Әлемнің азаматы деңгейіне көтеріліп, арғымақ шабысты жырларымен миллиондаған оқырмандардың жүрегін жаулап, қайраткерлігімен ерекшеленген заманымыздың заңғар тұлғасы Олжас Омарұлы Сүлейменов бүгін 75 жасқа толып отыр. Сөзі де, өзі де салмақты Олжекең мерейлі туған күнін жоғарыдағыларға салмақ салмай-ақ, қарапайым жұрт ішінде, студент жастармен бірге, әдеттегідей қаламдастары мен оқырмандар арасында атап өтуді ұйғарыпты.
Аграрлық университетте
Мерейтойы қарсаңында еліміздің рухани ордасы – Алматыға арнайы келген ақын алдымен Қазақ ұлттық аграрлық университетінде студент жастармен кездесіп, жас оқырмандардың өздері дайындаған «Айналайын, жерім менің!» атты әдеби-сазды кештің құрметті қонағы болды. Біз де жастардың сахналық қойылымымен тұздықталған әсерлі поэтикалық кешті ақын Олжастың көзіне жас ала отырып тамашалағанының куәсі болдық.
Олжас Омарұлының жыл сайын туған күні қарсаңында бірінші кезекте міндетті түрде осы оқу орнына бас сұғатын жақсы дағдысы бар. Олай болатын себебі, аталған білім ордасында бірнеше жылдан бері ақынның атымен аталатын Әлеуметтік-гуманитарлық білім және тәрбие институты жұмыс істейді. Мұнымен қатар, осы жерде студент жастар арасында «Олжас оқуларын» өткізу дәстүрге айналып, институт жанындағы ғылыми орталықта Олжас шығармашылығына жан-жақты талдау жасау үрдіске еніп келеді. Сондай-ақ Аграрлық университеттің үлкен спорт кешенінде жыл сайын волейбол спорты ардагерлері арасында дәстүрлі «Олжас Сүлейменов жүлдесі» сарапқа салынады. Бұл жарыстарға Олжекеңнің өзі де қатысады. Қайраткер ақынның мерейтойының студент жастардың арасында атап өтілуіне Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ректоры, академик Тілектес Есполов айтарлықтай жігерлілік танытып, осындағы барлық мәдени-көпшілік шараның ойдағыдай өтуіне тікелей мұрындық болды. Бір атап айтарлық игі шаруа – биыл университет жанындағы О. Сүлейменов атындағы Әлеуметтік-гуманитарлық білім және тәрбие институты ғимаратына күрделі жөндеу жасалып, ондағы бөлмелер мен мәжіліс залы заманауи үлгіде жарақтандырылып, жаңаша түрге енген. Университеттегі әдеби кештен соң, Олжекең өз атын иемденген осы бір жаңарған институтты аралап шығып, университет басшылығына ризашылығын білдірді. Еліміздің болашақ ауыл шаруашылығы мамандары оқитын университет студенттерімен болған әдеби кешке белгілі қаламгерлер мен «Невада-Семей» қозғалысының белді мүшелері де қатысты. Мұнан соң ақын университеттің спорт кешенінде алыс-жақын шетелдерден келген 12 команда қатысқан волейбол ардагерлерінің турнирінде ҚазҰАУ сапында ойын көрсетіп, өз командасын жеңіске жақындатып берді.
Университет ректоры Тілектес Есполов ақын құрметіне орайластырған шараларды қорытындылай келе: «Бұл университетте негізінен қарапайым ауылдан келген ұл-қыздар оқиды. Сырт көзге қарағанда, мұндағы жастар өнер мен әдебиеттен алыста жүргендей көрінуі мүмкін. Бірақ бізде де талантты жастар баршылық. Осындай ірі қайраткер тұлғаның жастардың арасына келіп, пікірлесуі оларды қанаттандырады. Олжас Омарұлы – мақтауға тұратын, әрі біз мақтана алатын қайраткер тұлға», – деп ағынан жарылды.
