Нұрсұлтан Назарбаев: Бірлік мығым болмайынша, келешекте мемлекеттің тұтастық келбетін сақтау мүмкін емес

Кәмелетке толып, кемеліне келген Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХ сессиясы кеше Астанадағы Бейбітшілік пен келісім сарайында өтті. Қазақстан Президенті, Ассамблея Төрағасы  Нұрсұлтан Назарбаевтың жетекшілігімен өткен жиын «Қазақстан-2050» cтратегиясы: бір халық – бір ел – бір тағдыр» атты тақырыпты қамтыған болатын.
Алдымен мерейтойлық сессияның тақырыбына келсек, Елбасының былтырғы желтоқсан айындағы стра­тегиясы жарияланғаннан кейінгі жалпыұлттық деңгейдегі жиынның алғашқысы – осы. Шындығында, болашақты бағ­дарлаған ел дамуының темірқазығы саналатын стра­тегия, ең алдымен, ұлттың бірлігін, елдің ірілігін қажет ете­ді. Сондай-ақ Қазақстанның 2050 жылға дейінгі стра­тегиясының түпқа­зығы ретінде ел бірлігі алынғаны бекер емес. Екіншіден, мәселенің аса маңыздылығын Елбасы былай түсіндірді: «Кезінде тағдырдың  жазуымен қасиетті қазақ даласына сан түрлі ұлт өкілдері қоныс тепті. Бүгінде олар тегі басқа болғанымен, теңдігі бір, қаны бөлек бол­ға­нымен, жаны бір, арманы ортақ біртұтас халыққа айнал­ды. Туған елінің туының астында бірігіп, туған жердің тұ­ғырын биік етуге бел шешкен азаматтарды бір тағдыр күтеді, әр уақытта. Осылай елдігіміздің ертеңі ошақтың үштағаны секілді «бір халық, бір ел, бір тағдыр» деген үш сөзге сыйып отыр». Бұдан әрі Елбасы кәмелетке тол­ған Қазақстан халқы Ассамблеясының жүріп өткен жол­дарына да көз жүгіртті. Айтуынша, ел Тәуелсіздігінің ең жа­уапты кезеңінде бірлігіміздің бастауы болып, қолы­мызбен құрған Ассамблея 18 жылда өзінің өміршеңдігін көрсетіп, біздің бейбіт қоғамның ажырамас бө­лігіне айналған. Елдіктің өлшемі, тұрақтылықтың тұт­қа­сы бола алды. Ең бастысы, Қазақстан этникааралық қақ­­ты­ғыс­тардан ада территорияға айналды. Этни­ка­аралық тұрақ­тылықтың арқасында экономикалық-әлеу­меттік табысқа қол жетті. Ендеше, Елбасы бастамасымен құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясына алғыстан бас­қа айтары­мыз жоқ. «Бүгін біз Ассамблея дегеніміз – бұл барша Қа­зақстан халқы, 17 млн қазақстандықтар деп айта ала­мыз. Расында, Ассамблея – тұрақтылықтың, қоғамдық ке­лісімнің берік іргетасы. Оның тарихы елдің тарихына ай­налып отырғаны да соның айғағы», – деп атап өтті Нұр­сұлтан Әбішұлы.

