Жағдайы жоқ, жолы жоқ Алакөлдің міні көп...

Енді бірер аптадан соң суға түсу маусымы ашылады. Қазірден «қайда барамыз?» деп бас қатырып жүрген­дер көп. Талдықорғандықтар үшін Балқаш көлі мен Қапшағайдың қашықтығы бірдей. Екі жаққа да 200 шақырымдай. Ал суы шипалы шығыстағы Алакөлге дейін 360 шақырым жол жүру керек. Көлдің мұнтаздай мөлдір суы үшін бұл қашықтық ештеме емес. Себебі көлдің суына бір түскен адам оны үнемі аңсап тұрады. Алакөлдің емдік қасиеттерін ғалымдар әлдеқашан дәлелдеген. Ғарышта болып келген ұшқыштардың осы көлдің бойында жатып, денсаулығын қалпына келтіруі де сондықтан. Тіпті көл суының қасиеті туралы ертеректегі, яғни арысы Шыңғыс ханның заманы мен берісі Қабанбай батырдың тұсындағы аңыз әңгімелерден қанығасыз. Жаралы жауынгерлер көл суына түсіп шыққан соң, тез жазылады-мыс.
Бала күнімізде ұшы-қиыры жоқ боп көрінетін Алакөлдің ауданы анау айтқандай үлкен емес екен. Ұзындығы – 104 шақырым, ең жалпақ ені 52 шақырым-ақ екен. Жағалауының ұзындығы 384 шақырым болса, жалпы ауданы 2700 шаршы шақырымға жуықтайды. Ең терең жері – 54 метр, орташа тереңдігі – 21 метр.
Тарих куәсі, бабалар мұрасы болып бізге жеткен сол Алакөліміздің бүгінгі жағдайы қандай? Алакөл аудандық әкімдігінің мәлі­ме­тіне сенсек, өткен жылы көл жағасына, Алматы облысына қарасты бөлігіне 29 мыңға жуық адам келіп демалған. Оларға 70 миллион теңгенің қызметі көрсетілген. Биыл демалу­шы­лар саны 35 мың адамға жетеді деп жоспар­ланып отыр. Қазіргі кезде көл жағасында 80-ге жуық демалу кешен бар. Алайда күрмеуі көп мәселелер де жетерлік. Атап айтқанда, жолдың нашарлығы мен көл жағалауындағы инфрақұ­рылымның әлсіздігі туризмнің дамуына кедергі келтіруде. Аудан әкімі Әлібек Жақанбаевтың айтуынша, осы мәселеге қатысты арнайы жоба әзірленіп, тиісті министр­лік­тің қарауына жі­беріл­ген. Ал көл жағала­уының инфрақұры­лымын дамыту бойынша бас жоспар 2006 жылы бекітілген.
Алакөл көлдер жүйесі төрт көлден тұрады. Олар: суы ащы Алакөл, тұщы сулы Сасықкөл, радонды Жалаңашкөл және аралас сулы Қошқаркөл. Мұндағы көлдер минералды заттарға бай. Тұщы судан – тұзды суға, сілті судан радон суға дейін бар. Сондықтан көлдер­дің емдік қасиеті зор. Бұған қоса, Архарлы ауыл­дық округінде «Қоссор», Ақтүбек ауылдық окру­гіндегі «Шұбартүбек» айлағындағы емдік балшықтар ауданда туризм саласының дамуы­на көп  мүмкіншілік береді.
Алакөл қорығы туристер үшін бес түрлі бағыт жасап қойған. Бұл бағыт бойынша де­ма­лушы­лар екі-үш күнде көл жағалауын түгел ара­лап, тау қойнауында болып қайтады. Бірақ басқа да кемшіліктер бар. Мәселен, саяхат­шы­лардың та­мақ­тану орындары қарастырылма­ған. Ме­­дици­налық көмек көрсету пункті бұл ба­ғыттар­дан 20-25 шақырым қашықтықта орналасқан. «Ала­­көлде тынығу мезгілі 1,5-2 ай ғана. Сон­дық­тан бұл өңірде жыл он екі ай жұмыс істейтін ке­шендер ұстау қиын» дейді жергілікті басшылық өкілдері.
Көл жағасындағы демалыс орындары Ақши және Көктұма ауылдарында орналасқан. Аудан орталығына жақынырақ болғандықтан, Ақши ауылының әлеуеті зор.
Мұнда заманға сай демалыс кешендері бой түзеген. Ал Көктұма ауылында «жа­байы туризм» көбірек дамыған. Мұндағы әр аулада ұзыннан-ұзақ барактар салын­ған. Яғни алматылықтардың тілімен айт­қан­да, «времянкалар». Бұл үйлерден екі ай, мау­сым­ның ортасынан тамыздың орта­сына дейін адам үзілмейді. Екі адамдық бөл­­ме­лерді күніне 4-5 мың теңгеге жал­дай­сыз. Үш мезгіл тамағы ішіне кіреді. Шет­­ел­діктерді қайдам, өзімізге жарап тұр...
Дегенмен Алакөлге жыл құрғатпай келетін алматылық Санат Қарабаевтың пікірі басқа. «Мен тері ауруымен ауырдым, псориаз деген. Содан көрмеген емім жоқ. Ақырында бір танысым «Алакөлдің суына түс» деді. Бір жылы Ақшиге келіп, үй жал­дап, үш күн жатып кеттім. Батпағын жақ­тым. Бір сөзбен айтқанда, ауруым қайта бас­тады. Суы керемет. Міне биыл 6 жыл қата­рынан барғалы жатырмын. Арасында 2010 жылдың жазында Ыстықкөлге барған едім. Қызмет көрсету жағы керемет. Бірақ суы жақпады. Ал Алакөлде – керісінше. Бес жыл бардым, өзгерген ештеме жоқ. Жол­дың сапасы быт-шыт. Алматыдан кеш­ке мі­несің автобусқа, таңертең Ақшиден түсесің. Шілдеде барсаң, жатар орын тап­пай қиналасың. Алдын ала хабарласып, орын алып қоймасаң  қиын. Орын деген­де ауданы 7-8 шаршы метр болатын аядай бөлме ғана. Ішінде төсек қана тұрады. Осы­ның бәрін жетілдіретін уақыт жетті емес пе? Баратын үйіме айтам, «үстіне 2-3 мың теңге қосып берейін, телевизор, то­ңазыт­­қыш, душы бар бөлме бер» деп. Бірақ «баяғы жартас, сол жартас». Шетелдіктер келсе, қалбалақтап жүгіре жөнеледі. Ай­тары – олар бізден ақшаны көбірек төлейді екен. Менің ойымша, отандық туристерге де дұрыс қарау керек», – дейді Санат. 
Түйіндесек, туризмнің дамуы үшін туристер керек. Әрине, шетелден туристер келер. Бірақ негізгі бөлік өзіміздің отан­дастарымыз. Сондықтан алдымен өзімізге жағдай жасауымыз керек.  Бәленбай мың дол­ларды Түркияның, Малайзияның қо­нақүйлеріне төлегенше, өзіміздің жауһар­ла­рымызды дамытуға жұмсасақ, ұрпағы­мыз­ға жасаған жақсылығымыз емес пе?!