Қазақты қазақ еткен – әйел
«Әлемдегі ең сұлу – қазақ әйелі: менің жарым, менің анам, менің қызым. Қазақты қазақ қылған осы әйел болатын, сұлу ғана емес, сымбатты, мінезді, ақылды, адал жар, абзал ана, ағайынға қамқор, ауыл-аймаққа құт, ердің мақтаны, елдің көркі», – деп жазады жазушы Мұхтар Мағауин, әйел дегенде ең алдымен ойымызға «сұлулық», «мейірімділік», «нәзіктік» ұғымдары оралады. Бұл сипаттармен қоса, әйелдің темірдей төзімі мен қайраткерлігі – жиі көрініс беріп тұратын құбылыс.
Тарихымызға үңілсек те, елдік істерге араласып, үйдегі балаларына ғана емес, түздегі халыққа қамқор болып, еңбегі сіңген аналарымыз аз емес екеніне көз жеткіземіз. Олар жайлы жазушы Мұхтар Мағауин былай деп қалам сілтеген еді: «Ежелгі эпостағы Гүлбаршын мен Құртқа, Ақжүніс пен Назым. Шежірелі тарихтағы Домалақ-ене мен Қыз-ене, Айша-бибі мен Абақ-ана. Таңбалы тарихтағы Қасым ханның анасы Жақсы-бике, Абайдың анасы Ұлжан, арыдағы Алаштың тұлғасы болған тағы қаншама алыпты туғызған, есімдері сақталмаған әулие аналар, берідегі ел билеген Айғаным мен қол бастаған Бопай, қазақ әйелінің асқақ әрі нақты көрінісі сондай болды күні кешеге дейін».
Қазіргі қазақ қызы қоғамның кез келген саласына еркін араласып, қазан-ошақтың маңында ғана емес, елдік істердің басы-қасында да жүр. «Әйел затының қоғамдық шаруаларға, мемлекеттік істерге көп араласуы елдің демографиясы мен ұрпаққа дәстүрлі тәрбие беру ісіне кедергі болады» деген пікір жиі айтылады. Бұл да дұрыс шығар. Дегенмен әйел жүрген жерде тәртіп бар деген пікірді де қоғам жиі айтады.
Соңғы деректер бойынша, Қазақстандағы мемлекеттік қызметкерлердің 51 пайызын әйелдер құрайды екен. Әйелдердің үлес салмағы әр салада әртүрлі көрсеткіштерге ие. Мәселен, судьялардың арасында – 42 пайыздан, кәсіпкерлер арасында 40 пайыздан асады. Әсіресе медицина мен білім саласында әйелдердің саны да, салмағы да басымдау: 80 пайыздан жоғары. Мемлекеттік қызметтегі үлес салмағы 51 пайызды құрағанымен, олардың құзырлы креслода отырғандары 11 пайыз шамасында ғана екен. Денсаулық сақтау министрлігi, Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлігі, Экономикалық интеграция істері жөніндегі министрлік сияқты Үкіметтің үш негізгі мекемесінің басшылығында әйел азаматтар отыр. Қазақстанда министрлік қызметке әйел азаматты қою – біраз жыл бұрын басталған үрдіс.
Әйел шенеуніктердің бір ерекшелігі: мекеменің қызметі қоғам үшін ашық болады. Мәселен, жұртшылық министр Гүлшара Әбдіқалықованы бұқаралық ақпарат құралдарынан қорықпайтын, керісінше, кез келген ісіне түсініктеме беруге дайын тұратын қайраткер ретінде таниды. Әсіресе қазақтілді баспасөздерге министрдің есігі қашанда ашық.
