Соңғы кезде ел ішінде қару ұстап жүретін адамдар саны күрт көбейіп кетті. Әрине, майданда жауға қарсы қолданатын кәдімгі сұп-суық қару емес, айтпағымыз — «Оса» деп аталатын оқпансыз, қорғанысқа бағытталған, адам денесіне жарақат салатын қару. Бірақ мұның адам денесіне жарақат салып қана қоймай, кейбір жандардың өмірін қиып кетіп жатқанын да көріп жүрміз. Тиісті органдар «Осаны» сатып алу мен пайдалануға қатысты шектеу қоятындай заң ережелерін енгізсе де, ол заң толық орындалып отыр деп айта алмаймыз.
«Оса» қаруы төңірегіндегі заң алғаш рет 1997 жылы Парламент депутаттарының көмегімен қабылданған-ды. Онда әлгі «қорғанысқа бағытталған» қаруды ұстап жүруге болады делінген. Соның салдарынан бүгінгі күні, әсіресе, жастар мен жасөспірімдер арасында әртүрлі оқыс оқиғалар көбейіп, қылмыс қатары арта түскен. Қалалы жердің мектептерінде оқушылардың «Осаны» сабаққа алып келуі, одан бір-біріне оқ атуы секілді келеңсіз жағдайлардың да жиілеп кеткені жасырын емес.
Осы ретте Қостанай қаласында жастар арасындағы төбелестен үш адам аталмыш қарудан жарақат алды. Наурыздың 22-сі күні таңғы сағат 5-тер шамасында Шипина көшесінің бойында бір-бірімен келіспей қалған бес жігіт «Оса» қаруымен атысқан. Соның салдарынан үшеуі жараланып, емханаға түскен. Айта кетейік, әлгі жігіттердің бесеуі де банкирлердің балалары болып шыққан. Қазіргі уақытта ҚР ҚК-нің 257-бабы, 3-тармағы бойынша (қару қолдану арқылы тәртіпсіздік жасаған) қылмыстық іс қозғалып отыр. Әсіресе, мұндай көрініс Оңтүстік Қазақстанда жиі болады. Мұнда сәуірдің 2-сі күні бір емес, екі бірдей оқиға орын алды. Бірі — Сайрам ауданында болса, екіншісі – Шымкенттегі Seihan атты түнгі клубта «Оса» қаруымен оқ атылған. Ойын-сауық ошағының күзетшісіне қарсы оқ ашқан жастар оқиға орнынан қашып құтылмақ болып, батальон инспекторын қасақана қағып кеткен. Тәртіп сақшысы ауыр халде ауруханаға түсті. Оның аяғы бірнеше жерден сынған. Көлікпен қашпақ болған төрт азамат та ұсталды. Бәрі де 1986-1989 жылдардың аралығында туған жастар. Міне, «Оса» қаруын арнайы рұқсат қағаз арқылы алу керек болса да, бұл тапанша жастардың қалтасынан жиі табылып отыр.
Сонымен қатар, жуықта Алматы қаласындағы №105 мектепте оқитын он екі жасар қыз өзінің сыныптасын «Осамен» атып алған. Абырой болғанда, бетінен оқ тиген қыз бала жедел емханаға жеткізіліп, аман қалған. Бұл жағдайды Алматы қаласы Ішкі істер департаментіндегі жасөспірімдермен жұмыс жасайтын басқарманың мамандары былай түсіндіреді: «Қазір қалталы адамдардың балалары мектепке мәшинемен келетін болып кетті емес пе? Сондай бір адамның он екі жасар қызы жүргізушісі бір нәрсе алғалы сыртқа шығып кеткенде, көлікте жатқан «Оса» қаруын алып, ойыншық екен деп, байқаусызда сыртта келе жатқан сыныптас қызына қарай атып жіберген. Оқ бетіне тиген, миына сәл ғана жетпей қалған екен. Әйтеуір аман. Қазір біз бұл жағдайларға қатысты біраз жұмыс атқарып жатырмыз. Мектептерде оқушылардың қару ұстап жүрмеуін ескерттік. Екіншіден, 18-ге толмаған балаларға мұндай қару сатылмауы керектігін, қолдануға да болмайтындығын мықтап айттық».
