Көрнекті ақын, Халық жазушысы, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты ФАРИЗА ОҢҒАРСЫНОВАНЫҢ туғанына – 80 жыл!
ЖАЛҚЫ МЕН ТОБЫР
«Жұрт маған неге жауықты?»,
Деп өзің босқа кішірме.
Талантты болу қауіпті
Талантсыздардың ішінде.
Жан жетпегенмен жүйрікке,
Ызыңдар зулап соңында оқ.
Сыйламастардан сый күтпе -
Кемеңгер-жалқы, тобыр көп.
Бір өзі көкке өрлей ме,
Кездеспей жолында орсыз жер.
Тобырға мазақ ол кейде, -
Өзімізбен бірдей болсын дер.
Тумысы бөлек кемеңгер
Көсем болуға ұмтылмас.
Қара бас қамын жегендер
Қаракет етуден бір тынбас.
Өтседе өмір: алды жар,
Тылсым ба маңы, сор ма арты,
Халқының даңқын қалдырар
Түбінде әйтеуір сол жалқы.
ӨЗІҢДІ ОЙЛАП...
Өзіңді ойлап қайғыдан езіліп ем.
Аласұрған күйімді сез үнімнен.
Аң-таң болып әлі күн шошимын мен
Сенің көктем күніндей сезіміңнен.
Есім кеткен, өртенгем сағыныштан…
Бірақ ешкім озған ба жазымыштан.
Иә... мен де бұл күнде түңілгенмін
Көңіліңнен әркімге алып-ұшқан.
Мен өзімдей көргенмін. Бекер мұным.
Саған менен бұрындау жетер жырым.
Мен білмеппін сүйгенің, сағынғаның
Мүләйімсу, көлгірсу екендігін.
Қайтем. Қатал тағдырға жүгіндім мен,
Аңғалдарды жылатқан, түңілдірген.
Әлі сені қимаймын кінәлауға,
Өмір шығар сені де сүріндірген…
МЕН СЕНІ ҚЫЗҒАНАМЫН
Мен сені қызғанамын.
Жалт етіп қарағанына емес қыз баланың
(мен ешқашан қызғанбан қызға, жаным,
олар менің қашан да ақ тілеушім ғой –
байбалам сап несіне сызданамын.
Көкірегіңде мен тұрып, шамаң жетсе,
басқа жұртқа мейлің сен жүз қарағын!).
Мен сені қызғанамын
бәз біреулер өктемсіп басынғанда
(өктемсушілер көбейді – ғасырдан ба…),
доспын дейтін жігіттер бірге отырып,
сенен сырын қулықпен жасырғанда.
Осылардың бәрі оқ боп қадалады
сені нәзік сүйетін ғашық жанға.
Сен далаға тартқансың.
маңғаз мінез, кеңдікпен көзіме сен
менің дархан далам боп көрінесің,
өзекті өртеп, аңқаңды кептіретін
отты сезімді алдың ба шөлінен сен?!
Бір-біріңнен айнымай қалғасын ба –
мен даламды да қызғанып, өліп-өшем.
(Мен оны да қызғанам
отаны жат біреулер менсінбегенде,
ей, ағайын, мені тым “жершіл” демеңдер.
Мен төзбеймін жат біреу қожасып жүрсе,
бабаларымның қаны мен тері сіңген жерге!
Тұмау құртқан солардың танауларына
даланың жұпар ауасы келсін бе мүлде!)
Мен сені қызғанамын,
қадіріңді біреулер білмегенде,
сені сырттай көре алмай күндегенде.
Өзің жайлы орынсыз мысқыл айтса,
қаным қайнап кетеді бұл денемде.
…Осыған да шүкірлік. Пақырлық қой
қызғанышсыз, жалынсыз күн көрем деу.
МЕН СІЗДІ ҰНАТАМЫН
Мен сізді ұнатамын.
Сізді ойлаумен атады бұл ала таңым.
Жалғыз арман жанымды жайлап алып,
сенделемін, үмітпен бүр атамын.
Түк еместей әлемдік айыптаулар,
не ұмтылған асқарым - жыр, атағым.
Мүмкін ессіз осы бір сезіміммен
біреулерді өксітіп жылатарым,
не өзімді даңқтың тұғырынан
мүмкін тіпті біржола құлатарым.