Әлемдегі ахуалдың экономикаға ғана емес, этномәдени жағдайға да әсері бар
Бір анығы, әлемдегі алмағайып заманда ұлт­ара­лық татулықты тірек етпей, алға жылжу еш мүм­кін емес. Сондықтан да сөз барысында Мем­лекет басшысы әдеттегідей әлемдік жағ­даят­тарды саралап, оған қатысты өз ойын да ор­таға салып өтті. «Бүгінгі таңда әлемдік эко­но­ми­када үлкен болжаусыздық орын алып келеді. Ең дамыған елдердің рейтингі түсіп, рецессияның жаңа толқынын күту күшейіп келеді. Өткенде Кипрдегі орын алған оқиға қарапайым аза­мат­тар­­дың өміріне тікелей әсер ететін қаржылық тә­уекелдің қаншалықты ауқымды болатынын көр­сеткендей. Бұл – бізге де соғылған дабыл бел­­гісі. Өйткені әлемдегі экономикалық жағдай эко­но­микаға ғана емес, этномәдени жағдайға да әсер етеді», – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Ел­ба­­сының сөзіне қарағанда, қазіргі дәуірдің бас­ты па­радоксы – әлемде бір мезетте екі үдеріс бе­лең алып келеді. Мұның бірі бірегейленуге қа­рай бол­са, екіншісі – одан сайын алуан түр­лі­лік­ке бет бұ­ру. «Еуропаның өзіне миллиондаған ми­­грант­тар келді. Оның біріне мұндай үдеріс табиғи құ­былыс болса, екіншісіне катастрофалық болып тұр. Бұл ретте мультимәдениеттіліктің бұған де­йінгі практикасы өзін-өзі тауысқаны байқалады. Ми­гранттардың ағыны нәтижесінде Еуропа өзін-өзі құрдымға кетіретіні туралы пі­кір­лер де бар­шы­лық. Әйткенмен айқын мем­ле­кеттік стра­тегия болса, ұлттың ерік-жігері болса, алуан түр­ліліктің біртұтастығы бір-біріне қайшы бол­май, керісінше, бірін-бірі толықтырып тұ­ратынына се­німдімін», – деді Елбасы. Дәл осын­дай сая­саттың Қазақстан халқы Ассам­блея­сының бүкіл сессиялары барысында жүргізіліп келе жатқаны белгілі. Ондай саясат толығымен өзін ақтады да.
Ассамблея, ең алдымен, қазақ үшін керек 
Тоқтала кететін жайт, Қазақстан халқы Ассам­блея­сының 2020 жылға дейінгі даму тұжы­рым­да­масына Мемлекет басшысы қол қойып бекіткен болатын. Бұл тұжырымдаманы да, «Қа­за­қстан-2050» стратегиясын орындауда да қа­перде болатын басты дүние бар. Бұл – қоғамның ал­уан түрлілігін өз пайдасына жарату. Сондықтан да ендігі уақытта Қазақстан халқы Ассамблеясы жаңа жағдайда жалпы азаматтық, саясатүстілік, жал­пыхалықтық институтқа айналуы керек. Ен­деше, ХХІ ғасырда Ассамблея миссиясы тарыл­май­ды, керісінше, кеңейе түседі. «Өкінішке қа­рай, кейбір азаматтар, тіпті шенеуніктердің кей­­бірі де мұны дұрыс түсінбейтін тәрізді. Ас­сам­блеяны этникалық азшылық өкілдігі ретінде қа­райтындар да бар. Түсінбейтіндерге, түсінгісі кел­мейтіндерге қаратып тағы айтайын: оны БҰҰ, ЕҚЫҰ, Азиядағы өзара іс-қимыл шаралары жө­ніндегі кеңес, Бүкілхалықтық өкілдер Ассам­блея­сы мойындады. Сондықтан да мен Ассамблеяға төр­ағалық етіп келемін, сондықтан да мен Ас­сам­­блея, бұл – еліміздің 17 миллион тұрғыны деп атадым», – деді Нұрсұлтан Әбішұлы. Одан да негізгісі: Ассамблея бұл қазақтың өзі үшін ке­рек. Өйткені Ассамблеяның ең басты міндеті – ел­дегі қоғамдық келісім. Ал ұлтаралық татулық мә­селесі Ассамблеяның сан қырлы қызметінің бір парасы ғана. «Қазақ­стан­дағы қоғамдық келі­сім­нің алдымен қазақтың ке­лісімі екенін мықтап есте ұстағанымыз абзал. Та­тулық пен тұрақтылық ел иесі ретінде, ең ал­ды­мен, қазаққа керек. Бір­лігі мықты бол­ма­йын­ша, келешекте мемле­кет­тің тұ­тастық келбетін сақтау мүмкін емес. Хал­қы­мызда «тар жерде табысқан, кең жерде кеңеседі» де­ген сөз бар. Тар замандарда қазақ құшағына алған өзге ұлт өкілдері бүгінде өз бауырларымыз атанып, бізбен бір халыққа айналды», – деді Мемлекет басшысы.
