Конвергентті БАҚ-қа қадам жасайтын кез жетті

Адамзат өмірінде сәт сайын жаңарып, түрленіп жатқан ақпараттық технологиялар жетістіктері дәстүрлі БАҚ-тың әмбебап тұрпатқа айналуына әкелсе, ал журналшы қауымның бесаспап маман болуын талап етеді. Журналист жедел түрде ақпаратты гиперсілтемелері бар мәтін, аудио-видео, фото, онлайн, FM толқынында, интернет, слайд-шоу, инфографика, карикатура, әлеуметтік желі, интерактивті тәсілдер арқылы өңдеп, халыққа тарата алатын әмбебап кәсіп иесі болуы тиіс.
Ал дәстүрлі редакцияларға әлемдік үр­діске ілесіп, британдық Telegraph Media Group жапондық «Киодо цусин», ресей­лік РИА «Новости» секілді конвергентті си­патқа ауысуы қажеттігіне ақпараттың қо­ғам­ның қарыштап дамуы дәлел болса ке­рек. Осыған Мәдениет және ақпарат ми­нистрлігінің қолдауымен «Қазконтент» АҚ Алматыда республикалық деңгейде жур­налистердің басын қосып, «Жаңа ме­диа: баспа БАҚ болашағы» тақырыбында­ғы медиа конференция ұйымдастырды.
Елімізде қазақтілді контентті дамыту бағытында бірнеше жобаларды іске асы­рып жатқан «Қазконтент» компаниясы был­тыр 200 интернет ресурсты іске қосқан болса, биыл 400 интернет-ресурстың Ал­аш­тың ақпарат кеңістігіне қанат қағуына септігін тигізбек. Компанияның басқарма бас­шысының орынбасары Нартай Әшімнің айтуынша, baq.kz, bnews.kz, el.kz, stra­tegy­2050.kz, e-history.kz жобалары жүзеге асырылса, жуырда әдебиет порталы оқыр­манға жол тартады. Мәдениет және ақпа­рат министрлігімен бірлесе отырып «Қаз­кон­тент» АҚ-мен баспасөздің интернет сайт­тарын тегін жасауға көмектесіп, дайын шаблондарын, дизайны мен қосымша ком­поненттерін әзірлеуге қолдау көрсетіп жатыр.
Алмас Алтай, «Қазконтент» АҚ Қазнетті дамыту департаментінің бас маманы:
– Жобаның мақсаты – аймақтардағы БАҚ-тың интернет ресурстарын іске қосып, халыққа ақпараттың қолжетімді болуына мүмкіндік жасау. Бұл арқылы редакциялар­дың кәсіби деңгейі шыңдалып, ашық бәсе­келестікке түседі. Мысалы, 5000 таралым­мен шығатын аудандық газеттің оқырманы оның интернет-сайты арқылы 100 мыңға дейін жетуі мүмкін. Редакциялардың мүм­кін­діктеріне қарай интернет-сайт жасап береміз, оны редакцияның кез келген қыз­меткері ары қарай жүргізіп алып кете алады. 2012 жылы 200 сайттың 94-і қазақ тілінде, 94-і орыс тілінде, 12 сайт қазақ жә­не орыс тілінде жасалды. Соңғы екі жыл­да ашылған сайттардың 93-і қоғам­дық-саяси, 47-сі ақпараттық, 44-і әдісте­ме­лік, 12-сі балаларға арналған сайттар.
Расында, осындай интернет-ресурстар БАҚ редакциялары үшін көптеген артық­шы­лықтар береді. Мәселен, интернет-ре­сурсты әзірлеуге қаржылық шығындар бол­майды, ақпаратты жаңа форматта ұсы­на алады, жарнама алаңдарын сатуға мүм­кіндік береді. Жиында дәстүрлі БАҚ кон­вер­гентті тұрпатқа көшкен кезде өз оқыр­манын жо­ғал­тып алмай ма деген са­уал­дарға жауап бе­ріл­ді. Керісінше, әмбе­бап жүйеге ауысқан мультимедиялық ре­дак­ция оқырманы мен аудиториясын арт­ты­рып, әрбір оқырман­мен тікелей байла­нысқа түсіп, ақпарат, хат-хабар алмасу оң­тайлана түседі.
 Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті Қар­лыға Мысаеваның пікірінше, ЖОО қа­быр­ғасында әмбебап журналистерді да­йындауға түбегейлі көшуі қажет. Әрине, бұл бағытта бірқатар кедергілер де жоқ емес. Мысалы, дәстүрлі журналистикадан муль­ти­медиялық жүйеге ауысуға бейімде­лу керек, әлі де оқу бағдарламалары та­лап­тар­ға сай емес, жаңа технологияны мең­геру қажет. Ол АҚШ-тың Оклахома, Огайо штаттарындағы оқу орындарында тәжіри­бе алмасуға барған кезде студенттерді ау­диторияда мультимедиялық журналис­терді дайындау жүйелі жолға қойылғанын мысалға алды. Ақпараттық технологиялар­дың дамуы кезінде редакция мен журна­лис­тердің жұмыс істеу тәсілі де, кәсіби қыз­меттері де өзгеріске ұшырайтыны заң­ды­лық. Шетелдік журналист Пол Бредшоу айтқандай, жаңа тұрпатты редакцияда ре­дактор-агрегатор, мобильді журналист, муль­тимедиапродюсер, қауымдастық ре­дак­торы секілді жаңа міндеттер пайда бо­лып жатыр. Осындай тенденция біздің медиа ауылымызға келіп жетті. Тек бізге жылдам бейімделіп, жаңа кәсіби міндет­терді игеру қажет. Өкінішке қарай, еліміз­де 11 миллиондай интернет қолданушы­лар бар болғанымен, интернеттің қалың оқыр­ма­ны қалыптасты деп айту қиын. Шалғай ауылдарды интернетпен қамтама­сыз етіп алмайынша, конвергентті БАҚ-тың игілігін көреміз деу әбестік болар. Жал­пы, айта кету керек, мультимедиялық БАҚ-қа ауы­са отырып, Елбасы айтқандай, баспа БАҚ-тың маңызды рөлін ескеру керек. Гутен­берг дәуірінің дәурені өтсе де, дәрмені біт­кен жоқ. Себебі баспасөздің халықтың көңіл күйін бірқалыпты ететін құдіреті, мем­лекетке деген сакральді дүниетаны­мын сақтайтын қызметі бар. Кітаби, газет­тік сананың романтизм, бай­сал­дылық, па­расаттылық болмысы болса, интернеттік сананың алабөтен мінезі бар екенін қа­пер­де ұстаған жөн. Бәлкім, баспа БАҚ-тың үл­ес салмағын белгілі бір мөл­шер­де қал­ды­ра отырып, конвергентті БАҚ-қа батыл қадам жасаған ләзім.
Артур Нығметов, медиа-сарапшы:
– Баспа БАҚ-тың конвергентті тұрпатқа ауысуы бүгінде өзекті мәселе. Әлі де елі­мізде конвергентті редакция құрылды деп айтуға әлі ерте. Дегенмен еліміздегі tengri­news.kz , bnews.kz секілді сайттарды бір­ша­ма конвергентті БАҚ деуге болады. Жалпы, бізде БАҚ-тың жазба стилі, жұмыс істеу тәсілі интернет тіліне сай келе бер­мей­ді. Оның себебі – бізде бәсекелестік орта қалыптаспай отыр және көпшілік БАҚ мемлекеттік тапсырыстар негізінде жұмыс істейді. Қазіргі кезде әлемде жетекші БАҚ конвергенттік жүйеге көшіп жатыр. Мәсе­лен, ұзақ жылдық тарихы бар америкалық «Ньюсуик» басылымы конвергентті сипат­қа ауысты. Бұдан өзге ірі компаниялар да ин­тер­нетке жарнама беруге ден қойды.Сон­дықтан конвергентті БАҚ-тың мүмкіндік­тері мен әлеуетін пайдалану керек.

Алаш-анықтама
Конвергенция сөзі латын тілінен аударғанда «жақындау» дегенді білдіреді. Конвергентті БАҚ дегеніміздің өзі - медиа саласындағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар интеграциясының бірыңғай ақпараттық ресурсқа бірігу процесі. Бұл ұғымды алғаш рет Айтл де Сола Пул деген саясаттанушы енгізген.