Халық академигінің орны ойсырап тұр...

Қызметте, лауазымда адамды адамның алмастыруы оңай, бірақ кәсіби салада тумысынан талант біткен, тәжірибесі мол, білікті шебердің орнына келесі бір дарынның табыла кетуі екіталай. Талайдың тағдырына жауапты ұлттық хирургия да осындай дағдарысты бастан кешіп отыр. Жуырда осы саланың профессорлар үйірмесі ұйымдастырған ғылыми-практикалық конференцияда ҚР Президенті Іс басқармасының Орталық клиникалық ауруханасының өкілдері өмірден мезгілсіз кеткен жоғары санатты хирург, аса тәжірибелі маман, емдеу ісіне жаңалық енгізе білген дарын, жұртшылық «алтын қолды дәрігер», «халық академигі» атап кеткен Нұртас Кәкімжанұлы Қазыбаевтың еңбегін жалғастыратын лайықты азаматтың табылмай отырғанын айтты.
«Хирургиядағы жаңа технологиялар» атты ғылыми-практикалық конференция нағыз ақ халатты абзал жан, үлкен жүректі тұлға, мыңдаған науқасты өлімнен құт­қарған дарынды хирургты еске алуға ар­налды. Жиынға Нұртас Кәкімжанұлына дәріс берген, онымен бірге қызмет еткен, дос болған, одан тәлім алған, оның қолы­ның шипасын сезінген, онымен бір-екі рет кездескеннен-ақ кішіпейілдігіне куә болған адамдар мен марқұмның туыстары келді. Ғылыми конференция хирургиялық опе­ра­ция жасауда тың әдіс-тәсілдерді қолдану турасында болғанымен, көпші­ліктің әңгі­месі осы саланың жарқын өкілі Нұртас Қа­зыбаевтың ойсыраған орны жайына ауыса берді. Өйткені хирургиядағы соны тәсіл­дердің қай-қайсысы да оның есімімен байланысты еді. Дарынымен, білім-тәжірибесімен ғана емес, Құдай берген тамаша мінез-құлқымен де отандық ме­дицина тарихында мәңгі қалған тұлға ұлта­бар жарасын емдеуде, тоқішек ісіктерін емдеуде, операциядан кейінгі қарын жарығын электрмен емдеуде, тоқ­ішектің оң жақ жартысының қабынуын хи­рургиялық жолмен емдеуде және лапарос­копиялық аппендэктомия кезінде ап­­пен­­дикс тұқылын өңдеуде тың тәсілдер енгізіп, оны кейінгілер үшін ілім ретінде қалыптастырды. Емдеу ісінің бұл ерек­шеліктері туралы сөз қозғаған кезде Нұртас Қазыбаев жайлы айтпау орынсыз. «Ол – бүкіл ғұмырын хирургияға арнаған адам. Нұртас өз жұмысын бар жан-тәнімен атқаратын. Қысқа ғана ғұмырында ол өзгелердің ұзақ өміріне жететін жұмыс істеді. ҚР Президенті Іс басқармасы ауру­ханасының хирургиясын дамытуға өлшеу­сіз еңбек сіңірді. Нұртас Кәкімжанұлы қыз­мет еткен уақытта медициналық орталықта емдеудің эндобейнехирургиялық әдістері қарыштап дамыды. Соңғы жылдары кар­дио­хирургия, травматология мен орто­педияның дамуы да сол кісінің еңбегімен байланысты. Президенттің Іс басқармасы ауруханасының қазіргі операция жасау бөлмесі қандай тамаша! Кезінде Нұртас сондай бөлме жасақтау бағытында жұмыс істеп, соған қол жеткізуді армандаған еді. Мен онымен талай күрделі операцияны бірге жасап, пациенттердің өмірін сақтап қалуға бірдей күш салдық. Өте қиын жағ­дайларды бірге бастан өткердік. Өмір мен өлім арпалысқан сәтте бірге әрекет еткен кезді ұмыту мүмкін емес. Шота Руста­велидің «тыққан нәрсеңнің бәрі жоғалады, берген нәрселерің – сенікі» деген сөзі бар. Міне, Нұртас – өмір бойы қолынан келгенін өзгелерге сыйлаған адам. Науқасты құтқару үшін ғұмырын да аямаған жан», – деп еске алады Алматы қалалық орталық клиникалық аурухананың бас дәрігері, медицина ғылымының докторы, про­фессор Марат Абдоллаев. Ал ҚР Пре­зиденті Іс басқармасының Орталық клини­калық ауруханасының бас дәрігері Әмір Ахетовтің айтуынша, қазір мекемеде Нұр­тас­тың орнына лайықты маман табылмай жатыр. Елімізде қанша білікті хирург болғанымен, мыңдаған адамның алғы­сына бөленген «алтын қолды дәрігердің» орнын толтыру әзірше мүмкін емес. «Өкі­нішке қарай, мен бұл кісімен көп уақыт бір­ге жұмыс істемедім, бірақ оны қызмет барысында көрген сайын жаны жайсаң адам екенін түсінетінмін. Біздің ұжымға мұндай дарынды, үлкен жүректі адам жетіспейді. Біз қазір ауруханамыздың хирургия бөлімінің жанына Нұртас Қазыбаевқа арналған мемориалдық тақта орнатуды қолға алдық. Нұртас Кәкім­жанұлы «Совмин» ауруханасының пер­зент­ханасында дүниеге келген еді, осы ауруханада қызмет етіп жүріп, өмірден өтті. Демек, оның бүкіл өмірі біздің ауруханамен біте қайнасып жатты», – дейді Ә.