Сөз жоқ, еліміздің инвестициялық тартымдылығы жыл сайын артып келеді. Бұлтартпас дәлел – соңғы көрсеткіштер. Тәуелсіздік жылдары 171 млрд доллар тікелей шетел инвестициясы тартылса, оның ішінде 48 пайызы немесе 81,6 млрд доллар – соңғы төрт жылдың үлесінде. Қазір 80 елден келген инвестордың 400 бастамасы бойынша жұмыс жүргізілуде. Олардың ішінде жалпы сомасы 260 млн долларды құрайтын 80 шақты жоба жүзеге асты.
Елімізде шетелдік капиталдың қатысуымен 8 мыңнан астам компания жұмыс істейді. Солардың ішінде Fortune-500 тізіміне енген «Шеврон», «Сименс», «Майкрософт», «Дженерал Электрик», «Кока-Кола», «Данон», «Хенкель» сияқты алпауыт компаниялар бар. Сондықтан да дүниежүзілік сарапшылар біздегі инвестициялық тартымдылық сырын іздеп, талдау жасауға құмар-ақ. Мәселен, ЕҮ компаниясы жыл сайын жүргізетін зерттеуінде біздің елдегі шетелдік инвесторлардың 84 пайызы макроэкономикалық тұрақтылықты алдыңғы қатарға шығаратынын анықтады.
Әлбетте, әлемдік дағдарыс бізді айналып өткен жоқ. Алайда 2009 жылы Үкімет тарапынан қабылданған шұғыл шаралар өз жемісін бергені анық. Шетел инвесторлары дағдарысқа қарсы шаралардың нәтижесінде қол жеткізілген макроэкономикалық тұрақтылықты сол кездегі үкіметтің зор жетістігі деп бағалады.
Сөйтіп, макроэкономикалық тұрақтылық жағынан еліміз 144 елдің ішінде 16-орында тұр. Ал өткен жылғы қараша айында Fitch халықаралық рейтинг агенттігі еліміздің суверенді рейтингін ВВВ+ деңгейіне дейін көтеріп, «Тұрақты» деген болжам айтты. Сонымен бірге шетел инвесторларының 80 пайызы Қазақстандағы саяси және әлеуметтік тұрақтылықты жоғары бағалайды. Біз қазір әлемдегі саяси тұрақтылық жағынан алдыңғы қатарда тұрған 50 елдің қатарына кіретінін мақтанышпен айта аламыз. Әрине, экономикалық һәм саяси тұрақтылық аспаннан түскен жоқ. Бұл – ұлтаралық татулық пен конфессияаралық келісімді насихаттайтын, халқымыздың бейбіт өмір сүруін мұрат еткен Елбасы еңбегінің жемісі. Сол себепті де шетелдік инвестор біздің елге келуге жүрексінбейді.
Инвесторлар телекоммуникациялық инфрақұрылым, өзге елдермен салыстырғандағы төменгі салық мөлшерлемесін де жоғары бағалайды. ЕҮ компаниясының Қазақстан бойынша басқарушы серіктесі Ерлан Досымбеков «Ел экономикасын диверсификациялау бағдарламасын жүзеге асыру барысында кәсіпкерлікке жаңа мүмкіндіктер пайда болуда. Қазақстанның макроэкономикалық көрсеткіштері соңғы жылдары тұрақты. Болжам бойынша, 2015 жылға қарай Қазақстан экономикасы ең қарқынды дамитындардың қатарына қосылады. Бұл халықаралық инвесторлардың қызығушылығын одан сайын арттыруға септігін тигізетіні сөзсіз» дейді.
Әлбетте, мұнымен тынбай, елдің инвестициялық әлеуетін арттыру бағытында қыруар жұмыс тындыруға тура келеді. Ең әуелі шетелдік инвесторға бизнес жүргізу мүмкіндігін кеңінен насихаттау қажеттігі туындайды. Біздің жаққа ат басын бұрған инвесторға алдымен ақпарат керек. Мұндай ақпаратты шағын жарнамаға да сыйғызып жіберуге болады. Мәселен, еліміздің инвестициялық тартымдылығынан мағлұмат беретін бейнеролик CNN, Euronews және Bloomberg халықаралық телеарналарынан көрсетіледі. Солар арқылы Еуропа, Таяу Шығыс, Африка мен Азияға тарайды. KAZNEX INVEST мәлімдегендей, биыл осындай бейнероликті 1,5 мың рет көрсету жоспарланған. Осы роликті көрсету кезінде ұлттық инвестициялық www.invest.gov.kz сайтына кіріп-шығатындар саны көбейетін көрінеді. Екі жарым жылдың ішінде бұл веб-сайтқа 170 елден 236 мың адам кіріп, келем деуші инвесторлардан 200-ге жуық өтініш түскен.
Айта кету керек, мұндай жарнамаға әлемдегі жетекші елдер, сондай-ақ ТМД кеңістігінен Ресей, Украина, Әзірбайжан жүгінеді. Былтырғы зерттеуге сәйкес, танымалдық жағынан біз – АҚШ-та 15-орында, Еуропа, Таяу Шығыс, Африкада 5-орында тұрмыз.
Қазір халықаралық қаржы институттарының да қызығушылығы айтарлықтай. Айталық, Дүниежүзілік банк тобына кіретін IFC халықаралық қаржы корпорациясы инвестициялық қоржынымызға 370 млн доллардан астам қаржы құйды. Инвесторлар ұсынған жобалар арасында агробизнесті қолдау, бөлшек сауда, құрылыс материалдары мен теміржол инфрақұрылымын дамыту, сонымен бірге шағын және орта бизнеске қаржылық қолдау көрсету бар.
Биылғы инвестиция көлемі жыл соңына қарай 6 трлн теңгеден асуы тиіс. ФИНАМ инвестициялық холдингінің сарапшысы Антон Сороконың айтуынша, егер экономикадағы ахуал қазіргі қарқынынан айнымаса, 2014 жылдың соңына қарай бұл көрсеткіш 6,7-6,8 трлн теңгеге жетуі керек. Тұтас алғанда, ел экономикасы қарқынды даму үстінде. Сондықтан шетелдік инвесторлар өз өндірісін кеңейту үшін қаржы салудан қашқалақтамайды.
ТМД елдерінде жинақталған тікелей шетел инвестициясы көлемі (жан басына шаққанда)
Қазақстан - 5777
Ресей - 3203
Түрікменстан - 3257
Әзірбайжан - 979
Армения - 1628
Украина - 1443
Беларусь - 1359
Молдова - 892
Қырғызстан - 236
Өзбекстан - 244
Тәжікстан - 142