Алаштың ЖАС ТҰЛПАРЫ

Ұлттық музыка эстраданы ысырып барады

ЮЛИАНА, фолк-орындаушы, әнші, «Қомусшы – әлем шебері» атағының иегері:
Қазіргі уақытта елімізде түркі халықтарының қазіргі заманғы этникалық музыкасын насихаттап, әлемге танытуды мақсат еткен The Spirit Of Tengri фестивалі өткізіліп жатыр. Жоба аясында аталған фестивальға  қатысуға ниет білдірген жеке орындаушылар мен өнер ұжымдарының бейнебаяндары СТВ телеарнасы арқылы ұсынылуда. Сондай-ақ www.alashainasy.kz, www. tengrinews.kz, www. tengrifm.kz сайттарында байқаудың барысы баяндалып келеді.
Жақында осы өнер фестивалін ұйымдастырушылардың шақыруымен байқауға қатысушы, қазақпен тамырлас Саха Республикасының (Якутия) өкілі, әйгілі фолк-орындаушы, әнші, шебер шаңқобызшы Юлиана Кривошапки­на Алматыға арнайы келген болатын. «Алаш айнасы» бұған дейін бұл орындаушы туралы: «Саханың қомус аспабында асқан шеберлікпен ойнайтын Юлиана Spirit of Tengri фестивалінде олонхоны туғызған өңірдің тамаша үнін, атмосферасы мен рухын жеткізе­мін деп отыр. Юлиананың әндерінде көк бөрінің ұлуы, қыран қанатының қағысы, бұлбұлдың сайрауы, сәйгүліктің шабысы, балықтың шоршуы, дауылдың екпіні, қарлы шыңның самалы бар», – деп жазған болатын. Бұлай деп тамсануымыз­дың да себебі жоқ емес. Бұған ғаламторға кіріп, Юлиананың «Ояну» атты жаңа бейнеклипін көріп, тыңдаған адам, сөзсіз, көз жеткізеді. Бір ғана шаңқобыздың үнін мың сан түрлендіріп, табиғат үнін әсерлі әуезге үйлестіре білетін талантты орындаушы Алматыға арнайы келген сапарында «Алаш айнасы» газеті редакциясына да бас сұғып, өнер, мәдениет төңірегіндегі ойларымен бөліскен еді:

Қомустың үні – дертке дауа
– Қазақтың шаңқобыз аспабын Якутия сахалары қомус деп атайды. Алақанға сыйып кететін бұл шағын ғана аспаппен адамның кеудесіне сыймайтын, ойына келмейтін таңғажайып әуендер мен таби­ғаттың тылсым үндерін ойнауға болады. Қомус – якут халқының ең басты музыка­лық аспабы. Біздің бабаларымыз дертке шалдыққан адамдарды осы аспаптың қасиетті үнімен емдеген. Ел жиналған орта­да да қомусшы бақсылар ортаға шы­ғып, өнер көрсетіп, айналаны қара ниет­ті күштерден тазартатын болған. Якуттар табиғатқа жақын, қомустың көмегімен олар табиғаттың бар әсемдігін көркем бейнелей алады. Бұл қарапайым фоль­клорлық аспап қана  болғанымен, ол өзге музыкалық құралдардан анағұрлым артық. Қомус аспап болса да, қазіргі заманғы ырғақтардың алуан түрін туғыза алады. Қомуспен кез келген жанрда ойнауға болады. Ол  – ата-бабаларымыз­дың әрі келешектің де аспабы. Тағы бір атап өтетін нәрсе:  бізде, Якутияда, дүниежүзінде теңдесі жоқ Қомус мұража­йы жұмыс істейді. Осы мұражайды көру үшін әлемнің төрт бұрышынан адамдар арнайы келіп жатады. Қазір күндіз-түні шеберлігімді шыңдаумен айналысып, ізде­ніс үстінде жүрмін. Бұл ерекше мұра­жайда қомустың 2 мыңнан астам түрі сақтаулы. Жеке шығармашылығыма негізінен көне түркі­лік сарындар мен өзімнің туған халқым – якут фольклорының барлық дыбысын арқау етіп келемін. Таяуда ғана «Ояну» деп аталатын бейнек­липімді қалың тыңдар­манға ұсындым. Көрген адамдар жоғары бағасын беріп жатыр.

