Қан ауруы қан қақсатып тұр...

Аурудың адам таңдамайтыны белгілі. Дегенмен жалпақ тілде «ханзадалар ауруы» деп аталып кеткен гемофилия кеселінің бүгінде белең алып бара жатқанына дәрігерлер дабыл қаға бастады. Дерті дендеген науқастар шағымын айтып, мұңын шаққанымен, әзірге тыңдар құлақ табылар емес. Себебі... Оның себебі көп...
Ең бірінші – білікті маманның жоқ­тығы. Дәрі-дәрмек жетіспеушілігі. Қа­жет­ті дәрі бағасының удай қымбаттығы. Тізе берсең, тәспінің тасындай тізбек­теліп кете береді. Ең бастыларына тоқ­талып өтсек. Дәрігерлер гемофи­лия­ның, негізінен, тұқым қуалайтын ауру екенін айтады. Сондай-ақ ол сирек ауру түріне жатады. Мамандардың айтуын­ша, қан­ның ұйымай қалуы – қауіптің басы ғана. Негізгі көрсеткіші – қанақ­қыштық, яғни қанның ұйымауы сал­дары­нан нау­қас­тардың мұрнынан, тісінен апталап, тіпті айлап қан тоқтамай ағады. Бастары ай­на­лып, жүрегі айнып, қан қысымы әдеттегіден анағұрлым жо­ғары­лап кете­ді. Медицина ғылы­мында қанаққыштық дерті кеселдің ауыр түріне жатады. Егер жазатайым бір жерін кесіп алса, қан мүл­дем тоқтамай, кей жағ­дайда қан­сырап ажал құшуы да ғажап емес. Ар­найы препараттар бол­маса, аққан қан­ды тоқтату мүмкін емес екен. Қажетті де қымбат дәрілердің арқасында қан тоқ­тап, науқас өзін еркін сезіне алады. Ал сол қажетті дәріге қол жеткізу қиын. Осы дертке тұсалғандарға «Иму­нат» дәрісі ауадан да қажет. Оның бір құтысы 24 мың теңге тұрады. Қан­ның қою­ла­нып, бірқалыпты жүйеге келуін реттейтін басқа да дәрілердің бағасы шамамен 32-36 мың теңге шамасында болса, ал дерттің ингибиторлық түріне шалдық­қан­дарды емдейтін дәрі 160 мың тең­ге­ден асады. Енді салыстырып көріңіз. Науқастарға берілетін жәрдем­ақы – не­бәрі 12 мың теңгенің ар жақ, бер жа­ғында. Сонда науқас дертін ем­дей ме, жоқ, әлде басқа да қажеттілігіне жарата ма – түсі­ніксіз. Тіпті осы аурудың сал­да­рынан мүгедек боп қалып, жұмыс істей алмай отырғандар қаншама? Жәрдем­ақының өзіне жаутаңдап, қол жеткізе алмай жүргендер де жетерлік. Мектеп жасындағы балаларға тіптен қиын. Үнемі дәрігердің бақылауында болып, аптасына үш рет дәрісін салғызып тұруға тиіс болғандықтан, оларды орта мек­тептер кейде қабылдамайды. Ата-аналар ақылы түр­де оқытуға мәжбүр. Ал дәл осы диаг­нозы бар дертті бала­ларға арналған мамандандырыл­ған арнайы оқу орын­дары жоқтың қа­сы. Ол түгіл, оларды емдейтін орталық та жоқ.