Достық үйлерінің мәртебесін арттыру қажет
Жиын барысында Төраға Нұрсұлтан Әбішұлы Ас­самблеяның 2020 жылға дейінгі Даму тұ­жы­рым­дамасынан туындайтын міндеттерді де ай­қындап берді. Жаңа стратегиялық құжаттың мәні – қоғамдық келісім мен ұлттық бірлік. «Ең ал­ды­мен, облыс әкімдеріне өңірлік Ассамблеяны да­мы­ту тұжырымдамасын әзірлеу жүктеледі. Бұл жерде этнодемографиялық құрылымның жергі­лік­ті ерекшеліктері де есепке алынуы керек. Екін­ші­ден, қоғамдық келісім мен әлеуметтік бас­та­ма­лар орталығы ретінде Достық үйлерінің тиім­ділігін арттырған ләзім. Мұндай Достық үй­ле­рі барлық өңірлерде болуы шарт. Әрине, оңай шаруа емес, қаражатты қажет етеді. Дегенмен, бұл қажет, оның үстіне Қазақстандағы бейбітшілік пен келісім үшін ешқандай да қаражат ауырт­палық етпейді», – деп түйіндеді Мемлекет бас­шысы. Бұл ретте Нұрсұлтан Назарбаев Достық үй­лері директорларының республикалық әдіс­темелік кеңесін құруды да жүктеді. Олардың  бей­бітшілік пен келісімнің өңірлік орталығы ре­тіндегі құқықтық мәртебесі айқындалуы тиістігін де алға тартты. Бұдан бөлек, Мемлекет басшысы Ассамблеяның жұмысы әрбір қазақстандыққа, оның ішінде еліміздің әр жасына жетуі тиіс екеніне де тоқталды. Президенттің айтуынша, жас­тарды Ассамблеяның барлық деңгейдегі жұ­мыс­тарына, қоғамдық келісімді қалыптастыру шараларына барынша тартқан маңызды. «Ең бастысы, әкелеріміз бізге қалдырған өзара түсіністік, толеранттылық пен достық ұғымын ба­ла­ларымызға, немерелерімізге жеткізу – біздің па­рызымыз. Ал осы үдеріске қатысқан жастар өзін-өзі тәрбиелеп шығады», – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Интеллигенция ғана қоғамды топтастырудың рухани үдерісіне басшылық жасай алады
Сессия барысында Ассамблея Төрағасы Нұр­сұлтан Назарбаев ұлттық бірлікті нығайту жө­нін­де бірқатар міндеттерді де атап көрсетті. Бұл ретте Елбасы қазақ халқы Қазақстандағы бар­лық эт­ностық, әлеуметтік топтар үшін ұлттық мем­лекеттік қауымдастықтың қуатты тарихи діңі бо­лып табылатынына тоқталды. «Біз қазақ әлемінің та­рихи тұрғыда ешқашан тар моноэтносты және мо­но­мәдениетті болмағанын білеміз. Біз еш­қашан да әлемдік өркениет үдерісінен бөлек да­мыған емеспіз. Одан да бетер ­біздің ата-ба­ба­ла­рымыз осынау әлемдік үдерісті өздері қа­лыптастырды! Біздің Қазақстанда тұратын бар­лық этностық топтармен Еуразия ауқымында та­лай ғасырлар бірлесе өмір сүріп жатқанымызды атап көрсету қажет. Біздің ата-бабаларымыз әлемге мәдениет пен руханилықтың қуат­тан­ды­ру­шы үлгілерін көрсетті, біздер олардың істерін жал­ғастыруымыз керек! Қазіргі заманғы қа­зақ­тар ата-баба дәстүрлерін ұстана отырып, бір­лік­тің, толеранттылық пен патриотизмнің, мемлекет пен қоғамға қалтқысыз қызмет етудің үлгісін көр­сетуі тиіс», – деді Н. Назарбаев. Елбасы тоқ­тал­ған екінші маңызды міндет  – ұлттар үшін ортақ тарихи сана-сезімнің қажеттігі. Бұл тұрғыда Президент ұлттық рухты тиісті биіктікке көтеру үшін алдымен шынайы тарихтың, мәдениеттің, діннің қандай екенін айқын сезінген абзал болатынын жеткізді. Қазақтардың ұлттық тарихы, олардың этногенезі мыңдаған жылдарға созылған бірегей ажырамайтын үдеріс ретінде қарастырылуы тиіс.