Өкінішке қарай, облысқа әкім болып отырған әйел азаматтар жоқ екен. Ал орынбасарлық қызметте отырғандардан Павлодар облысы әкімінің орынбасары Әлия Ғалымова, Ақтөбе облысы әкімінің орынбасары Сара Нұрқатованы және тағы басқаларды атауға болады. Бүгінде Қазақстан қоғамында саясатта болсын, бизнесте болсын, экономиканың барлық секторында, шаруашылықтың әртүрлі салаларында болсын, ер-азаматтармен қатар еңбекке белсене араласып, еліміздің экономикасының, мәдениетінің, руханиятының дамуына жол іздеп, қоғамның назарында жүрген әйел қайраткерлер аз емес. Мемлекетіміздің өсіп-өркендеуіне ер-азаматтармен қатар тұрып, иық тірестіре еңбек етіп, сүбелі үлестерін қосып жүрген Светлана Жалмағамбетова, Зағипа Балиева, Алтыншаш Жағанова, Айгүл Соловьева, Бірғаным Әйтімова, Шәмшә Беркімбаева, Бақыт Сыздықова, Асылы Осман, Гүлжан Қарағұсова, Бақыт Түменова, Салтанат Байқошқарова, Зейнеп Ахметова, ақындардан Фариза Оңғарсынова, Марфуға Айтқожина секілді, жас журналистерден Жұлдыз Әбділдақызы, Кәмшат Тасболат, Гүлжан Көшерова сияқты әйел қайраткерлерді тізе берсек, ұзын-сонар кесте шығатыны сөзсіз.
Мемлекеттiк басқару саласында, кәсiпкерлiк пен өнеркәсiпте, бiлiм мен ғылымда қажырлы еңбегiмен дүниежүзiне танылған азаматшаларымыз көп.
Мәселен, Чехияда адам құқықтары және ұлттық кемшiлiк министрi Жәмила Стехликованың аты Еуропа елдерiне тегiс мәлiм. Ал ресейлiк «Базовый элемент» холдингiнiң бас директоры Гүлжан Молдажанова әлемнiң ең ықпалды iскер әйелдерiнiң алғашқы ондығына еніп, Forbes журналы жариялаған әлемнiң ең ықпалды 100 әйелiнiң тiзiмiнде 37-орында тұр екен.
Бүгінгі таңда мемлекетімізде гендерлік саясат бағытында қажетті шешімдер қабылданып, ауқымды шаралар орындалып жатыр. 1999 жылы Қазақстан Республикасында әйелдердің жағдайын жақсарту жөніндегі алғашқы Ұлттық іс-қимыл жоспары бекітілді. Осы жылдары еліміздің Парламенті БҰҰ-ның «Тұрмысқа шыққан әйелдің азаматтығы туралы» және «Әйелдің саяси құқықтары туралы» конвенциясын, Халықаралық еңбек ұйымының әйелдер мен балалар құқықтарына қатысты бірқатар келісімін ратификациялады. Үкімет басшысы Кәрім Мәсімовтің пікірінше, бүгінде Қазақстан алалаушылық пен кемсітушілікке тосқауыл қою бойынша Еуропалық одақ құрамындағы Италия, Франция секілді 12 мемлекетпен тең тұр.
Құдай мен табиғаттан кейінгі үшінші жаратушы атанған әйел заты, расында, жасампаздыққа бейім. Себебі әйел – Ана. Қазақта «Отан-Ана», «Жер-Ана», «ана тілі» сынды текті теңеулер бар. Бұлардың барлығы да – адам баласы үшін ең ұлы ұғымдар. Бір сөзбен айтқанда, әйел-ананың адамзаттың бүкіл асыл құндылығын арқалап, ұлттың бар озық қасиетін жеткізуші, дарытушы, дамытушы тұлға болып келе жатқаны ақиқат. Біздің ұлттық ділімізде халқымыз – ежелден-ақ әйел затын әлпештеп, қыздарын құрметтеп, анасын ардақ тұтқан халық. Осынау үлгілі үрдіс заман талабына сай өз сабақтастығын бүгін де жоғалтқан жоқ.