Ұлттық кітапханада
Университеттегі шаралардан соң, түстен кейін ақын Ұлттық кітапханаға келді. Онда ақын әрі замана ойшылы, көрнекті публицист, зерттеуші ғалым, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменовтің 75 жылдығына арналған шығармашылық кеші мен «Олжас кітапханасы» баспа үйінің шығарған жаңа кітаптарының тұсаукесер рәсімі өтті. Оған дипломатиялық корпустың өкілдері, белгілі жазушылар, ақындар, шығармашылық бірлестіктердің және ұжымдардың, ғылыми білім беру мекемелерінің, кітапханалардың, баспалардың өкілдері, мәдениет және өнер қайраткерлері, ақпарат құралдары қызметкерлері мен жалпы оқырмандар қатысты. «Әр сөзіне тәңірім иіп тұрған...» атты академиялық безендірілген осы кітап көрмесіне 200-ден астам қазақ, орыс және шетел тіліндегі кітаптар қойылған. «Туған қалам – Алматым», «Арғымаққа мінген ақын», «Тауларды аласартпай, даланы биіктетейік», «Елін әлемге танытқан азамат», «Жер ананы аялатқан», «Қаламгер – халық перзенті» атты бірнеше бөлімдерден тұрады. Көрмеде Ұлттық кітапхананың қорындағы кітаптар, соның ішінде Олжас Сүлейменовтің 1975 жылы басылып шыққан «Аз и Я» кітабы, «Атамекен», «Қыш кітабы», «Арғымақтар», жеті томдық шығармалар жинағы, таңдамалы туындылары және басқа да көптеген кітаптары ұсынылған. Сонымен бірге, жақында ғана ашылған «Олжас кітапханасы» баспа үйінің ақынның мерейтойына орай басып шығарған жеті кітаптың: «Аз и Я», «Глиняная книга», «Литература – это жизнь», «Беседы с Олжасом», «И в каждом слове улыбался бог...», «Но людям я не лгал...», «Феномен Олжаса» кітаптарының тұсаукесер рәсімі болды. Бір ғана Олжекеңнің шығармашылығына арналған кітаптар кітапхана фойесіндегі он шақты стеллажға жүк болған. Қонақтар көрмені тамашалап болған соң, кітапханадағы үлкен залда мерейтой иесімен кездесуге жиналды. Олжекеңнің шығармашылық кеші сипатында өріс алған бұл кешті белгілі мәдениеттанушы ғалым Мұрат Әуезов жүргізіп отырды. Кеш барысында оқырмандарға ақын өмірі мен шығармашылығына байланысты арнайы дайындалған бейнекөрініс ұсынылып, ақынның қазақ тіліне жаңадан аударылған жырлары оқылды. Тағы бір жаңалық: күні кеше ғана Әзірбайжан Президенті Ильхам Әлиев Олжас Сүлейменовке «Достық орденін» беруге шешім шығарыпты. Осы кездесулерден соң ақын Әзірбайжан астанасы – Бакуге бет алмақ.
Олжас феномені
Олжас феномені өте күрделі. «Жақсы адамның соңынан сөз ереді» демекші, осы бір қайраткер тұлға төңірегінде пікір қайшылығын тудырған әртүрлі әңгімелер де жетерлік. Әйтсе де, Олжас Сүлейменовтің даралығына ешкімнің дау айта алмасы – анық. Қалай десек те, ол – Алаш жұртын әлемге танытқан, әлі де болса осы тарапта еңбек етіп, қажет тұста қайсарлық танытып жүрген адуынды қаламгер. Ақын шығармашылығына ден қойған ғалымдар оның күрделі болмысы мен стихиялы поэтикалық талантына тәнті болып жататыны жасырын емес. «Тауды аласартпай, даланың даңқын асқақтату» кредосын ұстанған қалам иесінің туындыларында халқымыздың сан ғасырлық қатпарлы тарихы бедерленген. Демек, Олжекең — тамырлы мәдениетін, салт-дәстүрін жоғалтпаған ұлт ретінде қазақ халқын дүниеге паш еткен шебер суреткер. Сол себепті де ақын еңбектері елімізде ғана емес, әлемдік деңгейде өзінің лайықты бағасын алып отыр. Бұл әрине, алдымен ұлтымызға ұпай берері анық.
