Көзі көрмейтіндерде құлшыныс бар, кітап жоқ...

Жарық дүниенің дидарын көре алмай, қара түнек арасында өмір сүрсе де, көкірек көздері ашық зағип жандар аз емес. Олар да оқығысы, білгісі, түсінгісі келеді: айналада не болып жатқанын, он сегіз мың ғаламның ғаламатын. Алайда еліміздегі кітап дүкендерінің бар­лығында дерлік көзі көрмейтін не нашар көретіндерге арналған ар­найы кітап сатылмайды. Тіпті Брайль әрпімен кітап шығаратын бас­па­­хана жоқ. Зағип жандардың білім нәрімен сусындайтын жалғыз орыны – арнаулы кітапханалар ғана. Оның өзі алыс ауыл-аудандарда қам­тылмаған, тек облыс орталықтарында жұмыс жасайды. Бәрінің бір­дей жағдайы келісіп тұрмағаны тағы бар. Бірінің ғимараты тозған, бі­рі­нің кітап қоры кемшін, енді бірінде кадр жетіспейді. Көздерінде ақауы бар жандарға мемлекет тарапынан жасалар қамқорлықты бір ға­на жәрдемақыға тіреп қоюға болмайды, олар да осы қоғамның бір мү­шесі, олардың да өз-өздерін жетілдіруге, оқып-білуге құқығы бар. Бірақ...
Кешегіні көксегендей болмайық деге­ні­мізбен, кеңес заманында Брайль әрпімен кітаптар шығып тұрғаны рас. Қазақ классиктерінің қалың томдары да көзі көрмейтіндерге лайықталған үлгіде сол кезде көптеп шығып қалды. Енді ол Үкімет жоқ, зағиптарға арнап кітап шығаратын баспахана да әлдеқашан жекенің қолына өтіп кетті. «Қазақ зағиптары қоғамы» бір­лес­тігінің меңгерушісі Азат Бөкентаев бүгінде Алматыдағы арнайы кітапхананың жанында кітаптар қолдан жасалатынын айтады. Кішігірім жабдықтардың көме­гі­мен дайындалатын ол кітаптардың алыс­та­ғы ауылдардың қарасын да көрмейтіні түсінікті жайт.
– Қазір біздің кітапханамызда 27 мың­нан астам кітап бар, 9 мыңдайы ғана қазақ тілінде. Оның ішінде Брайль қар­пін­дегі кітаптар саны өте аз, – дейді Атырау облыстық көзі көрмейтін және нашар көре­тіндерге арналған кітапхананың қыз­меткері Ботагөз Қаражанова, – Қазақстан бойынша зағиптарға арнап кітап шы­ға­румен айналысып отырған мекеме жоқ. Нүктелі-бедерлі кітап шығаратын аппарат елімізге әлі әкелінбей отыр. Бұл Үкімет дең­гейінде көтерілетін мәселе деп ойлай­мын, өйткені көздері көрмейтіндер де осы Қазақ елінің тең құқылы азаматтары. Біздің кітапханамызға оқырмандар көп келеді. Әртүрлі тақырыптағы деректерді сұрайды, оларға қажеттінің бәрін біздегі кітаптардан тауып беру мүмкін емес, сондықтан көп жағдайда басқа басылымдардан, бұқа­ра­лық ақпарат құралдарынан, ғаламтордан іздеп тауып, оқып береміз. Аудиокітаптар, үнтас­палар да сұрап келеді. Көздері көрмесе де, білуге деген құлшыныстары жоғары оқырмандардың көңілінен шығуға тырысамыз. Әрине, Қазақстанда зағип­тар­ға арнайы кітап шығаратын орын ашылса, жақсы болар еді. Қазір кітаптарды Ресей­ден Санкт-Петербург қаласына тапсырыс беріп алып отырмыз. Олардың бәрі де орыс тілінде. Қазақша кітап сұрап келетін оқыр­мандардың алдында төмен қарауға мәжбүрміз.
Зағип балаларға арналған мектеп-интернаттарда оқулықтар жетіспеуі де бір әңгімеге жүк боларлық тақырып. Бұл проблема Білім және ғылым министрлігіне мәлім болғанымен, нәтиже көрінер емес. Мысалы, Шымкенттегі зағип балаларға арнал­ған «Үміт» мектеп-интернатының жұмыс жасай бастағанына жиырма жылға жуықтаса да, әлі бірде-бір рет мектеп кітап­ханасы жаңа оқулықпен толық­па­ға­нын республикалық телеарналар жыл басында жарыса көрсетті. Ал жақында қостанайлық «Ашық әлем» қоғамдық бірлестігі көзі көрмейтіндерге лайықтап жұмсақ матадан кітап жасау үлгісін ұсынды. Еуропа елдерінде мұндай кітап­тар­дың бәсі қымбат тұрады. Қоғамдық бірлестік болса, өздері дайындаған кітап­тарын тегін үлестіруді көздеп отыр, бұл да болса жақсы бастама. Сондай-ақ көзі көр­мейтіндерге арналған электронды кітап­тар да шетелдерде шығарылып жатыр.
Облыс орталықтарынан шалғайда орналасқан елді мекендерде тұратын зағиптар үшін жылжымалы кітапхана жүйесінің қызметін ұйымдастыру да ұтым­ды болар еді. «Туғалы бері көзім нашар көреді», – дейді Бейбіт Артықбаев есімді азамат. – Көзім көрмейді деп қалай отыра береміз, біздің де көп нәрсені білгіміз келеді. Қазір аудиокітаптар, үнтаспалар шығып жатыр, ол да болса жақсы. Жақын­да теледидардан зағиптар оқи алатын ортақ әліпбимен басылған Құран кітабы Түркияда шыққанынан хабардар болдық, сол қасиетті кітап біздің де қолымызға тисе деп армандаймыз».
Адамда арман таусылған ба? Елімізде көздері нашар көретін адамдар саны жиыр­ма мыңға жуық. Олардың бәрі де арманды: өмірдің сәулесін көрмесе де, көңіл-шырақтарын сөндіргілері келмей жанталасады. Адамзат баласы үшін білім – жанып тұрған шырақ. Алаңдатарлығы – осы екпінмен кете берсек, көздерінде ақау болса да, көкірегі ояу жандардың әде­биет­ке, білім-ғылымға деген құш­тарлығын жойып алатынымыз. Сондықтан зағип­тар­дың дертті жандарына дауа болатын ана тіліміздегі көркем әдебиет­терді көптеп шығару ісін қолға алатын мезгіл жеткен сынды. Айтқандай, Дүние­жүзілік денсау­лық сақтау ұйымы 2020 жылға қарай зағиптар саны екі есеге дейін өсуі мүмкін деген деректі айтып жүр.