Полиэтилен пакеттерге көзіміз үйренгені соншалық, бүгінде баяғы жіптен тоқылған торлар мен азық-түлік салатын себеттерді мүлде ұмытуға айналдық. Апаларымыз бұрын базарға арнайы сөмке арқалап баратын болса, қазір кез келген сауда-саттық орнына дорбасыз бас сұғып, дүниенің затын пакет-пакетімен арқалап шығуға болады. Тиімді болатын себебі, ол пакеттер, біріншіден, тегін; екіншіден, азық-түлік салуға өте қолайлы және қысылмай ұстап жүре беретіндей жып-жинақы. Дегенмен тұтынушы көңілінен шыққан сол пакеттердің қоршаған ортаға, адамзат баласының түрлі іс-әрекеттерінен онсыз да зардап шегіп жатқан табиғатқа келтіріп жатқан зияны шаш етектен көрінеді.
Нақты мәліметтерге жүгінсек, дүниежүзі бойынша жыл сайын триллион тоннаға жуық полиэтилен пакеттері шығарылады және оларды артынша қайтадан өңдеу тіпті мүмкін емес деуге болады. Соған қоса өздері оңайлықпен шірімейді де. Ал өртелу барысында олардың бойынан табиғатқа да, адам баласына да өте зиянды заттар бөлінеді. Жұрттың қоқысқа тастайтын пакеттерінің жыл сайынғы мөлшері үлкен қалаларда шамамен алғанда алты тоннаны құрайды. Жеп-жеңіл, жұп-жұқа болғандықтан, оларды бірден жел ұшырып әкетеді. Сөйтіп, эколог мамандардың дабыл қағуынша, адам аяғы баспаған құла түз бен ит тұмсығы батпайтын ну ормандардың өзі де соңғы уақытта полиэтилен пакеттермен қатты ластануда.
Сол себепті де аталмыш пакеттерден бас тарту шаралары қазір дүниежүзі бойынша қарқынды түрде жүріп жатыр. Яғни шетелдерде оларға не мүлде тыйым салынған, не Ирландия, Германия, Оңтүстік Африка мемлекеттеріндегі сияқты үлкен салық міндеттелген. Табиғаттың осынау зиянды ластаушысынан бас тарту бәрінен де Тайваньда қатты насихатталуда. Пластик пакеттер ондағы мемлекеттік және жекеменшік сауда орындарынан осыдан алты-жеті жыл бұрын алынып тасталған. Жұрттар сауда-саттық жасауға өз сөмкелерімен келеді. АҚШ дүкендерінің де тұтынушыларына қағаз орамдар ұсынып жүргеніне талай жыл болған және біраздан бері қағаз пакеттің орнына пластик пайдаланып тәртіп бұзғандарға айыппұл салына бастаған. Ал австралиялықтар бүгінде ешқандай жазалау шараларынсыз-ақ, экологиялық жағынан зиянсыз, кенеп сөмкелерге көшкен көрінеді. Жоғары дамыған елдерде экологиялық жауапкершілік тіпті сәнге айналған десе де болады. Мәселен, Доменико Дольче, Стефано Габбана іспетті танымал дизайнерлер сауда-саттық жасауға арналған сапалы сөмкелер ойлап шығарған. Ал Аня Хиндмарч деген модельер «Мен пластик пакет емеспін!» деген ұран жазылған сәнді мата сөмке жасаған. Батыстың белгілі жұлдыздары осындай жаңа дүниелерді жұрттан бұрын сатып алу, күнделікті тұрмыста пайдалану арқылы тіпті өзгелерге үлгі көрсетуде...
Өкінішке қарай, бұл үрдіс бізге әлі жеткен жоқ. Яғни қарапайым пакетпен-ақ қоршаған ортаны қандай күйге түсіріп жатқанымыз біздің ойымызға кіріп-шыққан да емес. Ал шын негізінде, табиғат тазалығы – әр адамның қолындағы шаруа. Осы орайда аталған пакеттерден бас тартудың не қиындығы бар?! Мәселен, ағылшын ғалымдарының есебінше, ірі қалалардың әрбір тұрғыны, тым болмағанда, бір жаңа пакетті пайдаланудан бас тартса, ауаға жайылатын зиянды заттардың көлемі жылына он бір мың тоннаға азаятынға ұқсайды. Әсерлі-ақ. Өкініштісі, біз жауапкершілікті өз мойнымызға алуға үйренбегенбіз. Біздіңше, барлық жұмыспен билік айналысуы керек. Әрине, мемлекеттің экологиялық қауіпсіздік тұрғысындағы рөлін жоққа шығаруға болмайды. Бірақ оны әсірелеудің де қажеті жоқ. Әсіресе экология мәселесіне әрбір адам өзінше үлес қоса алатын осындай тұстарда...
Бір анығы, бізде кез келген нәрсеге тұтынушылық көзқарас басым. Ал тұтыну мәдениеті төмен. Дәл қазіргі жағдайда оны қалыптастыру да оңайға соқпайтын секілді.
Есте болар жайт
Пластик пакеттердің негізін құрайтын полиэтилен мен поливинилхлорид қоршаған ортада ондаған жылдар бойы сақталады және микроорганизмдерге ешқашан «жұтылып кетпейді». Ал бұл полимерлерді өртеу канцерогендік қақ пен өте улы диоксиннің пайда болуына әкеліп соғады. Ыдыс-аяқты және азық-түлік өнімдерін орауға, салуға арналған қапшық ретінде, негізі, жоғары қысымда дайындалған полиэтиленді ғана пайдалануға рұқсат етілген. Себебі төмен қысымда әзірленген пластик пакеттерде катализаторлардың – адам денсаулығына өте зиянды металдардың қалдығы сақталып қалуы ықтимал.
Соңғы жылдарда бүкіл әлемде полимерлерді биологиялық жағынан оңай ыдырайтын материалдармен алмастыруға тырысу әрекеті байқалуда. Бұл үшін полиэтилен мен поливинилхлорид молекулаларына полимерлерді күн сәулесі арқылы «жұтылатындай» немесе тез ыдырайтындай күйге түсіретін арнайы қоспалар жіберіледі. Зиянды дүниеден құтылудың тағы бір амалы – полимерлерді қағазбен, сондай-ақ басқа да табиғи шикізаттармен алмастыру. Мысалы, бүгінде Жапонияда бір мәрте пайдаланылатын ыдыс-аяқтарды крахмалға ерекше бай картоп түрінен арнайы әдіспен алынатын, нығыздалған крахмалдан жасауға айрықша көңіл бөлініп отыр.