Баланы ана құрсағынан бастап тәрбиелеген дұрыс

Әдібай ТАБЫЛДЫ, педагогика ғылымының докторы, профессор:
Педагогика ғылымының докторы, жазушы, ақын Әдібай Табылдымен әңгімелесудің сәті түсіп еді. Ұлттық тәрбие төңірегінде өрбіген сұхбатымызды ұсынып отырмыз.

1 Сізді халық өнеге (рубаяттар) жазатын жазушы ретінде жақсы таниды. Осы өнеге, тәлімді насихаттайтын жанрды жан-жақты түсіндірсеңіз...
2 Жазушы Мұхтар Әуезов «ел боламын десең, бесігіңді түзе» деп, бала тәрбиесін бесіктен бастағанды дұрыс көріпті. Бірақ бүгінгі зерттеушілер «баланы ана құрсағынан бастап тәрбиелеу қажет» деп пайымдайды. Сіз қалай ойлайсыз?
3 Ұлттың педагогикасын зерттеуші ғалым ретінде азаматтық неке мәселесіне қалай қарайсыз?
4 Ұлттық тәрбиені зерттеушілер «елімізде тәрбиенің бұзылған жағдайлары көп» деп топшылайды...

1. Рубаяттарды орта ғасырда пар­сы математигі, астрономы, ақын, философы Абу-ль-Фатх Омар ибн Ибрахим аль-Хайям басқа ақындармен қосылып, ал­ғаш жаза бастады. Рубаят – өне­ге, өсиет деген сөз. Омар Хайямның дүниежүзіне 620-ға тар­та рубаяты тараған. Ол өсиет сөздерінде: «Мына өмір қы­зық, оның қызығын сезіну үшін шараптан ішу керек», – де­генді көбірек айтады. Ал менде ру­баят­тар құрылысы мен маз­мұны жағынан жа­ңаша жа­зыл­ған. Мен 2012 рубаят жазыппын. Қа­зақ әдебиетінде төрт таған­дар деп Мұзафар Әлімбаев, Мұ­қағали Мақатаевтар аздап жазып жүр­ді. Жалпы алғанда, рубаяттар – өмір философиясы мен тәрбие құ­ралы бола алатын өзіндік жанр.
2. Шынымен де, бала тәр­бие­сіне екі жастың некелесуіне дейін мән беруіміз керек. Жігіттің кімге үйленгелі жатқаны, қыздың мінез-құлқының сай келуі, ана бо­луға лайықты ма деген сұ­рақ­тар­ да аса маңызды. Не­келес­кен соң, құрсақ тәрбиесі бас­та­лады. Ол дегеніміз – баланы кү­туде анаға қойылатын барлық талаптар. Құр­сақ тәрбиесі жайлы ғалым Советхан Ғаб­басов меди­циналық еңбектер жазды. Бірақ бесік тәрбиесінде баланың тазалы­ғына қарау, нәрестені бесікке дұрыс бөлей алу да маңызды. Баланы құрсақ тәр­бие­сі­н­ен бастап тәрбиелеген халық ұтыл­май­ды.
3. Қазақ халқында жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрі бар. Дәстүрдің түп мәні – текті, генді сақтап қалу, қанның тазалығын сақтау. Қазір «америкалық ұлт» деген халық бар. Оларда ата салт, дәстүр деген шиеленісіп кеткен. Ұлт үшін ең маңыздысы – құрал-қасиетінен айырылмау. Ал жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрі текті сақтап қалуға аса қажет. Қазақ халқы классикалық ұлтқа жатады. Өйткені ұлты­мыздың қаны таза, жа­ны таза. Ал бас­қа ұлттың жігіттеріне үйлену шарасыз­дық­тан туындап жатқан мәселе деп ой­лай­мын.
4. Елімізде тәрбиенің бұзылғандығы жай­лы аз айтылған жоқ. Оның да түрлі се­беп­тері бар. Ең қарапайым себеп – кім кө­рінгеннің мектепте ұстаз болуы. Үлгілі шәкірт мектепке бармады. Мұғалімдердің жалақысын төмендетіп, дәрігерлердің де жағдайын жасамадық. Содан тән азығы мен жан азығы бұзылды. Жалпы, ұлттық тәр­биенің басты құралы – әдебиет. Оның ішінде поэзияның балаға беретін жемісі ора­сан зор. Балаға санды үйрету үшін са­намақтарды, жаман мінез-құлықтан арылту үшін мазақтамаларды шығарған. Ма­қал-мәтелдер, батырлар жырлары, ға­шық­тық жырлар балалар тәрбиесін бір жол­ға салуда маңызды қызмет етеді деп ой­лаймын.