Құлақ естігеннен көз көрген жақсы

Ғалымдар аптасына бір күн, айына бір апта және жылына бір ай демалуға кеңес береді. Әйтпесе күндердің бір күні адам ағзасы аяқ астынан сыр беріп, дертке шалдығуы мүмкін. Бірақ бізді айына бір апта кім демалдырсын. Есесіне, жылдың 24 күні – заңды демалыс. Сондықтан оны қайтсек те тиімді өткізуге тырысайық.

Бұл орайда ең әуелі негізгі екі мәселені шешіп алу қажет
1. Демалыс құны.  Демалыс бағы­тын таң­дауда ең алдымен барар жердің ба­ға­сын білген маңызды. Жолдама құны де­ма­лыс мерзіміне, ұзақтығына, қонақ үй­дің дәрежесіне, адам санына, ше­гер­імнің бо­лу-болмауына бай­ла­ныс­ты.
2. Демалыс бағыты. Әрі демалып, әрі жер көрем дегендерге таңдау да көп. Бұл ара­да қандай көлікпен жетуден бастап, қо­н­ақ үйдің жұлдызына шейін са­най­мыз.

1. Ыстықкөл шақырады
«Егер де елімізде демалушылардың қа­уіпсіздігі қамтамасыз етілсе, Қырғыз­станға ке­летін туристер саны көбейеді. Биыл Ыс­тық­көл демалушыларды маусым айынан бастап қабылдауға даяр. Баға саясатында айтарлықтай өзгеріс жоқ. Біздегі бағалар Ресей мен Қазақстанға қарағанда бес есе тө­мен. Екі-үш жылдан бері пансионаттар ба­­ғаны ұстап тұр. Ал қызмет көрсету сапасы жыл­­дан-жылға арта түсуде» (Ақжолтай Нә­сі­рединов, Ыстықкөл облысы сауықтыру ме­кемелері қауымдастығының прези­ден­ті). 
Былтыр төңкерістен қолы тимей кеткен қыр­ғыздар жазғы маусым басталғанда үй­рен­шікті табысынан қағылғанын бір-ақ біл­­ген. Биыл соның қарымын қайтаруға жан­таласып жатыр. Әдетте, біздің адамдар Ыс­тықкөлдің солтүстік жағалауына құ­мар­татын. Оңтүстік жағада инфрақұ­рылым нашар және анағұрлым салқын деген пікір үстем еді. Енді көлдің оң қанатындағы 40 шақ­ты демалыс орны қонақтарды қабыл­дау­ға дайын. Бағасы орта есеппен тәулігіне 35-40 доллар шамасында.
Қырғыздың құқық қорғау орындары да  сақадай-сай. Жазда екі мыңнан астам ІІМ қызметкерлері  мен жергілікті тұрғындардан құралған сақшылар тәртіпті қадағалайды. Бар­лық пансионаттарда  бейнебақылау да ор­натылған көрінеді. Қырғызстан ІІМ  мә­лі­метіне сенсек, өткен жылы демалыс орын­­дарында 40 шақты қылмыс оқиғасы орын алған. Оның 16-сы – шетелдіктерге, со­ның  ішінде біздің азаматтарға қатысты. Не­гізінен ұрлық пен бұзақылық фактілері тір­келген. 
Жолдағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін Қордайдағы шекарадан Шолпан атаға дейін 12 пост жайғасады. Өзге жерлерде қырғыз милициясы қазақстандық нөмірлі автокөліктерді тоқтатуға құқығы жоқ. Өйт­пеген күнде көлік иесі оның жеке куәлігін та­лап етуге немесе шекарада туристерге та­ратылатын нұсқаулықта жазылған нө­мір­лерге телефон шалуына болады. Туристің кө­ңілінен шығу үшін құқық қызметкері барынша сыпайы болуы тиіс.
Ал бағасына келсек, Ыстықкөлдің жаға­сынан демалыс орнын әркім өз қалтасына қарай таңдай алатыны белгілі. Басқа-бас­қа, ол жағын мойындау керек. Бірақ не­ғұр­лым арзан болған сайын демалыстың жа­ғым­ды тұстары да азая түсетінін ұмытпаған жөн. Оның үстіне, біздегі туристік фир­ма­лар­дың да кейде алдай салатыны бар. «Ең бас­тысы, көлдің суы, күн мен ауа емес пе? Бас­қасы не керек» деп алдаусыратады олар. Оған көнбеу керек. Өйткені маңдай термен тапқан ақшаны күн мен суға емес, дәл сол қолайлы жағдайда демалғаныңыз үшін төлейсіз. Ал шынына келсек, туристі көбірек тартамын десе, қырғыз ағайындар қыз­мет көрсету саласында да төңкеріс жа­са­ғаны дұрыс болар еді. Бұл орайда түрік ағайынның үйретері көп.

