Ұлттық аза тұтудың қазақы атрибуттары қандай болуы керек?

Кеше Тәуелсіз Қазақстанда ұлттық аза тұту күні өткізілді.  Бүкіл мемлекет аумағы бойынша, сондай-ақ шетелдегі елшіліктердегі  мемлекеттік ту төмен түсіріліп, телеарналар мен радиоларда ойын-сауық бағдарламалар мен жарнама беру тоқтатылды. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» заңы бойынша «ұлттық аза тұтуға байланысты мемлекеттiк Ту ұлттық аза тұту мерзiмi iшiнде тутұғыр биiктiгiнiң жартысына дейiн төмен түсiрiледi» деп жазылған. Дегенмен ұлттық қаралы күнді жан-дүниемізбен сезініп, ел шетін қызғыштай қорып, шейіт болған шекарашы сарбаздардың рухына тағзым ету қай деңгейде өтті, аза тұту күні елдің жоғары оқу орындары, басқа толып жатқан мекемелер азалы күнді қалай өткізді, жалпы қазақы ұғымда қаралы күнді қалай өткеру керек деген мәселе үлкен сауалдар туғызып отыр.
Көптеген мемлекеттік телеарна­лар мен радиоларда ұлттық аза тұту күніне орай, ойын-сауық бағдарла­ма­лары­ның орнына деректі фильм­дер, ма­ғы­налы көрсетілімдер, радио­лардан ойнақының орнына мұңлы әуендер бе­рілгенін құптадық. Мәсе­лен, «Қа­зақ­стан» ұлттық арнасының эфирінің өн бойында «Бүгін –Ұлттық аза тұту күні» деген титр жазылып тұрды. «Қа­зақ радиосында» зиялы қауым өкіл­дері «Арқанкерген» шека­ра бекетінде сар­баздардың қаза бо­луына байла­нысты көңіл айтты. Қай­ғылы әуендер адам жанына әсер етіп, өткен мен бүгіннің таразысы туралы ой салады екен. Алайда кейбір радиолар азалы күнді елеп-ескермей, бәз-баяғы қал­пын­ша көңілді хабар­лар мен ойнақы әуен­дерді түйдек-түйдегімен беріп отыр­ды. Сонда қалай? Қазақстан же­рін­де отырып, елдің заңы мен ішкі тәр­­тібін неге құр­меттемейді? Көрші Ре­сей­де қаралы күні осын­дай тәртіпті орындамаған те­ле­ра­­диоларға әкімшілік жаза қол­да­ныл­ған екен. Бізде қаралы күнді сезініп, тағ­зым ету жағы жетіспейтініне куә болдық.
Кеше «Арман» кинотеатрының есігінде «қаралы күнге байланысты көрсетілімдер кейінге шегерілді» деп жазылған. Алайда киноқұмар халық бұл қаралы күннен хабарсыз сияқты, бәрі «Арман» кино­театры­на ағылып, жабық тұрған соң, кері қайтып жатқанын көрдік. Біздің айтпағы­мыз, жалпы ұлттық аза тұту күні жария­лан­­ға­нымен, елді хабардар ету жағы жетіс­пейтін сияқты. Бір қуантатыны, интернет сайттар мен агент желілерінде бір-біріне қаралы күнге байланысты қолдау білдіру мақса­тында «жұлдыз» белгісін салыңыз деген хабарламалар толассыз жіберіліп жатты. Мұның өзі елі мен жері үшін қапияда опат болған шекарашы сарбаздардың рухына деген тағзымды білдірсе керек.
Біздіңше, қаралы күнді мұсылмандық ғұрыппен әртүрлі мекемелерде құран бағыштап, елі мен жері үшін шейіт болған бахадүр бабаларымыз, бүгінгі шекарашы сарбаздарымыз туралы рухани һәм мағыналы насихат айтылуы керек сияқты. Бұған оқу орындары тәрбиелік-рухани тағылымдық шаралар өткізсе, артық болмас.Әлбетте, азалы күннің белгісі ретінде еуропалықтар сияқты қара киініп жүру керек пе, ол жағын ойластыру керек. Себебі әр елде аза тұтудың дәстүрлі атрибуттары әрқалай. Мысалы, ислам дінінде – ақ, индуизмде – қызыл, жалпы Еуропада аза тұту киімінің түсі – қара, Қытайда – ақ, Түркияда – көк немесе күлгін, Мысырда  – сары, ежелгі Эфиопияда – сұр-күлгін болып келген. Қазақ дәстүрінде қаралы үйдің әйелдері қара жамылған. Бірақ ер адамдар қара киім кимеген. Осындай атрибуттық жағынан ойланатын тұстар баршылық.
Тәуелсіз Қазақстанның шекарасын қорғап шейіт кеткен шекарашылардың қайғысы – бүкіл елдің трагедиясы. Әр азамат елдің басына түскен қайғы-қасіретті жан-дүниесімен тағылымы етуі тиіс. Аза тұту атрибутының астарында мемлекетке деген құрмет, халыққа – бірлік, тіріге – сауап, о дүниелік адамдарға тағзым жатса керек. Кеше «Арқанкерген» бекетінде шекарашы­лардың қайғылы оқиғасына орай ұлттық аза тұтып жатқан кезде бұған дейін белгісіз болып біраз жайттар анық­тал­ды. Ішкі істер министрі Қалмұхамбет Қасымовтың мә­лім­деуінше,  «Арқанкерген» шекара бе­кетін­де 15-інші шекарашы ұстал­ды. «Осы іс бойынша қылмыстық іс қозғал­ды. Кеше кешқұрым қыстақтардың бірінен 15-інші шекарашы ұсталды. Ол азаматтық киімде болған. Қазір тергеу амалдары жүргізілуде. Сараптамалар тағайындалды. Бізде сараптамалардың бәрі толығымен дайын емес. Оқиғаның ішкі мәселеден орын алғандығы нақтылануы мүмкін. Ол командирдің тапаншасымен ұсталды. Сол күні кезекші болған. Осының бәрін тек­серудеміз», – деді ішкі істер министрі Қ.Қа­сым­ов. Сондай-ақ «Арқанкерген» шека­ра бекетінде қаза болған шекарашы­лардың аты-жөндері толық мәлім болды.