Жанса бағым,
бәріне де дайынмын - қарсы аламын,
қарсы аламын үзіліп қалса да әнім -
біреулердің қүңкілін, жазғыруын,
мысқылы мен өсегін - баршаларын.
Соның бәрі тұрмайды жалғыз ғана
сәтімізге қауышар, аңсағаным,
бірге жұтар ләззатты таң самалын.
Жырлап өтем,
белді будым алдағы сынға бекем,
арпалысам, асудан-мұңнан өтем.
Сізге жетер жолымда кешем бәрін.
мені тоқтата алмайды тұлға бөтен.
Арпалыссыз, армансыз, мұңсыз күндер -
жайбарақат тірліктің құндағы екен.
Соның бәрін, бәрін де сезімімнің,
сезіміңнің жолында құрбан етем!
ЖЕР МЕН АДАМ
Кетті адамнан шүкірлік,
қанағат жоқ көңілде.
Аласұрып бүкіл жұрт
түкірердей өмірге.
Жетпей күннің шуағы,
жылуы аздай Жердің де,
бала ашулы туады
ыза шашып ел, Күнге.
Адам мен Жер – еменнің
тамыры мен сабағы:
қансыраса адамы,
жер жаны да жаралы.
Жерге сіңер адамның
шаттығы да, кегі де.
Туса адамға қараң күн,
сау қалмайды жері де.
Бүр ата алмай бағы да,
жер қуарып шөлдесе,
адамдардың жанына
құрт түскені ендеше.
СЕН ҚАЙДА ЖҮРСІҢ?
Сен қайда жүрсің?
Мені осынша сағындырып,
Жүрегімді лаулатып, жалын қылып.
Мен сені іздеп жүрмін
Шығар-ау деп жарқ етіп, түзден бір күн,
Мазасыздық жайлаған жанымды ұғып.
Жинап жүрмін жүрекке ашу, ыза.
Кеудемде қамалған үн,
шаттығым мен пәк күлкім, ән – арманым.
Басқаларға айта алмас сырымды мен
Ішімдегі бүгіп жүрем –
ақтаруға тек қана саған бәрін.
Жанымды жайып салам,
Көмілмей жасқа, мұңға,
Орап сені сағыныш – ақ сағымға.
Қымсынбаймын, бар әлем қарап қалса
Сені ұйықтатып алдымда таң атқанша
Отырамын көз ілмей бас жағыңда.
Арпалысқан сәтте сол
сағыныш, наз, қимастық, арман, үміт
Әттең атып қалады-ау таң да күліп…
Әлде әйнектен қызғанып Ай қарай ма,
Ол да сені нұрымен аймалай ма?
ҚЫЗҒАНЫШ
Мен қайтсем екен?
Мынау денем өртеніп, барады ысып.
Кетсем бе әлде сандалып арақ ішіп?..
Менен гөрі бақытты-ау әркімдердің
итаяғын жалаған қара күшік.
Сенсіз өмір өмір ме? Құрысын бәрі!
Өлген артық мұнан да дала құшып.
Әлде сенің ызаңнан
қыз біткеннің барлығын қорласам ба?
Шашсам ба екен өмірді оңға-солға?
Бақ құсымды басқадан іздесем бе,
бағыма сен бұлбұл боп қонбасаң да?
Біреулерге бір күндік бақыт болып,
біреулерге қайғы боп орнасам ба?
Мынау қырсық дүние басар ма екен
қисық кеткен аяғын оңға сонда?..
АЙША БИБІ
Қанша рет қанша тұрды жырлы дала?
Жадына жазған жалғыз күн-ғұлама!
Бабамның куәсіндей Айша-Бибі,
Қадалған құбажолға бір мұнара.
Қандай жан сезімі үшін тартты азап?
Ал өзім елестетем шақты ғажап,
Сезімді шертіп, мәнін паш еткендей, аты қазақ.
Өмірдің жолдары ма,тондары ма?
Тұрғандай түсеңгіріп тоң жаныма,
Тәубе де, жер бетінде шын сезімнің болғанына!
Сол жігіт құлай сүйген Айшагүлді,
Күн сайын көру үшін жасыл өрден.
Қоңыр күздер жүрегі күңіреніп,
Жасымен мұнараның тасын кешкен!