Үшінші басты міндет – барынша күш-жіге­р­мен қазақтың ішкі бірлігін нығайту. «Қазақтың зия­лы қауымы менің сөзімді естісін. Қазақстан – біздің жеріміз, біз  – өз жеріміздің перзентіміз. Ал ақиқат қарапайым: қазақтардың белсенді ара­ласуынсыз Қазақстанда ешқандай ұзақ мер­зімді қоғамдық келісімнің болуы мүмкін емес. Бұл жер әрқашан да біздің ата-бабаларымыздың жері болған. Ол енді біздің ұрпақтарымыздың жері болмақ. Біз өз жеріміздегі бейбіт өмір үшін тіке­лей жауаптымыз. Толеранттылық – ұлттық құн­дылық және Қазақстан халқының игілігі бо­лып табылады. Ол қазақ халқының көпғасырлық дәстүрлері мен мәдени үлгі-қалыптары негізінде қа­лыптасты. «Ел-жұрт», «жеті ата», «қонақ­жай­лы­лық», «асар», «сыйластық», «сабырлылық» – бұл ұғымдар қазақтардың дүниетанымы және өмір салттарының негізінде жатыр. Осындай құн­дылықтардың арқасында  біздің ортақ үйімізде бей­бітшілік пен тыныштық сақталып отыр», – деді Н.Назарбаев.
Қазақстанда Тәуелсіздік жылдарында бірде-бір этнос өз тілін жоғалтқан жоқ
Тіл мәселесіне тоқталғанда Елбасы, ең ал­дымен, Тәуелсіздік жылдары ішінде Қазақстанда­ғы тілдердің, мәдениеттер мен салт-дәстүрлердің этностық көптүрлілігі сенімді үндестікке, өзіне тән реңк­тер мен әсемдіктер молшылығына ие бол­ғанын жеткізді. Ал әлемде күн сайын 10-нан 25-ке дейін жазулар мен тілдер жойылып, этностық мә­дениеттердің бүтіндей бір қатпарлары кел­мес­ке кетіп жатқан тұста, Қазақстан тіпті ең шағын эт­ностық топтар: ассириялықтардың, рутул­дар­дың, лактардың және басқа да топтардың мә­де­ниет­терін ұқыптылықпен сақтап, оларды дамыту үшін барлық мүмкіндіктер жасауда. «Әрине, осы этностық әралуандықтың бәрі біртұтас ұлтқа айналуы үшін жақсы цемент қажет. Бүгінде ұлтты біріктіруші басты фактор қазақ тілі ­– мемлекеттік тіл болып отыр», – деп түйіндеді сөзін Н.На­зар­баев.
Бұдан бөлек, сөз арасында «Қазақстан-2050» жаңа саяси бағытының негізінде елдің болашақ бейнесін қалыптастыру жайында сөз болып, қазақстандық бірлік формуласын нақты істер төңірегінде қалыптастыру жайы айтылды. Пре­зи­дент жаһандық трендтерді ескере отырып, мем­лекеттің, қоғам мен діннің өзара қарым-қа­тынастарының тиімді моделін табу мәселесін де кө­терді. «Біздің тарихи таңдауымыз – зайырлы мем­­лекет пен қоғам. Бірақ зайырлы деген атеис­тік дегенді білдірмейді. Зайырлы дегеніміз – іл­ге­рішіл, бейбітсүйгіш, толерантты, ашық қоғам. Біз дәстүрлі діндерді қолдаймыз, бірақ кез келген экстремизмді үзілді-кесілді теріске шығарамыз. Жастарды біздер үшін бөгде радикалды діни ағымдардан қорғау қажеттігіне менің сенімім мол. Біздің ұлы дала мыңдаған жылдар  бойы толерантты, яғни тағатты болды. Сонымен бірге мен толеранттылықтың, кейбіреулер ойлайтын­дай, ойыңа келгенді істеу емес екенін де атап көр­сеткім келеді. Толеранттылық – өзіміз нығай­тып, сақтайтын және бүкіл ұрпақты тәрбиелейтін біздің қоғамымыздың парасаттылық қалыбы», – деді Мемлекет басшысы.