Кеңес
Виктория Алексеева, туризм саласының маманы:
– Мен демалысты жоспарлаған кезде, ең әуелі қаржы шығынын емес, демалыстан не күтетініңізді есепке алғанды дұрыс деп санаймын. Егер отбасыңызбен суға шомылып, күнге қыздырынып қайтқыңыз келсе, онда ең жақсы ұсыныс – Түркия. Биыл бұл бағыт онша қымбаттаған жоқ. Ыстықкөлге баратындар да былтырғыдан көбейетін сияқты. Ал егер де ел көрем, жер көрем десеңіз, онда ең алдымен қауіпсіздік жағына көңіл бөлген жөн. Өз елімізде демалғысы келетіндерге де ұсыныс көп.

«Демалысты ақылмен ұйымдастыра білу – өркениеттің ең жоғарғы сатысы»  Бертран Рассел

2. Анталия арбайды
Тәшеккәдер, евет, бардак... соңғысы орыс­тың «бардак» (астаң-кестең) сөзінің ма­ғы­насына мүлде ұқсамайды. Бар бол­ғаны «стақан» дегенді білдіреді. Басқа-бас­­қа, түріктер «бардактың» не екенін біл­мейді. Өйткені мұндағы бөлме тазалаушы тым еңбекқор. Күнде тазалайды, айнадай жал­тыратады. Сүлгіні ауыстырып, төсекті тап-тұйнақтай етіп жинайды. Қара жұ­мыс істеп жүрмін-ау деп айналаға өш­пен­ділікпен қарамайды, қашан көрсең де жү­з­інде күлкі үйіріліп тұрады. Қонақ үйдегі шам бір мезетке сөніп қалса, дәліздегі кү­зет­шісіне дейін кешірім сұрап әлекке түседі. Қа­лай аңдысаң да, қызмет сапасы мүлтіксіз. Со­дан да болар, түрік жағалауынан кербез фра­н­цуз да, кірпияз неміс те, шуылдақ ита­льян­дықтар да табылады. «Түріктің жа­ға­лауы бізге керек емес» деп орыстар қанша қаш­қалақтаса да, айналсоқтап осы жақтан шық­пайды. Әсіресе, «бәрі де қамтылған» қа­ғидасы, тап-таза жағажай, ойын-сауық бағ­дарламасы қай мейманның да көңілінен сөз­сіз шығады. Саяхаттаймын десе, әсем та­биғаты және бар. Табиғат демекші, кіп-кіш­кентай сарқыраманың өзін туристер үзіл­мейтін орынға айналдырып қоятыны бар. Ал «бәрі де қамтылған» қағидасымен жұ­мыс істейтін түрік мейманханалары қа­лайша тақырға отырмайды дейсіз ғой? Мұ­ның себебі мынада: адамның қо­ма­ғай­лы­ғының да шегі болады, сондықтан де­ма­лушылардың көбі жолдама құнынан асы­рып ішіп-жемейтін көрінеді. Оның үс­тіне, әр қонақ үйдің үнемдейтін өз тәсілдері бо­лады.

Кеңес
Виктория Алексеева, туризм саласының маманы:
– Демалыстың маусымға байланысты болатынын да ескерген жөн. Елдің көбі негізінен шілде-тамыз айларында барады. Бұл кезде қонақ үйлер 100 пайызға лық толы. Мейманхана, жағажайда иін тірескен адам. Сондықтан осы маусым айында барғандар екі жағынан ұтады. Біріншіден, арзанға түседі, екіншіден, еркін демалады. 
Ал жол жүру жағын айтсақ, турфирмалар ұшақтағы орындарды алдын ала броньдап қоятыны жасырын емес. Егер клиент ертерек қамданып, мейманханаға тапсырыс беріп қойса, онда ұшу уақытын да таңдау еркіне ие болмақ. Ал мерзімі өтіп бара жатқан жолдама алғандардың таңдау еркі жоқ, әрине. Бұйырғанын көреді. Үнемдеудің көлеңкелі жағы осындай. 