Ахетов. «Нұртас Кәкімжанұлы еліміздегі хирургияның ең ауыр саласында еңбек етті. Өзге ауруханаларда хирургтар отқа түсіп жүреді десек, бұл жерде дәрігер нағыз жанартаудың атқылауына тап бол­ғандай. Әр хирург бір операциядан соң, бір күн өмірінен айырылады, ал Нұртас одан да көп күнін жоғалтты, оның өмірінің қысқа болып қалғаны да сондықтан болуы мүмкін», – деген ой айтты Алматы дәрі­герлер білімін жетілдіру институтының трав­матология кафедрасының меңгерушісі Оразбай Әбдіразақов. Ғылыми-практи­калық конференция кезінде профессорлар «хирургиялық емдеудің соңғы әдістерін қолданғанда денеге біткен өскінді қалдыру керек пе, қалдырмау керек пе» деп өзара пікір таластырған еді. Олардан соң сөз алған Нұртас Кәкімжанұлының інісі, белгілі медиаменеджер Батыр Қазыбаев: «Өскінді қалдыру керек пе, қалдырмау керек пе – бәрібір. Біз сіздерге, құрметті дәрігерлер, қашанда сенеміз», – деді. Оның айтуынша, Нұртасқа деген құрмет ақ халат киген барлық абзал жанға деген оң көзқараспен тең. «Әр дәрігердің күн сайынғы еңбегі энциклопедиямен пара-пар» деген Батыр Кәкімжанұлы өз ісіне адал дәрігерлер үшін даңқ залын ашуды ұсынды. Еске сала кетейік, ҚР Президенті Іс басқармасының Орталық клиникалық ауруханасы бас дәрігерінің хирургия жөніндегі орын­басары, осы аурухананың Хирур­гиялық қызмет орталығының меңгерушісі, жоғары санатты дәрігер, дарынды хирург, 50-ге жуық ғылыми еңбек жазған медицина ғылымының кандидаты, телемедицинаны дамыту жөніндегі көрнекті маман, асыл­дың сынығы Нұртас Кәкімжанұлы Қазы­баев биыл тамыздың 5-інде 54 жасқа қараған шағында инфаркттан қайтыс болған еді. Ширек ғасырдан астам дәрі­герлік қызметі барысында ол күрделі опе­ра­цияға душар болған бірнеше мың адам­ның, оның ішінде зиялы қауым өкілдерінің өмірін сақтап қалып, көпшіліктің ыстық ықыла­сына бөленді.

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

Тұрар Көкеев, С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университетінің профессоры:
– Мен Нұртасқа ұстаз болған адаммын. Қазіргі субординаторлармен, интерндермен, резиденттермен салыс­тырғанда ол кездегі жас мамандар анағұрлым байсалды, салиқалы, ойлы болатын. Нұртас та жасынан сондай көрнекті дәрігер болатын. Мен дос­тарыма «адамды ұстазына қарап таны» деп қалжыңдап қоямын. Дегенмен мен онымен мақтанатынмын. Кейін ол Мәскеуге кетті. Арада біраз уақыт өт­кен­де маған операция жасалды. Сол кезде менің дәрігерім хирургия бөлімі­нің меңгерушісі Нұртас болды. Ол маған бұрынғы педагог ретінде құрмет­пен қарағанымен, пациент ретінде дәрігерлік талаптар қоя біліп, арқамды кеңге салуыма рұқсат бермеді. Өтініш­теріме, қыңқыл-сыңқылдарыма қара­май, жақсылап емделудің жолын айтып отырды. Кейін шипажайға шық­қаннан кейін де күн сайын келіп, емімді бақылап тұрды. Өз ісіне шын берілген ол қандай пациент болса да, оған нағыз маман ретінде қарайтын. Мен одан кәсіби білікті дәрігерді таныдым. Қысқа ғұмыр кешкен ол хирургиядағы жарқын тұлға, жарқ еткен метеор болып қалды. Бүгін хирургтардың аға буыны атынан оны еске алу шарасын ұйымдастырған профессорлар клу­бына және Марат Абдоллаевқа ал­ғы­сымды білдіремін.
