Спандияр БЕКЖІГІТОВ, ОҚО кардиология орталығының бас дәрігері:
Медицина ғылымының докторы, профессор Спандияр Бекжігітов тек оңтүстіктің деңгейінде ғана емес, жалпы, республикалық деңгейде кардиология саласының қыр-сырын жетік білетін білікті маман. Таяуда оңтүстікке жолымыз түсіп, ҚР кардиологтер қауымдастығының президенті, денсаулық сақтау ісінің үздігі С.Бекжігітовпен сұхбаттасқан едік.
– Спандияр Байжігітұлы, сіз басшылық жасайтын мекеме – оңтүстік халқының жүрегіне бақылау жасайтын бірден-бір орталық. Ендеше, бұл орталықтың бүгінгі тыныс-тіршілігі қалай, өңір халқының жүрек соғысын қалыпқа келтіру үшін мекемеде нендей шаралар атқарылып жатыр?
– Оңтүстікте халық тығыз орналасқан. Мұнда 2 млн 500 мыңдай адам тұрады. Әрине, көпшілік ортада түрлі науқастардың болатыны белгілі. Дұрыс тамақтанбау, денсаулыққа көңіл бөлмеу, артық салмақ қосу, экология секілді факторлардың барлығы жүрек-қан тамырлары ауруларының көбеюіне әкеліп соғады. Оның үстіне, халқымыздың қанына сіңген жаман әдет — көпшілік жұрт ауруы әбден меңдеген тұста, жан алқымға таянғанда барып дәрігердің есігін қағады. Мұндай кезде жәрдем беру қанша керемет деген маманның өзіне ауыр соғады. Осы ретте 2000 жылы сол кездегі облыс әкімі Қалық Абдуллаевтың бастамасымен, басқа да өңірдің беткеұстар азаматтарының қолдауымен аймақта кардиологиялық орталық ашылды. Содан бері аталмыш мекеме халыққа мамандандырылған көмек көрсету жөнінде диагностикалық емдік әдіс-тәсілдерді қолданып келе жатыр. 2008 жылы орталықта ангиографиялық бөлім ашылды. Оның көмегімен жүректің тікелей тамырларын тексеріп, қай жері қысылып, бітеліп тұр, соларды анықтап, стент қою әдісі басталды. Айта кетейік, жүрек ауруларының көбі дәрі-дәрмекпен емделінбейді. Оған тек операция жасау арқылы ғана көмектесуге болады. Осы тұста орталықта 2009 жылы 20 төсек-орындық кардиохирургиялық бөлімше ашылды. Жалпы саны мұнда 120 төсек орын бар. Бүгінгі күнге дейін орталықта жүрекке 530 операция жасалынды. Яғни 530 жүрек қайта соқты десек те болады. Күніне үш-төрт операцияға дейін жасаймыз. Оның барлығын өзіміздің мамандар жасап отыр. Біздің мекемеде Қазақстан, Ресей, Польша, Түркия, Литва және Израиль клиникаларында дайындықтан өткен мамандар бар. Біліктілік дәрежелері жоғары. Олар жүрекке жасайтын операциялардың барлық түрін меңгерген. Бүгінгі күні орталық инновациялық технологияны пайдалана отырып, кардиология-кардиохирургия саласындағы соңғы емдік тәсілдерді қолдануда.
– Қазір Оңтүстікте ғана емес, барлық өңірлерде кардиологиялық орталықтар ашылып жатыр. Осы ретте маман тапшылығына кезігіп отырған жоқсыздар ма?
– Қазірше, орталық мамандармен жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етілген. Алайда, жоғарыда айтқанымдай, мұнда халық тығыз орналасқандықтан, туу көрсеткіші де жоғары. Республика бойынша дүниеге келетін сәбилердің 25 пайызы біздің өңірде туылады. Енді қанша дегенмен 2,5 млн халқы бар өңірге 120 төсек орындық орталық аздық етеді. Келешекте мамандарды да, төсек-орынды да көбейтеміз деген ойдамыз.