Кішкентай аспаптың үлкен мүмкіндіктері бар
– Менің қомус аспабына қызығушы­лығым сонау бала күннен басталған. Әжем бұл аспапта өте керемет ойнаған. Үйде де, түзде де осы бір киелі де қасиетті аспаптың дыбысы естіліп тұратын. Кейін анам әжеміз ойнаған қомусты маған сыйға тартты. Өз өмірімдегі алғашқы саналатын бұл қомус қазір үйімнің ең төрінде тұр. Ал сахнаға алып шығатын қомустарды шеберлерге арнайы тапсырыс беріп жасатамын. Мектепте оқып жүрген кезімде ұлттық әндер жазылған табақша­ларды тыңдаудан жалықпайтынмын. Сол кездегі ерекше әуендер, саха елінің тамаша табиғатының тылсым әуендері менің құлағыма әбден сіңіп, жүрегімді әлдеқашан бойлап кеткен.
Уақыт өте келе өнер жолын таңдап, «Айархаан» тобының мүшесі ретінде ән салып, қомус тартып жүрдім. Осы топпен бірге жер-жерді аралап жүріп, көптеген жетістікке жеттік. Рухани жағынан да өсіп, қомусшы ретінде де кәсіби тұрғыда жетіле түсуіме осы топта өнер көрсетуім айтарлықтай әсер етті. Де­ген­­мен қомусшы атансам деген бала күннен бойды билеген асыл арманның жетегімен топтан бөлінуіме тура келді. Мұндағы басты ұмтылыс – жеке шығарма­шылы­ғым­ды дамыту. Себебі өзімнің ойға алған жоспарларым, жүзеге асырсам деген мақсаттарым бар еді. Болашақта якут жастарын ұлттық өнерге баулып, қомусқа үйрететін мектеп ашсам деген ниетім бар. Әзірше жеке бағытта шығармашылық жұмыстармен айналысу үстіндемін. Енді осы бір кішкентай ғана аспаптың үлкен мүмкіндіктерін әлемге әйгілесем деп, талант пен еңбекті ұштастырып жүрген жайым бар.

Этникалық музыка сәнге айналып келеді
– Өткен жылы Якутияда VII Қомусшы­лардың әлемдік конгресі өткен болатын. Онда Үндістан, Қытай, Жапония, Корея, АҚШ пен бірқатар Батыс елінің шеберлері қатысты. Сонда қатаң іріктеуден өткен әлемнің ең үздік тоғыз қомус шеберінің қатарына іліктім. Бұл мен үшін, менің халқым үшін зор қуаныш болды.
Қазіргідей жаһандану дәуірінде әрбір халық өзінің бет-бейнесін сақ­тап қалу үшін та­мы­р­­лы тарихын та­разылап, өнері мен мәдениетін жаңа белес­тер­ге көтеруге ұмты­луда. Даңғаза музы­каға бейім келетін бү­гінгі ұрпақ ескі әуен­дер­ді жаңаша ырғақтармен көмкеріп, барынша түрлендіріп ұсынсаң ғана тың­дайды. Шынында да, кейінгі кезде мазмұн­ды да мағыналы этникалық-фольклорлық музыка жеңілтек эстрадамен айтарлықтай бәсекеге түсе бастағанын айту керек. Бұл ретте якут жерінде де халықтық музыкамыз бен ұлттық ән өнерімізді тың бағытта дамытып жүрген бірқатар танымал топ пен жекеле­ген орындаушылардың бар екен­дігін және олардың өнерін көпке паш ететін бірқатар жобаның жүзеге асыры­лып жатқандығын атап өткеніміз жөн. Ал қазақстандық Spirit of Tengri фес­тивалі – дер кезінде қолға алы­нып, жүзеге асырылып жат­қан ірі жоба. Себебі бүгінгі тың­дар­ман жанға рақат сый­лайтын, өткеніне үңіл­діре­тін әуенге бет бұра бастады. Осы жоба арқылы көптеген қа­зақстан­дық өнерпазбен табыстым. Бұ­ған дейін де көне мақамды жаң­ғыр­­тып жүрген атақты қазақстан­дық музыкант, этникалық-фольклорлық әуендерді орын­­даушы Еділ Құса­йыновтың өнеріне тәнті бол­ғаным бар. Ұлт­тық музыканы тү­ле­тіп жүрген осын­­дай шебер­лері бар түркі әлемі өнері­нің болашағы зор деп есептеймін. Қалай десек те, табиғатпен үндес, тамыры бар дүние ешқашан мәнін жоймайды дегендей, қазір әлемде  этникалық-фольклорлық му­зы­ка сәнге айналып келе жатқанын  бай­қау­ға болады. Саха елімен туыс қазақ хал­қы­на баянды бақыт тілеймін. Түбі бір түркі жұртының рухы мәңгі жасасын!