Қолдан келіп тұрса-дағы қалай да,
Адамдарды алдағам жоқ, алайда...–
деп жалған сөзді жаны сүймейтін ақын қашан да ақиқатты айтудан бас тартқан емес. Ғалымдар Олжас туралы төмендегідей тұжырымдар да жасап көрген: – Ол — орыс тілінде жазатын қазақ ақыны, екі бірдей эстет-философ дүниетанымдық жүйеден сусындаған: туған халқының фольклорлық дәстүрінде, рухани-адамгершілік ұстанымдар үрдісінде тәрбиеленген, сондай-ақ орыс мәдениетінің рухани мұрасынан тәлім алған. Кейбір зерттеушілер оны билинг (қостілді) санап, орыс тіліндегі мәнерлі тіл айшықтары негізінде кең-байтақ даласының тарихын таныды деп бағалайды. Оның тілі екі бірдей жалпыұлттық дүниетаным мен екі түрлі кұрылымдық тілдік жүйенің әрекеттесуі негізінде көрініс тапқан дейді. Екінші бір зерттеушілер оны монолинг санап, орыс жазушысы деп те атауға тырысады. Әйтеуір, ақынды танып-білу талғам таразысына түсіп отырғаны – анық. Бірақ кім қалай десе де, әдебиетке құбылыс болып келген Олжас Олжас болып қала бермек.
Олжас Сүлейменов, Қазақстанның Халық жазушысы, қоғам қайраткері:
– Мен бүгін жастардың ортасында, қалың оқырмандарымның, қаламдас әріптестерімнің ортасына келіп, бір жасап қалдым. Маған бәрі жүрекжарды сөздерін арнап, мерейтойыммен құттықтап жатыр. Мен мұндай мадақ сөздерді ең көп еститін адаммын. Бірақ бұл жолғы сөздердің орны мен көңілге деген әсері – ерекше. Мен әлемнің көптеген елдерінде болдым. Қазір де көбіне сыртта жүремін. Бірақ мен үшін туған жерім – қазақ елінің орны ерекше ыстық. Биыл Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығын атап өткелі отырмыз. Біз осы кезеңде бабалардан мұраға қалған қасиетті Тәуелсіздіктің туын жығып алмауды ел болып ойласуымыз керек. Сондықтан да азамат ретінде, ақын ретінде мен өз халқымның болашағы үшін, өз жерімнің ертеңі үшін қашан да ақиқатты айтудан тартынған емеспін. Иншалла, қазіргі уақытта әлем әдебиетке қайта бет бұра бастады. Қоғамдағы дағдарысқа қарамастан, ел кітаптың құндылық екенін қайта есіне түсірді. Бұл – ел рухының ояна бастағандығының белгісі.
Өмірдерек
Қазақстанның Халық жазушысы, қоғам қайраткері, көрнекті ақын Сүлейменов Олжас Омарұлы 1936 жылы 18 мамырда туған. ҚазМУ-ды (қазіргі ҚазҰУ), Мәскеудегі М.Горький атындағы Әдебиет институтын бітірген. Өткен ғасырдың 60-жылдарынан бастап бірқатар басылымдарда, «Қазақфильм» киностудиясында сценарийлік-редакциялық алқаның бас редакторы, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, ҚР Кинематография жөніндегі мемлекеттік комитет төрағасы қызметтерін атқарған. 1972 жылдан Азия мен Африка елдері жазушыларымен байланыс жөніндегі комитеттің, 1989-95 ж.ж. халықаралық «Невада – Семей» қозғалысының төрағасы болды. 1995 жылдан Қазақстанның – Венгриядағы, кейін Италиядағы төтенше және өкілетті елшісі. Қазіргі уақытта Қазақстанның ЮНЕСКО-дағы тұрақты өкілі. Тұңғыш өлеңдер жинағы «Арғымақтар» деген атпен 1961 жылы жарық көрген.Олжекеңнің үлкен ақын ретінде резонанс тудырған көлемді шығармасы – «Адамға табын, Жер, енді!» поэмасы. Осы туындысы үшін оған 1961 жылы Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығы берілген. Ақынның шығармалары мен ғылыми еңбектері бірнеше әлем тілдеріне аударылған. Алматыдағы Қазақ ұлттық аграрлық университетінде О.Сүлейменов атындағы әлеуметтік-гуманитарлық білім және тәрбие институты жұмыс істейді.