ПІКІРЛЕР:
Наталья ЧЕГАЙ, мұғалім, қазаққа келін:
– Ұлтым кәріс, қазақ­тың келінімін. Әлі ша­ңырақ кө­термей тұрғанда енеміз ба­­ла­сына қазақтың қызына үй­лен деген екен. Бі­рақ бұй­рық жібермеді, дәл сол үйге мен келін атандым. Ене тәрбиесінің арқасында на­ғыз қа­зақтың келіні атандым. Балаларыма да да­­на қазақтың дара тәрбиесін беріп келемін. Ай­­тайын дегенім, сан ғасырдан бергі қазақ әйел­­дерінің өмір мектебіне айналған ене мек­тебі соңғы жылдары жоғалып барады. Ен­деше, қанға сіңген қазақы тәрбиені сақтаймыз де­сек, осыны қайта жаңғыртсақ. Асыл ана­лардың тәр­биесін көрген келін ертеңінде өзі де  ұрпағының бо­йына ұлттық тәрбиені сі­ңі­ре­тін ана атанады. Түйіндей келгенде, мәңгілік ел боламыз десек, осы мәселеге  үстірт қа­ра­ма­йықшы.
Сергей ВИШНЯК, серіктестік директоры:
– Біздің кәсіпорында 20 этнос­тың өкілінен құралған 200 адам жұ­мыс істейді. Ең маңыздысы, жұ­мы­сы­мыз Әнұранды орындаудан бас­талады. Барлық 200 адам әр күн са­йын экранда Әнұранды айтып тұр­ған Елбасын көреді. Ал жұмысын осылай бастаған мұндай ұжым тау­ды да қопарады. Шын жүректен айтайын, мен елімді сү­йемін. Қазақ елі мен үшін бір мемлекеттің атауы ғана емес, бұл – біздің тағдырымыз. Сондықтан да кә­сіп­орын­­ға жаңа жұмысшы келсе, ең алдымен, оны ел аза­ма­ты бо­луға оқытамыз, қазақтың тілін оқы­туға ты­рысамыз. Жауапкершілікпен мәлімдеймін, бүгінгі таң­­да қазақ тілі шағын және орта бизнестің де тіліне ай­налып келеді. Сондықтан да осы мінберден барлық бар­ша кәсіпкерлерге үндеу тастағым келеді: бизнесті та­­бысты жүргізгің келе ме – қазақ тілін меңгер. Мем­ле­кет­тік тіл – ең үздік бизнес-стратегия. Рас айтамын.
Денис ТЭН, мәнерлеп сырғанаушы:
– Әлемдік мәнерлеп сыр­ғанау қа­уым­дастығы спорт­тың бұл түрінен қазақ­тың қара бала­сы бәсекелес бола алады деп ой­ла­маған шығар. Дегенмен әлем чемпионатында 9 мыңға тарта көрермен Қазақ­стан­ның Туына қошемет көр­сет­ті, қол соқты. Мен, шын мә­нін­де, еліміз үшін мақтана ала­­мын, Елбасына спорт­тағы қол­дауы үшін алғысым шек­сіз. Менің же­ңісім – Қазақстан халқының жеңісі.

Алаш -ақпарат: 
Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының  екі орынбасары жылына бір рет  әртүрлі этномәдени бірлес­тіктен тағайындалатын.  ҚХА-ның кешегі   ХХ сессиясының отырысында Төрағаның жаңа орынбасарлары  болып Еврей мәдени орталықтары қауымдастығының төрағасы Александр Барон мен Қазақстан күрділері қауымдастығының төрағасы Князь Мирзоев тағайындалды.