Былтырғы жылдың көрсеткіші бойынша, өңірде 75 700 сәби дүниеге келген. Оның ішінде 450 сәби туабітті жүрек ақауымен дүние есігін ашқан. Енді олардың 350-інің жүрегіне тікелей операция жасалуы керек. Онсыз оларды аман алып қалу қиын. Өткен жылдың қазан айында Польшадан көшпелі кардиохирургиялық топты шақыртып, бір ай бойы сәбилердің жүрегіне ота жасадық. Сондай-ақ шетелдерден келген мамандардың көмегімен бірқатар шеберлік дәрістер өткіздік. Олар біздің мамандарға сәбидің жүрегіне қалай операция жасау керектігін үйретті. Бүгінгі күні өз мамандарымыз операция жасауды жалғастырып жатыр. 2011 жылға 100 сәбидің жүрегіне және одан бөлек 400-ге тарта ересек адамдардың жүрегіне ота жасауды жоспарлап отырмыз. Ал жүректің бітеліп қалған тамырына стент қою операциялары 2008 жылдан бері жасалынып келеді. Жалпы, былтырғы жылдың есебі бойынша, біз кардиохирургиялық көмек жөнінде Астана мен Алматыдан кейінгі үшінші орында тұрмыз.
– Тиімді жұмыс атқару үшін озық үлгідегі медициналық қондырғылардың маңыздылығы ерекше екені белгілі. Осы орайда орталықта медициналық құралдармен жабдықтау мәселесі шешімін тапқан ба?
– Соңғы жылдары орталығымыз бірқатар диагностикалық анықтау және емдеу аппараттарымен жабдықталды. Оның әрқайсысын бөліп-жарып айтпай-ақ қояйын. Қазіргі уақытта жүрек-қан тамырлары ауруларының кез келген түріне диагноз қойып, жоғары дәрежеде емдік шараларын жасауға мүмкіндігіміз бар. Осы ретте әрқайсысы 200 млн теңгенің үстінде тұратын екі ангиографиялық қондырғы әкелінді. Олар қалыпты жұмыс істеп тұр. Кез келген күрделі операцияны жасай аламыз. Тіпті ашық жүрекке аортокоронарлық шунт жасау операциясын да мамандарымыз жетік меңгерген. Яғни операция жасау арқылы жүректің бітеліп қалған тамырларына аяқтан немесе қолдан қосымша тамыр алып, жалғап тігіп, науқастың жағдайын жақсартуға болады. Сонымен қатар жүрек ырғағы бұзылған науқастарға электрокардиостимулятор қоямыз. Мысалы, сау жүрек минутына 60 пен 80 аралығында, әлсірегенде минутына 30-40 рет қана соғады. Сол кезде адамның басы айналып, құлайды. Оған біз жасанды кардиореттегіш қоямыз. Ол үшін жүректің ішіне электрод орнатып, көкірек тұстағы терінің астына батарея тігеміз. Айта кетейік, мұның барлығы квота арқылы жолдамамен келген науқастарға тегін көрсетіледі. Сонымен қатар күрделі аритмияларға радиожиілікті аблация жасауды қолға алып отырмыз. Яғни кейбір науқастардың қан қысымы көтеріліп, жүрегі минутына – 150-200, кей кезде қатты уайымдағанда, қорыққанда 250-300-ге дейін соғады. Мұндай кезде импульс берілетін кейбір қосымша жолдарды бітеп тастау үшін операция жасау керек. Қазіргі кезде мұндай күрделі операцияларды жасау үшін мамандарды дайындап жатырмыз. Осы жылы 239 млн теңгеге аритмияны емдейтін жаңа қондырғы сатып алатын болсақ, мұны да жасау қиынға соқпайды.
Негізі, біздің мақсат — кардиологиялық аурулардан болатын өлім-жітімді азайту. Ол үшін халықты Алматы мен Астанаға сабылтпай, барлық кардиологиялық және кардиохирургиялық көмекті дүниежүзілік стандартқа сай деңгейде өзімізде көрсетуіміз керек. Бұл мақсатта Үкімет тарапынан да, жергілікті биліктен де кардиоорталыққа үлкен қаржылық көмектер көрсетілуде. Осы жылы тағы да 550 млн теңгеге құрал-жабдықтар алуды жоспарлап отырмыз. Қысқасы, облыстық кардиологиялық орталықтың қазіргі жағдайы дүниежүзілік стандартқа сай деп айтуға болады.
Статистикалық деректер бойынша, Оңтүстiк Қазақстан облысында 2009-2010 жылдың көрсеткiштерiн салыстырғанда жүрек-қан тамырлары ауруынан болатын аурушаңдық – 19,1 пайызға, өлiм-жiтiм – 20,8 пайызға, оның iшiнде жүректiң ишемиялық ауруынан болатын өлiм-жiтiм 38,9 пайызға төмендедi. Бiз бұл нәтижеге Елбасының тiкелей тапсырмасымен және Үкiметтiң тиiмдi бағдарламаларының арқасында қол жеткiздiк.