Жасалған қылмыстарды талдау кезінде зақым келтіретін қаруды қолдану арқылы қылмыс жасайтын адамдардың негізгі санаты 25 жасқа дейінгі жастар болған. Олардың арасында бұрын сотталғандар мен ұйымдасқан қылмыстық топтардың мүшелері болып табылатын адамдар да бар.
Бір қызығы, бізде 1997 жылы Парламент депутаттары «қорғанысқа бағытталған қару» деп қабылданған заң, 2006 жылы Ішкі істер министрлігінің ұсынысымен өзгертілді. Министрлік қабырғасында дайындалған осы заң жобасында жарақат салатын оқпансыз қаруды қолдану мен сақтау ішкі істер органдарының рұқсатынсыз жүзеге аспайтындығы нақты көрсетілген. Бұл заң сол кезде қабылданды. Десек те, бұдан кейін қылмыс едәуір азайды деп айта алмаймыз.
Қалай дегенмен де, тапаншаларды қолдану мен сақтауда қолданыстағы заңға біршама талаптар қойылғанымен, одан нәтиже шығар емес. Нақты айтсақ, ол шенділердің «еркетотайларына» жүрмей отырған секілді. Әйтпесе, неге жоғарыдағы фактілердің барлығында дерлік шенділердің, кәсіпкерлердің балалары қылмыс жасап, қолға түсіп отыр? Олардың қолына мұндай қаруды кім ұстатты? Қару-жарақ сататындардың кім болса соған қаруды ұстата бергені ненің белгісі? Сонда Қазақстанда заң қағаз жүзінде ғана орындалу керек пе? Заң орындалмаса, онда несіне әуре боп бекіттік?
Дерек
Құқық қорғау органдарының ресми деректеріне сүйенсек, соңғы үш жылда 200-ге жуық қылмыс тіркелген. (2006 жылы – 17, 2007 жылы – 55, 2008 жылы - 96), оның ішінде — 12 кісі өлтіру, 19 қарақшылық, 29 денсаулыққа түрлі жарақат салу әрекеттері. Ал үстіміздегі жылдың үш айының өзінде оқпансыз қарудың көмегімен алты қасақана жасалған адам өлімі орын алған.
Ішкі істер министрлігі әкімшілік полиция комитеті лицензиялық-рұқсат беру басқармасының бастығы Тимур Асылбеков: «Оқпансыз қарумен жасалған қылмыстың азаймауының негізі себебі, 1997 жылдан 2006 жылға дейінгі аралықта азаматтардың бақылаусыз және есепке алмай сатып алған қарулары ІІМ-нің бақылауынан тысқары әркімнің қолына өтіп кеткендігінде. Сондықтан осындай келеңсіздіктерге ұшырап отырмыз. Ал қазіргі заңнамамызда «Оса» секілді тапаншасы барлар қаруды міндетті түрде қайта тіркеуден өткізуі керек.
Сондай-ақ, мылтық түрлерін сатып алу кезінде сотталмағаны туралы, психо-нашақорлық диспансерінен міндетті түрде анықтамасы болуы шарт», – дейді.
Түйін
ІІМ дайындап, Парламенттегі халық қалаулылары қабылдаған заң толық орындалып отыр деп айтуға ауыз бармайды. Депутаттар қоғамымыздың дамуына тың серпін беретіндей заң қабылдаған соң, оның орындалуын бақылауға алып, тіпті орындалмаса, соған жауапты министрді (ішкі істер министрін) шақырып жауап алса, дұрыс-ақ болар еді. Ал осылай кете берсе, мына жақта қара халық бір-бірін жаудай атып, баудай сұлатуда.