Кеңес
Мейманханалардың топқа бөлінуі:
1* Теледидар мен тоңазытқыш әр қабатта. Бір қабатқа – екі жуынатын бөл­­ме, бес бөлмеге – бір дәретхана. Нөмірде жуынатын жер, айна, радио­қа­был­да­ғыш, әр тұрғынға екі сүлгіден. Бөлме күнде тазаланады, төсенішті әр бес күн сайын, сүлгі үш күн сайын ауыстырылады. 
2* Бәрі де жоғарыда айтылғандай, тек төсенішті үш күн сайын ауыстырады. Қонақ үйде мейманхана не кафе, химтазалау және тамақтану варианттары ұсынылады. 
3* Әр бөлмеде жуынатын бөлме мен дәретхана, теледидар, тоңазытқыш және желдеткіш болады. Әр тұрғынға бес сүлгіден, күнде ауысады. Қонақ үй аумағында күзетілетін автотұрақ, шаштараз, бизнес-орталық, валюта айырбастау және көлік түрлеріне билет броньдау қызметі бар.
4* Бәрі де жоғарыдағыдай. Оған қоса: әр бөлмеде телефон, шаш кептіргіш, гель, сусабын. Таңғы астың мәзірі бөлмеге әкелінеді. Қонақүйдің аумағында сұлулық салоны, спорт-сауықтыру орталығы, автокөлікті жалға беру қызметі болады.
5* Бәрі де жоғарыдағыдай. Тек екі жуынатын бөлме болады.

3. Еуропа – Азия күтеді
Дегенмен ел көрем, жер көрем деуші­лер­ге басқа бағыттар да жетерлік. Мәселен, был­тырдан бері Хорватия мен Черногорияға қы­зығушылық артқан.  Мұны күн сайын бе­рілетін жарнамадан естіп жүрміз. Әл­бет­те, баға-сапа жағынан алғанда екеуі де тиім­ді. Ең бастысы, бағасы Еуропа ел­де­рімен салыстырғанда қымбат емес.
Айтпақшы, Еуропадағы дағдарысқа жал­тақтаған жұрт ол жақтағы демалыс қа­лай болар екен деп алаңдайтыны сөзсіз. Әсі­ресе Гре­кияда.  Өйткені «мамырдың ая­ғында мұн­дағы демалыс орындарының қыз­меткерлері үнем шараларына қарсы ере­уілге шықты» де­ген ақпарат пайда бол­ды. Алайда бұл қауе­сет­ті гректер тездетіп се­йілтуге тырысты. Гре­кия туристік кә­сіп­орын­дары қа­­уым­­дас­ты­ғының мә­лім­демесінде «Ауа ра­йы тамаша. Отельдерді броньдау көлемі жос­парланған деңгейге жетті. Ресей мен Ук­раинадан туристер саны артып келеді» де­лі­ніпті. Сондықтан Грекия бағыты әдеттегідей жұ­мыс істеп тұр деуге негіз бар.  
ТМД елдерінің тағы бір құмартатын же­рі – Кипр. Түрік пен грек халқының мә­де­ниеті тұтасып кетпей, бірін-бірі толықтырып тұ­ратын ғажайып аралдағы  демалысты шы­нымен де нағыз жұмаққа балауға бо­ла­ды. Грек мифологиясындағы әсем Аф­ро­дита теңіз көбігінен шығып, табан тіреген арал құдіретке толы деседі.  Одан кейін Бол­­гария, Франция, Испания... Соң­ғы­сын­да атақты Канар аралдары, тотықұс бағы, виндерсерфинг клубтары, Ибицадағы non-stop би кештері көпке де­йін естен кетпес әсер қалдырады. Сондай-ақ Маль­ор­кадағы  казино, шоу-бағ­дар­ла­ма­лар бас­қаны былай қойғанда, испан ко­ролінің сү­йікті орны!
Ал дәл іргемізде қиялдар тоғысқан ас­панасты елі сиқырлы әлемге жетелейді. Ұлы Қытай қамалы, Мин сағанасы, Бейжің опе­расы, Император қамалы. Ме­ди­ци­на­лық туризм өз алдына. Соңғы кезде Хай­нань аралына қызығушылар көп.  
Құпияға толы Азия қашанда да тар­тым­ды. Ежелгі сәулет өнері өркениеттің қалай пай­да болғанынан да, оның қалай жо­йыл­ға­нынан да хабар берсе, таңғаларлық та­би­ғат пен жер қыртысының ерекшелігі ауыз­ды аштырып, көзді жұмдырады. Таи­ланд, Сингапур, Индонезия, Вьетнам, Фи­лип­пиндер, Үндістан, Гонконг, Бруней – бұл елдер бүгінде туризмді өркендетіп отыр­ған танымал бағыттар. Оған атышулы Таи­ландты қосыңыз. Тай массажы бол­дыр­ған жолаушының күшін қалпына келтірсе, трансвеститтің көптігі есінен тандырады. Ал сән-салтанатқа «малынып» қайтам де­гендерді әлемдегі ең бай адамдардың ме­ке­ні  – шейхтар елі, Біріккен Араб Әмір­лік­тері күтіп тұр.
Тізе берсек, аралайтын жер де көп, ұсы­ныс та жеткілікті. Әлбетте, кітаптан оқы­ған, теледидардан көрген елдің бәрін ара­лап шығу – арман. Дегенмен қолжетімдісін таң­дауға мүмкіндік бар. Тек ақшаң бол­сын. 

