Жас мамандар қайда кетіп жатыр?

Өткен жылдың соңында вице-министр Ерік Байжүнісов Қазақстандағы дәрігерлердің жетіспеушілігін айта келе, 2017 жылы бұл мәселе толығымен шешілетінін мәлімдеді. Бірақ арада әлі де төрт жыл уақыт бар. Оған қоса, бұл уақыт ішінде медицина мекемелері мен халық санының артатыны тағы бар. Дәрігерлер жетіспеушілігі жайлы статистикалық агенттік қызметкерлері «шошытатын» деректер келтіріп отыр. Олардың мәліметіне қарағанда, қазіргі таңда қазақстандық дәрігерлердің 3 пайызын ғана жас мамандар құрап отыр екен. Сонда жыл сайын дәрігер мамандығын алып шығып жатқан мыңдаған жас қайда жүр?
Дәл бүгінгі таңда Қазақстандағы дә­рі­гер­лердің саны – 62 мың. Мұндай көр­сет­кіш соңғы рет 1991 жылы болған екен. Ке­ңес өкіметі ыдырағаннан кейін маман тап­шылығы, әсіресе дәрігерлердің же­тіс­пеу­шілігі тайға таңба басқандай ойсырап, анық біліне бастаған. Арада 10 жыл ша­масында уақыт өткенде, дәрігерлердің са­ны тағы 20%-ға азайды. Бірақ жаңа ға­сыр­­дың басында жағдай біртіндеп жақ­­сарып, барлық саланы маманмен қамту бір ретке келтіріле бастады. Бірақ бү­гін­де дабыл қағып отырғандардың ста­тис­ти­калық мәліметтеріне сенсек, бүгінгі көр­сет­кіш Тәуелсіздік алған жылдардағы көр­­сеткішке әлі жете қоймаған.  Нақтырақ айт­қанда,  бүгінгі таңдағы көрсеткіш  3000-ға аз болып тұр. Сарапшылардың ай­­туын­ша, елімізде жан басына шақ­қан­дағы дә­рігерлердің саны бойынша Пав­ло­дар, Маң­ғыстау мен Солтүстік Қазақстан об­лыс­тарында салыстырмалы түрде жағ­дай бір­шама жақсы. Аталған өңірлерде 10  мың адамға 32 дәрігер мен 36 ме­ди­ци­на­лық қызметкерден келеді. Ал Ақмола, Қос­та­най, Алматы және тағы да басқа об­лыс­тарда дәрігер жетіспеу мәселесі әлі де күрделі болып тұр. Астана мен Алматы қа­ла­ларында бұл көрсеткіш 10 мың адам­ға, сәй­кесінше, 32-28-ді құрайды. Жалпы ал­ғанда, Қазақстанда әрбір 1000 адамға үш дәрігерден де келмейді екен. Ең өкі­ніш­тісі, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйы­мы­ның мәліметтерін негізге алатын бол­сақ, бұл көрсеткіш бойынша біздің елі­міздегі айырмашылық ең дамыған ел­дер мен әлемнің артта қалған елдерінің арасындағы айырмашылықпен бірдей көрінеді. Мысалы, Белоруссияда әрбір 10 мың адамға 50 дәрігер мен 120 меди­ци­налық қызметкерден келеді. Бұл – көр­сет­кіш тек ТМД елдерінің арасында ғана емес, әлемнің бірнеше дамыған елдерінен асып түскен көрсеткіш.
Дәрігер «дағдарысының» себебі қандай?
Елімізде денсаулық сақтау саласының мамандарын дайындайтын жеті бірдей жоғары оқу орны бар. Бірақ мамандардың айтуынша, дәрігерлікті тамамдаған жас­тар­дың 40 пайызы өз мамандығы бо­йын­ша жұмыс істемейді. Есесіне Қазақстанда бі­лім алып, шет мемлекеттерге барып қыз­мет ететіндер көп. «Ал жылда меди­ци­на­лық оқу орындарын тамамдап жатқан тү­лек­тердің барлығы біздің жастар ғана емес, олардың қатарында шетелден келген сту­денттер де бар» дейді мамандар. Ме­дициналық оқу орындары 3000-ға жуық түлек түлетіп, оның 86 пайызын жұмыспен қамтыған күннің өзінде Қазақстанға 5200 дәрігер жетіспейді екен.
Айқан Ақанов, С.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университетінің ректоры, медицина ғылымының докторы, профессор:
– Дәрігерлер әсіресе ауылдық ай­мақтарда жетіспейді. Жас маман­дар­ды ауылдарға жіберу үшін олардың әлеу­меттік жағдайын жасау қажет. Мысалы, біз­дің түлектер қазір 15 шет мемлекетте қызмет етіп жүр. Ол елдердің қатарында АҚШ, Израиль бар. Сонымен қатар шамамен 16 шет мемлекеттен келіп оқып жатқан студенттер де бар. Олар да оқуларын бітірген соң, өз елдеріне қайтып барып қызмет етеді. Демек, біз де сол елдердегідей медицинаның деңгейін жоғарылатуымыз керек.
Бұл ретте «отандастарымыздың шетел асып, елден алған білімінің жемісін неліктен бөтен елге жегізіп жүр?» деген сұрақ туандайды. Онсыз да дәрігерге зар болып отырған заманда жас мамандардың шет мемлекетке кетіп жатқандары қалай? «Дәрігерлік базалық біліммен шектелетін сала емес, дәрігер үнемі оқып, біліктілігін арттырып отыруы керек. Ал шетелде қалған жастар білімдерін жалғастырып, тәжірибе алуға барамыз деп ұлдарымыз үйленіп, қыздарымыз тұрмыс құрып, қызметке орналасып қалып қойып жатыр» дейді Ақанов мырза. Расымен-ақ, болашақ дәрігерлердің өз елімізде білімін жетілдіргісі жоқ.
Нұртас Ұсаинов, болашақ дәрігер:
– Мен қазір студентпін. Оқуымды аяқ­таған соң шетелге барып білімімді же­тілдіруді жоспарлап жүрмін. Мо­йындау керек, шетелдегі медицинаның дең­гейі өте жоғары, дәрігерлердің де әлеу­меттік жағдайы барлық жағынан қам­тылған. Жастардың өзіміздің емес, өзгенің елінде қызмет етіп жүргендері де сондықтан болар.
Айта кетейік, шетелде қазіргі таңда 30 мыңнан астам отандасымыз оқып жатыр. Мамандардың айтуынша, олардың үштен бірі елімізге оралмайды екен.