. Қалай айтсақ та, мониторға үңілген қоғамның том-том кітаптарды парақтап отыруға аса құлқы жоқ. Осылайша интернет алға озып, электронды құралдар күнделікті өміріміздің бір бөлшегіне айналған тұста адамзат рухани дүниелерден айтарлықтай алшақтап қалған сыңайлы. Интернетті тұтыну мүмкіндігі бар кез келген адам одан қалаған дүниесін тауып оқи алады. Соңғы жылдары қоғамымыздың әр саласында заманауи ақпаратты технологиялар берік орныға бастады. Бұл, әрине, жаңа дәуірдің жаңа талаптары. Сондықтан да білім мен ғылымға деген қызығушылық, оны насихаттау, кітап оқу сияқты дүниелер кітап дүкендері мен кітапханалардан интернеттің виртуалды кеңістігіне ойыса бастады. Осылайша, жұрт назары бірте-бірте интернетке ену үдерісі басталуда. Бірақ ХХІ ғасыр табалдырығын аттаған әлемдік қауымдастық жаңа технологияларды алаңсыз игеріп әкетсе, қазақ қоғамы бұл жолда кенжелеп отырғаны көңіл қынжылтады. Елімізде жаңа технологиялар әлі еніп үлгермеген бірқатар шалғай жерлер баршылық. Дегенмен соңғы кезде Қазақстандағы интернет пайдаланушылар саны артып келе жатқандығы байқалады. Бірақ интернеттің пайдасын көретіндердің ішінде орыстілділердің үлес салмағы басым. Ал қазақтілді интернет кеңістігінде көптеген мәселелер қамтылмай жатыр. Әсіресе әдебиет пен жалпы руханиятқа қатысты сайттар өте аз. IT мамандардың пайымдауларынша, әдетте көптеген адамдар компьютермен жұмыс істеу қиын деп ойлайды. Қажет болатын болса, компьютерлік сауаттылықты игеру аса қиын шаруа емес. Интернетті пайдалану ақша тұрады, арнайы сайт ашу үшін де біршама қаржы құю қажет. Бірақ жеке сайтың болмаса да, қазір көптеген әлеуметтік желілер арқылы бір тиын ақша төлемей-ақ өзіңнің блогіңді ашып, жүргізіп отыруға болады. Бұл жерде нақты оқырманмен тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік бар. Мысалы, қазір бір ғалымның не жазушының кітабы асып кетсе 2-3 мың данамен ғана тарайды. Оны шығаруға да қыруар ақша керек. Осы орайда блог ашудың тиімділігі үлкен. Бұл әсіресе шығармашылық адамы үшін өте қолайлы. Талғамды дүниелері бар қаламгердің сол арқылы миллиондаған оқырмандардың жүрегін жаулап алуына мүмкіндігі бар.
Бұл көрсеткіштердегі сандар көңіл көншітіп тұрғанымен, осы бір игіліктерді іс жүзінде толыққанды көре алмай отырғанымыз жасырын емес. Десек те, жоғарыда аталған көрсеткіштердің өсуі жеделдетілсе, Қазақстан интернет-технологияларды енгізу саласында әлемдік рейтингіде айтарлықтай бәсекеге қол жеткізе алуы мүмкін. Алайда ресми статистикалық көрсеткіштерге аса иек арта бермейтін қарапайым халық заманауи технологиялардың игілігін барынша сезініп отыр дей алмаймыз. Отандық интернеттің қалыптасу барысына қатысты аз-кем талдау жасап жүрген санаулы мамандардың пікіріне сүйенсек, қазақ тіліндегі әдеби сайттардың даму үрдісінің төмендігіне себеп болып отырған бірнеше фактор бар:
• қаржылық қиындықтар;
• бәсекелестіктің жоқтығы;
• қазақтілді интернет қолданушылардың аздығы;
• еліміздегі көптеген аймақтардың интернетке қолжетімсіздігі;
• интернет сауаттылықтың төмендігі;
• әдебиетсүйер қауым мен аға буын қаламгерлердің компьютер, интернетке белсенділігінің аздығы;
• интернет жайлы теріс түсінік, авторлық құқық сақталмайды деген сияқты пікірлер;
• қазақ тіліндегі компьютерлік бағдарламалардың жоқтығы және қазақ алфавитінің компьютерден дұрыс оқылмауы.
Дегенмен осындай түрлі кедергілерге қарамастан, еліміздің интернет кеңістігі кезең-кезеңімен ұлғайып келе жатқандығын айта кеткен жөн.
Қалай десек те, біз қазіргі заманауи технологиялардың жетістіктері мен мүмкіндіктерін рухани тынысымызды кеңейтуге пайдалана алмай отырмыз. Бірақ бір нәрсе анық – жаһанданған әлемдегі технологиялар мен ақпараттар заманы адамның уақыт пен өмірге деген көзқарасын өзгертті. Осы тұрғыдан алғанда компьютер – адамның көмекшісі, уақытты үнемдейтін таптырмас құрал екені анық.
IT-көрсеткіш
• Еліміздің Көлік және коммуникация министрлігінің өткен жылы таратқан мәліметтері бойынша, Қазақстан телекоммуникациялық инфрақұрылымды дамыту көрсеткіші бойынша 15 позицияға көтерілген.
• Бүкіләлемдік экономикалық форум мамандары 144 елге талдау жүргізе отырып, бәсекеге қабілеттіліктің ғаламдық есебіне сәйкес, 2011 жылдың қорытындысында Қазақстан ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі бойынша 72-орыннан 51-орынға көтеріліп, ТМД елдері арасында көш бастап отырғанын айғақтаған. Бұл тізімде Ресей Федерациясы 67-інші және Украина 73-орындарды иеленді. Осының алдында, 2010 жылы Ресей – 66, Украина 82-орында тұрған. БЭФ сарапшыларының бағалауына сәйкес, Қазақстан көптеген көрсеткіштер бойынша өз позициясын уақыт өткен сайын жақсарта түсуде.
• Министрліктің анықтауынша, 2010 жылмен салыстырғанда инфрақұрылым жағынан Қазақстан 82-орыннан 67-орынға көтерілсе, ұялы байланыс абоненттерінің саны жағынан 20-орынға (2010 жылы 38-орын), интернет желісін пайдаланушылар саны бойынша – 62-орын (2010 жылы 77-орын), интернет желісіне кең жолақты қолжетімділікке ие абоненттердің саны бойынша 67-орынға (2010 жылы 71-орын), интернетті енгізу қабілеттілігі бойынша 53-орынға (2010 жылы 74-орын) көтерілді.