Қаперге!

Түркі халықтарының шебер орындаушыларының басын қосатын Spirit of Tengri фестивалі үш кезеңді қамтиды:
– жоба аясында СТВ телеарнасында көрсетіліп жатқан бейнеклиптерге дауыс беріледі;
– дауыс санына қарай іріктелген өнерпаздардың хит-шеруі өтеді;
– үшінші кезең қорытындысы бойынша ең таңдаулы орындаушылар қатысатын  этникалық музыканың гала-концерті өтеді.
Қорытынды концерт өтетін күн қосымша хабарланады.

Микроблогтағы жыр

Өлеңдері «Талантқа тағзым», «Қос қарлығаш» жыр жинақтарына енген талантты жас ақын Бауыржан Әліқожа Оңтүстік Қазақстан облысы Отырар ауданында дүниеге келген.  Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің түлегі. Қазіргі қазақ поэзиясында өзінің лирикалық үнімен ерекшеленіп келе жатқан ақынның шығармашылығы бірқатар әнге де арқау болған. Студент кезінде-ақ жинақ шығарып, шығармашылық кездесуін өткізген дарын иесінің өлеңдері ара-тұра ғаламтор арқылы да көрініс тауып келеді.

Бақ жұлдыз

Айым менің!
Жарасады өзіңе мойыл меңің.
Сүттей аппақ жүзіңнен айналайын,
Аққу қанат, ақ балтыр қайың ба едің?!

Жаным менің!
Сенен сездім жайдарлы мамыр лебін.
Мына жалған дүниені нұрландырып,
Қан таратқан сезімге тамыр ма едің?!

Тұнық көлім!
Шыбық белім, не деген қылықты едің?!
Жігіттердің шоқ салар жүрегіне,
Тұрған тұрқың нұр шашып, күліп керім.

Үр қызы ма ең?!
Әсемдіктің не екенін білгізіп ең.
Болмысыңа қызғана көз тастайды,
Мына ғалам сан миллион жұлдызымен.

Бұрымдым-ай!
Саған арнап жазармын жырымды ұдай.
Тіршілік те, сен де – бір іңкәр әлем,
Сезінбеп ем өмірді бұрын бұлай.

Мүшәйрада бақ сына
Қазақстан Жазушылар одағының және «Абыралы-Дегелең» қоғамдық қорының, ақын шығармашылығын бағалайтын азаматтардың қолдауымен, дүниеден ерте озса да, отты, рухты жырларымен ел есінде мәңгі қалған адуын ақын Төлеужан Ысмайыловтың туғанына 80 жыл толу мерейтойына орай жазба ақындардың «Мәңгілік жас рухым – өлеңдерім!..» атты республикалық жыр мүшәйрасы жарияланады.

Мүшәйраға еліміздің барлық аймағынан ақын­дар үш өлеңімен қатыса алады. Оның біреуі ақын Төлеужан Ысмайыловтың рухына арналса, екіншісі – туған жер, өскен өлкені жырлауға, үшіншісі еркін тақырыпта болуы міндетті.
 Шығармалар көлемі (үш өлең­­ді қоса есепте­генде) бес-жеті беттен ас­пауы шарт (14 ке­гель, 1,5 ин­тервал). Бұрын жарық көрген немесе көр­се­тілген мерзім­нен кешіккен шығармалар бәйгеге қатыс­тырылмайды. Шығармалар 2012 жылдың 5 қыр­күйе­гіне дейін қабыл­данады. Са­рап­тау нәти­же­сінде жүлдеге лайықты деп танылған ақындар осы жылдың 14 қыркүйегінде Семей қала­сында өтетін ақтық мүшәйраның мәресіне арнайы шақырылады.
Бәйге мөлшері:
Бірінші бәйге  – (біреу) 300 000 теңге.
Екінші бәйге –   (екеу) 150 000 теңгеден.
Үшінші бәйге  – (үшеу) 50 000 теңгеден.
Ынталандыру бәйгесі  – (бесеу) 35 000 теңгеден.
Қазылар алқасының шешімі қайта қарауға жатпайды. Мү­шәй­ра жүлдегерлері арнайы дип­лом­мен марапатталады.
Ескерту: Жабық бәйге бол­ғандықтан, өлеңдерді бүркеншік атпен жіберу керек. Автордың аты-жөні, мекенжайы, байланыс телефо­ны жазылған парақ кіші конвертке салынып, желім­деліп, оның бе­тіне тек бүркеншік аты ғана жа­зыла­ды. Үлкен конверттің сыр­тындағы жіберу­шінің аты-жөні деген жерге бүркеншік атты жазуға бола­ды.

