"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Эпилог"
Massaget.kz порталы Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай Мұхтар Әуезовтің "Абай жолы" роман-эпопеясының қысқаша мазмұнына doodle анимациялы видеосаммари дайындады. Видеожоба ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен жарық көріп отыр.
Назарыңызға IІ томдағы "Эпилог" тарауын ұсынамыз.
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. I том, "Қайтқанда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. І том, "Қат-қабатта"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. І том, "Жолда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. І том, "Шытырманда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. І том, "Бел-белесте"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. I том, "Өрде"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. I том, "Қияда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. ІI том, Тайғақта
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. ІI том, "Жайлауда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. ІI том, "Еңісте"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Оқапта"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Асуда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Тарауда"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Биікте"
"Абай жолының" қысқаша мазмұны. II том, "Эпилог"
Эпилог
Абай аударған Пушкиннің Татьянасынан кейін оның өлеңі, ән-жыры көшіріліп, жатталып кең жайылып тарады. Бұл атырап, бұл сахара бұрын естімеген сарын есітті. Оның өлеңін бүкіл ел сүйсініп тыңдайды, хат таныған жастар да айтудан жалықпайды. Абайдың өзі қалаға апарып оқытқан Хасен мен Садуақас та кеш сайын өздері көшіріп алған өлеңін қалың жатақтағыларға оқып береді. Дәркембай насыбайын бір иіскеп алып өлең оқыған жастарды мұқият тыңдайды.
«...Қалың елім, қазағым, қайран жұртым,
Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың...» деген ақын мұңына ұйып, оны қостай түседі.
Ал Дәндібай, Еренайлар «Күз» өлеңін қайта-қайта оқытады.
«Қара қидан орта қап ұрыспай берсе,
О да қылған кедейге үлкен сыйы...» &ndash деген жеріне келгенде: «Мынау Оразбай, Майбасар, Тәкежандар ғой» деп мәз болып күліседі. Жастардың оқыған өлеңі тыңдаушы қарттарды риза етіп: «Сөзі қандай! Алпыс екі тамырыңды шымырлатқан сөз» дегізеді.
Ақшоқыда туған Абай өлеңдері жатталып, Мұхаметжан арқылы Ұлжан ауылына да жетеді. Кеш бойы Оспан отауында Мұхаметжан жиналған ауыл адамдарына Абай сөздерін әрі оқып, әрі жырлап береді. Ұлжан баласын көп көрмегендіктен сағынып жүрген болатын. Таңертең Мұхаметжанды арнайы шақыртып, Абай сөздерін тыңдады. Баласының сөздеріне әрі таңырқап, әрі риза болып ойланып қалды.
Бір кезде Мұхаметжан:
«Ел бүлігі Тобықты,
Көп пысыққа молықты», - дей бергенде Оспан қатты күліп жіберді. Кешеден бері ол да Абай өлеңдерін үнсіз тыңдап, «жақсы» не «жаман» деп бір ауыз пікір айтпаған. Енді қатты өзгеріп, қарқылдап Тәкежандарға иек қағып қойды. Тәкежанның қасында Оразбай мен Жиренше бар еді. Жиренше Оспанды жақтырмай: «Немене балаша мәз болдың?!» деп қалды. Оспан олардың сөзін елемей: «Абай төбелеріңнен түсіп жатқан жоқ па?!» деп қарқылдап күле берді.
Ұлжан да Оспанды қостап ақырын жымиды. Бір кезде ол көпке қарап: «Абайым бір төбе, қалған балаларым бір төбе еді. Аналық бүйірімді тоқ етіп жатқан алтын жамбым еді. Үмітім еді. Бүгін сол үмітім мынадай бәйтерегім болыпты. Енді өлсем де арманым жоқ-ау!» деп тоқтады. Оның сөзін Тәкежан жақтырмай: «Құдайға шүкір тұқымымыздан бақсы-құшнаш шыққан жоқ деуші едіңдер, балаң ақын болды деп несіне мәз боласың» деді. Бұл сөзіне Оразбайлар үнсіз күлді. Ұлжан болса түсін суыта түсіп: «Абайдың бір сынық тырнағы сенен артық» деп жауап қатты. Шешесінің сөзіне ашуланған Тәкежан Оразбай мен Жиреншені «жүр-жүрлеп» алып шығып кетті.