Манас Сейсембаев, А.Н.Сызғанов атындағы хирургияның ұлттық ғылыми орталығының профессоры:
– Мен Нұртаспен ұзақ жыл дос әрі әріптес болдым. Бірнеше рет онымен шетелге бірге бардым. Оның зиялыларға тән қасиетінің жоғары болғанын ерекше айтқым келеді. Біз үлкендерді қалай айрықша құрметтей білу керектігін одан үйренетінбіз. Өкінішке қарай, қазір арамыздағы көп хирургқа мұндай қасиет берілмеген. Оның өзінен үлкендерге ғана емес, қатарластары мен кішілерге де ілтипаты ерекше болатын. Ол өмірге қажет адам еді... Нұртастың өзін арамызға қайта әкелу мүмкін болмаса да, ол туралы тағылым ешқашан ұмытылмайды, ол біздің естеліктеріміз барда мәңгі өмір сүреді деп есептеймін.
Аман Нұрмақов, С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университетінің №1 хирургиялық аурулар кафедрасының меңгерушісі, профессор:
– Бүгінгі конференцияның айтулы хирург, тамаша дәрігер, өмірден мезгілсіз кеткен жақсы адамға арналып отырғаны өте қуанышты. Нұртас қайтыс болған қайғылы күні мен іссапарда болған едім. Сол себепті болар, бұл туралы естігенде орны толмас өкінішті сезіндім. Мен онымен ұзақ жыл бірге қызмет еттім дей алмаймын, бірақ оны сымбатты, мәдениеті биік адам ретінде танып, құрметтейтінмін. Кездескен сайын қолымды қатты қысып, жарқын жүзбен амандасатын. Онымен көрі­судің өзі жақсы әсерге бөлейтін. Мен оның әкесін көргенмін. Кәкімжан Қазыбаев Қазақстан Компартиясының Орталық комитетінің идеология жөніндегі хатшысы болатын. Менің ағайым Нығмет Нұрмақовтың 100 жылдығына дайындалып жатқан кезде сол кісіге екі рет жолыққанбыз. Ол кісі де тамаша адам болатын. Жоғары қызметте отырып, өзін өте қарапайым ұстайтын адамды бірінші рет көрдім! Нұртас әкесінің осы қасиетін бойына сіңіріп туған. Біз бұл талантты хирургты ешқашан ұмытпаймыз.
Сапар Әбуов, Алматы дәрігерлер білімін жетілдіру институтының Хирургия кафедрасының доценті:
– Нұртас ағай Алматы дәрігерлер білімін жетілдіру институтында ұзақ жыл жұмыс істеді. Ол бізге ұстаз болды. Мен №7 ауруханада қызмет етіп жүр­генде Нұртас ағамыз жап-жас ассистент еді. Маған қалжыңдап, «Сапар, сен келдің, енді эстафета – сенде» дейтін. Ол кезде лапароскопия деген жоқ, көзі әрең көретін, басында шаригі бар жабдықпен жұмыс істейміз. Бізге сол кезде ол бар білгенін үйретті. Өзі лапароскопиядан көп білетін. Біз, жастар, ол кісінің тағылымын ешқашан ұмытпаймыз. Нұртас ағамыздың көр­меген қызығын балалары көрсін.
Батыр Қазыбаев, Н.Қазыбаевтың інісі, «Алаш Медиа Групп» холдингінің президенті:
– Қазыбаевтар отбасының атынан бүгінгі шараны ұйымдастырғандарыңыз үшін және сіздердің күнделікті атқара­тын еңбектеріңіз үшін алғысымды білдіремін. Біз Нұртасты бала кезден білсек те, оның қанша еңбек атқар­ғанын білмеппіз. Ол 30 жыл ішінде өз қолымен 20 мыңға жуық операция жасапты. Нұртас көбіне емнен нәтиже шықпаған науқастардың соңғы үміті болған. Сондай аяқасты операциялар жиі болғандықтан, ол үнемі отбасылық отырыстарға қатыса алмайтын. 5 мыңдай адам өз өміріне араша түскені үшін Нұртасқа риза екен. Қазіргі уақытта Нұртас туралы пациенттер айтқан әңгімелер жинақталып жатыр. Бірнеше фильм әзірленуде. Мен бұл фильмдер Нұртас туралы ғана емес, барлық ақ халатты жандар туралы болады деп білемін. Халық дәрігер­лердің қаншама маңызды жұмыс атқарып отырғанын, олардың өз отба­сыларына қарауға мұршасы болмай­тынын ұғынуы тиіс. Меніңше, қазір дәрігерлердің даңқ залын ашатын кез жетті. Онда кәсіби ерлік жасаған ше­бер­лердің есімі жазылуы керек. Ал мұндай қаһармандар дәрігерлер арасында көп. Нұртас «хирургтардың өмірі қысқа болады» дейтін. Мен Қазыбаевтар отбасы атынан дәрігер­лерге тек қана ұзақ, бақытты ғұмыр тілеймін.