Журналистика саласының өзекті мәселелері талқыланды

«Нұр Отан» ХДП Алматы қалалық филиалы ғимаратында «Бас редакторлар клубы» ҚБ өкілдерінің қатысуымен «Қазақстан журналистикасының көкейтесті мәселелері» тақырыбында республикалық семинар-тренинг болып өтті. Онда Журналистік этика кодексінің практикада қолданылуы, жалпы, журналистердің өзекті мәселелері, кадр дайындау және тілші қауымының жауапкершілігі жөнінде сөз болды.
«Литер» газетінің бас редакторы, ҚР «Бас редакторлар клубының» вице-пре­зиденті Қайсар Жанахановтың айтуынша, бүгінде елімізде Қазақстан журналисінің этикалық кодексі қабылданғанымен, бұл құжат әлі толық қолданысқа енген жоқ. Журналистердің кодексті қолдануы әлі де өз деңгейінде емес. «Өткенде мен Алма­тыдағы бір балалар үйі төңірегінде мақала жазуды екі журналистке тапсырдым. Бірі  – ондағы кемшіліктерді көрсетсе, ал екін­шісі – ол мекеме туралы жағымды материал жазған. Демек, бір көріністі екеуі екі түрлі суреттейді. Қарап тұрсаңыз, Журналист ко­дексі бойынша екеуінікі де дұрыс. Екеуі­нің де жазған материалдарына байланысты айғақтары жетерлік. Бірі – құқық қорғаушы­лардың ол мекемедегі былықтар туралы жасаған бейнеролигін, тіпті онда бір тәр­биеленушінің босанып қойғандығы жөнін­де медициналық анықтамасын көрсетсе, екіншісі – балалардың өзінен, үлкен кісі­лерден түсініктеме алған. Кімдікі дұрыс, кім­дікі бұрыс анықтау қиын. Сонда мен қай материалды газетке басуым керек? Бұл ретте, біз кодексті қабылдадық, бірақ жетілдірген жоқпыз. Сондықтан бұл бас­қосуда кодексті жетілдіру туралы ұсыныс­тар айтуымыз керек», – дейді Қайсар Қа­дыр­ұлы. Сонымен қатар ол журналистер кә­сіподағын құруды ұсынды. «Қарап тұр­са­ңыз, кез келген салада өздерінің кәсіп­од­ақтары бар. Қызметкерлер бір мәселе туын­даса, сол арқылы өздерінің құқын қор­ғайды. Ал бізде мұндай жағдайда қа­ра­пайым журналистер қолдаусыз қалады. Газет жабылған жағдайда, меншік иесі өз­гергенде тілшілер қысқартуға ұшырайды немесе жұмыстан шығып қалады. Тіпті кей журналистер келеңсіз оқиғаларға байла­ныс­ты материал дайындағанда таяқ жейді, сотты болып жатады. Сондықтан Қазақстан журналистерінің құқын қорғайтын, бірік­тіретін кәсіподақ құруымыз керек», – дейді ол.
Бұдан кейінгі әңгіме журналистердің жа­уапкершілігі және кадр дайындау мәсе­ле­сі төңірегінде өрбіді. Бұл ретте, Дүние­жүзі қазақтары қауымдастығы төрағасы­ның орынбасары, жазушы-драматург Сұл­тан­әлі Балғабаев қазіргі журналистердің өз жұ­мысына жауапкершілігі тым аз екен­дігі туралы сыни пікірлер айтса, ал Әл-Фа­раби атындағы ҚазҰУ-дың журналистика фа­куль­теті Баспасөз және электронды БАҚ ка­федрасының меңгерушісі Құдайберген Тұрсын журналистердің мәртебесін арт­тыр­май, төртінші билік екендігін заң жү­зінде айқындамай, олардың сөзін өтімді етпей, қандай да бір жетістікке жету өте қиын екендігін тілге тиек етті.
Құдайберген ТҰРСЫН, Әл-Фараби атын­дағы ҚазҰУ- дың журналистика фа­куль­теті Баспасөз және электронды БАҚ ка­фед­ра­сының меңгерушісі, филология ғылымдарының докторы, профессор:
– Қазір елімізде 40-қа жуық ЖОО-лар журналистерді даярлап отыр. Кезінде сала министрлігі журналистер дайындайтын ЖОО-ларды қысқартып, ірілендіру туралы мәселе көтерген бо­латын. Бірақ бұл әлі күнге дейін шеші­мін тапқан жоқ. Егер біз, шын мәнісінде, дамыған 30 елдің қатарына қосыламыз десек, әлемдік журналистикада алдың­ғы қатарда боламыз десек, әуелі өзі­міздің қазақ журналистикасының бары мен жоғын түгендеп алуымыз тиіс. Қа­зақ тілінің қолданыс аясы тар. Оның үстіне журналистер мемлекеттік қыз­метші дәрежесіне жеткен жоқ. Бұрын газетте сыни мақала жарияланса, ол Орталық партия комитетіне дейін же­тіп, мәселе шешілетін. Тіпті журна­листің бір сыни мақаласы үшін, қазірше айт­қанда, облыс әкімдеріне дейін жұ­мыс­тан қуылатын. Қазір БАҚ еліміздегі өзекті мәселелерді айтып жатыр, көр­сетіп жатыр. Бірақ одан шыққан нәтиже қайда? Ал билік басында отырған тиісті министрлік басшылары не қарап отыр? Неге олар шыққан сыни мақалаға на­зар аударып, оны шешудің жолдарын қарастырмайды? Қазір тілші қауымын сала басшылары елемейтін болды. Сон­да журналистер қолбала ма, әлде қоғамның қолжаулығы ма? Сондықтан алдымен журналистердің беделін кө­тер­мей, төртінші билік екендігін мем­лекеттік тұрғыда айқындап алмай – бұл мә­селенің шешілуі қиын. Жур­налис­тер­дің айтқаны ешқашан далада қал­мауы керек. Онымен қоса, бұрын жур­налис­терге жатақхана, тіпті үй бері­ле­тін. Қазір ол да жоқ. Өткенде бір жур­на­лист: «кей­бір мемлекеттік қыз­мет­керлер үй алып отырғанын көргенде, кө­зі­ме жас келеді» дейді. Шындығында, екі-үш ба­ла­сын құшақтап, не үйі, не күйі бол­май жүрген журналистке қалай кере­мет аналити­калық зерттеу мақала жаз деп айтасың? Сондықтан журна­листер­ге сын таққан­нан бұрын, алды­мен олар­дың жағдайын жасап алуымыз керек.