ЖОҒАЛҒАН МАХАББАТ
Арманым сен едің
Ардағым сен едің
Өзіңсіз өмірім көңілсіз деп едім
Көрмесем жабығып сарғайып сағынып
Өзіңмен бір еді бал арман ақ үміт
Күндер-ай сағынған жалыңдаған
Еркіне бағынған бағынбаған
Жоқ бүгін махаббат арманымда
Шынымен жоғалтып алғаным ба
Не дейін көңілге түсім бе өңім бе
Кінәлі кім бұған өзім бе өмір ме
Жайнайын тағы да нұр құйып таңыма
Жоғалған махаббат оралшы жаныма
ЖАҚСЫ КӨРУ
Өмірің таңдай болса арайлаған,
қатыгез қараулыққа жолай ма адам?
Біреуді жақсы көрген қандай жақсы –
нұрланып кетеді екен бар айналаң!
Жақсы көру, жақсы көру,
не деген керемет ең!
Өмірді сезінуге,
қуанып қөз ілуге
адамға жақсы көру керек екен.
Дидарың аумайды екен жарық күннен,
ғашық боп қалғанымды жаңа ұқтым мен.
Келбетің көз алдымда, ойымда сен,
өзіңді жақсы көріп қалыппын мен.
Ешкімге содан бері алаңдамай,
жүрегім жанарыңа қамалғаны-ай!
Ғажайып күй кештірген сезім -сәуле
өзімді жетелейді саған қарай.
ҚЫЗ МАХАББАТЫ
Білмеймін:
жанарыңнан сыр ұқтым ба,
әлде өзімді сол сәтте ұмыттым ба –
өзің болдың, әйтеуір, бұл күнгі әнім,
көтеріп ап кетіп ең – бұлқынбадым –
әлде аймалауыңа құнықтым ба?!
Білмеймін:
құшағыңда дір еттім бе,
алып ұшып бара ма-ау жүрек мүлде…
Ойлағым да келмеді ештеңені,
күндіз бе әлде, білмеймін кеште ме еді,
тек ұққаным – жан бірге, тілек бірге.
Білмеймін:
пәк сезімге мұқтаждау кезім бе еді,
сеніміңді көп болған сезінгелі,
сезінгелі, сені ойлап көз ілгелі…
Іңкәрлықтан, аяулым, тына көрме,
бақыт деген сәттерден тұра ма әлде,
онда өтіп кетпегей тез ілгері.
Сол сәтте
бұлтты аспаннан жарқ етіп қарады ақ Күн,
шуағына бойымды аралаттым.
Сезімімнің қақпасын дара қақтың.
Елжіресіп, ұғысып, сеніп бірге,
ағыл-тегіл сезіммен еріттің де,
өзің маған өзім боп бара жаттың…
ӘЙЕЛГЕ ДЕГЕН МАХАББАТ
Түндерде жалын боп өткен
біреуді жаным деп өпкен
сенің гүл еріндеріңнен
әйтеуір жерінбедім мен.
Жұттым да көзде жасыңнан,
төсіңнен өзгеге ашылған
басымды ала алмадым мен
(қайғым ба ең, жанар бағым ба ең?!).
Көлдегі сағым көрікпен
жанарды жанымды еріткен
құштым мен ашқарақ күймен
(білемін – басқа да сүйген).
Ең алғаш құшқаным да – өзің,
балқытқан күш-жалын да – өзің,
ең алғаш сүю дегенді
үйреткен ұстазым да – өзің.
Жанымнан мұңым кеткелі
сен болдың күнім көктегі.
…Қайғым тек – осының бәрі
басыңнан бұрын да өткені…
МЕН САҒАН ҒАШЫҚ ЕМЕС ЕМ
Сен үшін сонау алыстардағы елес ем.
осынша мені арман қып келдің неге сен.
«Сыртыңнан сүйіп жүретінімді
сезуші едің ғой»,-демесең,
мен саған ғашық емес ем.
Бас иген көп-көп бозбалаларға паңдана
асқақтау басып, бақытты болдым.«Сонда да
жан-жүрегіңді толтырар бір жан
жетпей жүрді ғой»,-демесең,
мен саған ғашық емес ем.
Бір дауыл сәттің соғарын сезіп жүргенмен,
сен екеніңді білген бе ем…
Әйтеуір, жаным,«бұл күнде менсіз
жүре алмайсың ғой»,-демесең,
мен саған ғашық емес ем.