Мекенжайы:
Алматы қаласы, Қазақстан Жазушылар одағы, Абылай хан даңғылы, 105-үй, 25-кабинет. Индекс – 050000. Байланыс телефоны: 8 (727) 272-62-93

Абайға жүгіну
10 тамыз күні сағат 17.00-де Алматы қаласының Тілдерді дамыту, мұрағаттар және құжаттама басқармасы Халықаралық «Абай» қорымен бірлесіп, Абай Құнанбаевтың туған күніне арналған дәстүрлі «Абай оқуларын» өткізеді.

Іс-шараға мемлекеттік мекемелер­дің ресми өкіл­дері, зиялы қауым, ғалым­дар мен ақын-жазу­шылар, өнер қай­­­рат­­кер­лері, қоғамдық ұйымдардың жетекшілері мен БАҚ тілшілері, әде­бие­тсү­йер студенттер мен оқу­шылар шақырыла­ды.
«Абай оқулары» ша­расына қатысу­шылар Абайдың әдеби-шы­ғармашылық мұрасы туралы әңгімелейді. Сонымен бірге Қазақс­тан Республика­сын­дағы мемлекеттік тіл саясаты туралы өз ойларын ортаға са­лады. Іс-шара бары­сын­да ақындар, мектеп оқушылары мен студент жастар Абай шығарма­ларын оқиды. Қатысу­шылар назарына арнайы әзірленген концерттік бағдар­лама ұсы­ны­лады. Өткізуге атсалысып, белсенділік таныт­қандарға алғысхат­тар мен естелік сый­лықтар беріледі.
Іс-шараға қатысқысы келетіндердің Алматы қаласы Тілдерді дамыту, мұрағат­тар және құжаттама басқар­ма­сына хабарласуына болады.
Мекенжайы: Алматы қаласы, Республика алаңы, 15, 556-бөлме. Телефоны: 267-22-28

Тарастың елі Жамбылға ескерткіш қоймақ
Алдағы 2013-2014 жылдары Украинада – Қазақстанның, Қазақстанда Украинаның мәдени күндері өтеді деп жоспарланған.
Еліміздің Сыртқы істер министр­лігі таратқан мәліметтерге сенсек, Украина астанасы Киев қаласында биыл жыр алыбы атанған Жамбыл Жабаевтың ескерткіші бой көтеретін болды. Бұл қалада Жамбыл атындағы көше бұрын­нан бар. Ал жеті жыл бұрын Днепро­петровск облысының Синельни­ково қаласында украин даласын жаудан азат етуде қаза болған Алғадай Жам­бы­лұлына ескерткіш қойылған еді.
Биыл – Тарас Шевченконың туғ­а­ны­на 200 жыл. Қазақтың Жамбылы украин­нің Тарасының шығармасын жақсы көргені және оның 125 жыл­ды­ғына ар­нап «Тарас туралы жыр» шығар­ғаны бел­гілі. Бүгінде Алматы қаласындағы Достық даңғылы мен Шев­ченко көше­сінің қиы­лысында украи­н­нің атақты «кобзары» Т.Шевченкоға арналған ес­керт­кіш бар.

Қаперге!

Қадірлі оқырман, халқымыз­дың талантты өрендері, жас қалам иелері! «Алаштың жас тұлпары»  қосымшасының алдағы сандарында жас ақындардың жырларынан құралған «Алаш антологиясын» шығару ойымызда бар. Жасы 35-ке дейінгі ақындар лирикалық тақырып­та жазылған бір өлеңін өзінің суретімен және қысқаша өмірбаяндық мәліметімен қоса редакция­мыздың электронды хат қоржынына жіберуі тиіс.
Сондай-ақ бүгінгі әдебиет, руханият жөніндегі пікірлеріңіз бен шағын ойтүрткі мақалаларыңыз болса, бізге жолдаңыздар. «Жас тұлпар» қосымшасының электронды нұсқасын оқу үшін газетіміздің сайтын ашып (www.alashainasy.kz),  «Өркениет» бөлімінің пернесін басу қажет.

Бетті дайындаған: Алмат Исәділ. Байланыс үшін: almat-76@mail.ru