4. Алакөл алыс емес...
Былтырдан бері Ыстықкөлге жете алмай қалғандардың көңілі Алакөлге ауды. Көп адам үшін бұл ара – экзотика. Жоң­ғар қақпасының аузында, Жоңғар Алатауы мен Тар­ба­ға­тай тауларының ортасында тербетілген Алакөл суының ем­дік қасиеті туралы аңыз көп. Кезінде жорықтан қайтып ке­ле жатқан Шыңғыс хан жараланып, қансыраған әс­керін осы Алакөлдің суына шомылдырған деседі. Рас та шығар.  Тұзды су­дың 7 пайызын йод құрайды.  Денедегі жара-қотырдың екі-үш күн шомылғаннан кейін жоқ болып кететіні содан бол­са керек. Кеңес өкіметі кезінде де бұл арада ғарышкерлердің де­малыс орны болғаны белгілі.  Ала­көлдің суы ғана емес, қара балшығы да ем, сүйекті сыр­қырататын суықты алады. Алакөлдің жағалауынан ма­монт­тармен бірге өмір сүріп, бүгінгі күнге дейін жеткен қа­ра­бас шағаланы көруге болады. Бұл қарабас шағала тек осы көлде сақталып қалған. Демек, ең ежелгі құстың тұқы­мын сақтаған Алакөл  суында ерекше қасиеттің бары бар. 
Бүгінде Алакөл ауданында 60 шақты турбаза, демалыс үйлері, пансионаттар тіркелген. Баға сан құбылады. Бірақ қанша қымбат болса да, былтыр жаздың соңына дейін демалыс орындарында ине шаншар орын болған жоқ. Өйткені Алакөл – нағыз отбасылық демалысқа қолайлы мекен. Біреулер «тым алыс» дейді. Ал Ыстықкөл жақын деп кім айтты?
Елімізде өзге де демалыс орындары қисапсыз. Өткен жылы Германияда өткен ең ірі халықаралық ITB 2011 туристік көрмесінде  біздің ел әлемдегі жаңа туристік бағыт ретінде мойындалғаны есімізде. Тіпті тізімі де жарияланған.  Олардың бірі – «Көкшетау» ұлттық саябағы. Бұл қазақ хал­қының сан ғасырлық ұлттық дәстүрі сақталған жер. Мұнда келушілер ғажайып этно-шоуды тамашалап қана қоймай, атпен серуендеп, уақытын тиімді өткізеді.  Жұмбақтас шы­ңы, Көкшетау тауы,  Жеке-Батыр, Оқжетпес.  Баянауыл ұлт­тық саябағы. Қорғалжын қорығы – Қазақстандағы ең құ­пия демалыс аймақтарының бірі. Ол әлі күнге дейін жұм­бақ күйінде қалып отыр, тіпті жергілікті тұрғындарға да. Қорғалжын ЮНЕСКО Бүкіләлемдік табиғи мұрасының ті­зіміне енгізілді. 
Табиғаты тамаша жерлердің бірі – Алматыдан 20 ша­қы­рым қашықтықта орналасқан Талғар қаласы.   Қапал-Ар­асан – Жоңғар Алатау тауларының солтүстік баурайында жатқан, Талдықорған қаласынан 110 шақырым қашық­тық­тағы Биен өзенінің жағасында орналасқан танымал курорт.  «Сарыағаш» шипажайында әрі  денсаулықты тү­зеп, әрі тамаша демалуға болады.  Қысқасы, еліміздің қай бұрышында да демалатын орын көп. Бір өкініштісі, мағ­лұ­мат аз, жарнама кемшін. Шетелдегі демалысты, Ыстықкөл мен Қапшағайды дәріптеген жарнама көп, ал айталық,  «Қа­тон-Қарағай» мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы ту­ра­лы кім біліп жатыр? Ондағы емдік қасиеті бар бұлақтар жай­лы күнде-күнде кім айтады? Ақпарат құралдарындағы жар­нама емес, бұрынғысынша «ұзынқұлақ» әдісімен «пә­лен­ше пәлен жерге барып келіптімен» бір-бірінен ес­ти­тіндер болмаса, халықтың бәрі құлағдар дей алмайсың. Сон­дықтан ең алдымен жарнаманы қолға алу қажет. Елді үр­кітетін екінші мәселе – құны.  Сол себепті де екінің бірі де­мала алмайды.