Абайдың өлеңі бір күні Құнанбайдың да құлағына жетеді. Ол кешке төсегінде аунап, құлағына талып жеткен ызыңнан ұйықтай алмай, орнынан тұрып сыртқа еріксіз құлақ түрген. Бұл «Тәңір қосқан жар едің сенді» айтып жатқан күзетші жас жігіт Кәрібжан болатын. Құнанбайға Абай сөзі «Тәңір соққан» болып естіледі. Бір кезде ол даурығып, Нұрғанымды оятып: «Анау күзетші Тәңір соққан», «Тәңір соққан» дей ме, немене?! Кімді қарғап жатыр?! Барып білші?» дейді. Нұрғаным әнді білуші еді. Сондықтан: «Ол ән "Тәңірі қосқан жар едің сен", Абай шығарған деп, жұрт айтып жүрген жоқ па!» дейді жайбарақат. Құнанбай аһ ұрып: «Айтпасын, зарламасын!» деп төсегінен бір жағына аунай түсіп жатып қалады.
Нұрғаным күзетшіні шақырып алып «айтпа» деген жоқ. «Мұнда айтсаң мына кәрінің ішін өртейді. Әніңді алысқа барып айт» деп тапсырады. Бұл күзетшіге емес, өзіне өзі айтқан іштің, жанның сөздері еді. Өйткені ол Абайдың осы өлеңін алғаш естігенде қатты мұң ойлаған. Есіне Базаралы түскен.
Ақшоқыда туған Абай өлеңдері Тобықтыдан асып, Керей, Уақ, Қаракесек, Аягөз, Алтай Наймандарын да шарлап өтті. Сол кезде Машандағы Найман бай аулына да жетті. Молдабек дейтін әнші жігіт бай ауылының кедей қызын айттыра барған. Көршінің сауығына Тоғжан да келген еді. Кеште «Татьяна хаты», «Онегин жауабы», «Татьянаның екінші сөзі» айтылады. Тоғжан бірден Абай әндерін ұғып, «Мынау менің сөздерім ғой» деп ыстық кесек жасын үнсіз төккен...
Абай өлеңдері Қарқаралы-Қоянды жәрмеңкесіне де тарады. Жәрмеңкеге жиналған жұрт Абайдың атына қанық болды. «Абай деген жақсы шығыпты...Халыққа қамқор, Тобықтыдан туса да Тобықты емес ел жоқшысы, ел ұлы бопты. Сөзін тыңдаймыз» деседі екен жұрт. Мұны Мұқа, Мағаш, Кәкітайлар Абайға массаттанып жеткізеді.
Абай енді бұл топтан бөлініп оңашада мұң толғап кетеді. Батқан күнге қарап толқын ойлар жетегінде халқының болашағын ойлайды. Бірде жүзіне қуаныш үйріледі, бірде көңілін күдік пен дерттің бұлты жауып қалады. Абай ойлап отырса өмірдің беліне шығыпты. Жоғалтқаны көп, тапқаны да бар. Жоғалтқанына өкінбейді. Жақыннан әке Құнанбай, туыстан Тәкежан кетті жат болып. «Үзілсін, кете берсін. Халық қалса, халыққа үнімді қосар жарық қалса жетеді» деп өзіне осы оңаша отырыста серт береді.
Осы кезде кең даладағы көз ұшынан шаң көрінді. Будақ-будақ бүлік шаң. Абайдың қасына атын қан сорпа етіп, бір салт атты шауып келеді. Жас жігіт Абай оқытып жүрген Садуақас екен. Ол келе сала асығып: «Анау шаңды көрдің бе, Абай аға?! Ол жау, жатақтың азғантай жылқысына тиген жау! Тағы тиіп, әкетіп барады сойқандар» деп жылап жібереді. Абай жаңа өзі ойлап отырған қиялдан, тәтті өмір елесінен қол үзіп қалады. Аз алданыш та, қуаныш та сөне берді. Тағы да өмір шындығы, тағы да тірлік тартысы оның алдына еселі сыбаға тартты.