Оларды көп­ са­лалы аурухана­лар­дың бір бөлім­шесі етіп қана қойған. Оған да шүкіршілік ететін­дер бар. Әйтеуір, емдейтін жердің бары да – демеу. 2010 жылы – сегіз науқас, 2011 жылы екі науқас дәл осы дерт­тен бақилық болған. Дертіне дауа таппай, өмірден озып жатқандарға маман тапшылығы, дәрінің жетіспеушілігі сынды мәселелер «көмек қолын созуда». Әйтеуір, көңілге демеу болатыны, аталмыш ауруға шалдыққан­дарға елімізде енді ота жасала бас­тапты. Жамбыл облысында осы дертке шал­­дыққандардың жағдайы тым ауыр. Осы уақытқа дейін науқастардың бар­лығына облыстық бюджет есебінен беріліп келген дәрі-дәрмектерді биылдан бастап тек 18-ге толмаған жасөспірімдер ғана алатын өзгеріс енгізіліпті. Бұған ауру баланы бағып отырған ата-аналар өз нара­зылықтарын білдіруде. Кәмелет жасынан асқан балалары бар ата-аналар көрші Қырғызстаннан удай бағасына дәрі сатып алып жатқандарын айтады. Апта аралатып 12 мың теңгеге Бішкектен дәрі сатып ала­ды. 2003 жылы облыста арнайы ассоциа­ция құрылып, дәрілерді үш-төрт жыл қатары­нан алған екен. Биыл осы там-тұм көмектің өзін кесіп тастапты. Қолында нау­қас бала­лары барлардың мұң-шерін айтып бармаған жері, ашпаған есігі қалмапты. Алайда одан қайран болмай тұрған көрінеді. Облыс­тық денсаулық сақтау департа­ментіндегілер бюджеттен ақша бөлінбей жатқанын алға тартып, қол қусырып отыр. Бүгiнде гемофилия ауруы­на әлем бойынша 3 млн адам шалдыққан көрінеді. Ал біздің еліміздегі есеп бойынша, 5700 адам тiркелiп, оның шамамен 700-i көз жұмған. Дерті дендегендердің 800-і – балалар. Сондай-ақ оның 80 пайызы ер адам болса, 20 пайызы – әйелдер. Бұл статистикаға жыл аралатып 100 адам қосы­лып отыра­тынын ескерсек, мәселе, шынында да, да­был қағатындай дәрежеге жетіп қалғаны анық. Еліміз ТМД бойынша қан ауруларына шалдыққандардың қа­тары­нда Ресей мен Қырғызстаннан кейiнгi «қола медальді орында» тұр. Ауруды дер кезінде анықтап, емдеуді қолға алатын маман мәселесі де бір бүйірден қысып тұр. Ресми статистика бойынша, елімізде 100 гематолог дәрiгер бар делінеді. Алайда мамандар олардың әлдеқайда аз екенін, ресми мәліметпен мүлдем қабыспайтынын айтады. Науқастардың жылдан-жылға көбеюі салдарынан маман тапшылығы қатты сезілуде. Ал олар­­­ды дайындау мәселесі күйіп тұр десе де болады. Жоғары оқу орындарында гематология пәні жеке-дара оқы­тылмайды, әлдебір кафедраның жете­гінде...
Жанар БАЙБОЛОВА, дәрігер:
– Әрине, мұндай ауыр науқасқа ұшыраған жандардың кез келген уақытта бақиға аттанып кетуі мүмкін. Ажал аңдыған ауыр науқастардың өмі­рі, шынында да, қиын. Оларды түбегейлі емдеп жазу да мүмкін емес. Оларға Үкімет тарапынан көңіл бөлетін кез жетті. Арнайы бағдарлама қабыл­дап, жағдайларын сәл де болса жақ­сартуға талпынсақ, соның өзі үлкен көмек болар еді олар үшін...
Там-тұм тарих
Ресейдің атақты докторы Григорий Распутин гемофилияға шалдыққан пат­шаның ұлы Алексейді емдеген көрінеді. 1915 жылы Алексейдің мұрнынан көп мөл­шерде қан кете бастағанда Распутиннің емінен кейін аққан қан бірден тоқтайды. Ауру қайта қайталанғанда ол бір уыс ағаш қабығын қайнатып, сүзіп, сүзіндіні баланың бетіне жағады. Содан қан тоқтаған көрі­не­ді. Емші емге пайдаланған ағаш қа­бығы емендікі екенін, оның қан тоқта­татын қа­сиеті бар екенін айтыпты.