Кітаптардың барлығын электронды оқулыққа көшірсек те, сиямен жазылған кітаптың құндылығы ерекше

Әбдіреш СҰЛТАНАЕВ, кітапхана ісін автоматтандыру жүйесінің маманы:

– Әбдіреш Қапарұлы, кітапхана ісін автоматтандыру жүйесі оқырмандарға қажетті электронды ақпараттар қорын жинақтап, оны компьютерлік желілер мен интернет жүйесі арқылы жеткізудің негізгі құралы екені анық. Жалпы, бұл сала біздің елде қаншалықты деңгейде дамыған?
– Жалпы, қазіргі заманда компьютер мен компьютерлік бағдарламалардың маңызы туралы түсінігіміздің өзі әлі толық бағасын ала алмаған ба деймін. Себебі компьютер деге­німіз, былайша айтқанда, тек темір қорапша ғана. Егер жұмыс істеуге керекті арнайы компьютерлік бағдарламалар бол­маса, ол компьютердің маңызы болмас еді. Мысалы, Microsoft компьютерлік бағдарла­маларын жасаған атақты Билл Гейтс қалайша әлемдегі ең бай адамдардың бірі болып отыр? Себебі шетелде кез келген жұмысты электронды түрге ауыстыруға кеткен шығын­ның 70 пайыздайы компьютерлік бағдар­ламаларға кетсе, 30 пайызы зауыттардан шы­ғып жатқан компьютер жабдықтарын сатып алуға жұмсалады екен. Ал бұл жағдай біздің елде қазір керісінше сияқты, мысалы, компьютер жабдықтарын алуға бюджеттен миллиондаған теңге бөлінсе де, арнайы компьютерлік бағдарламалар алуға кажетті екі жүз мыңдай теңгенің өзін қинала тауып, «неге сонша қымбат?» деген сұрақтар қойып жатады. Тағы бір мәселе – негізгі жұ­мыс­ты компьютерге жүктеген соң, сол салада­ғы біраз адамды қысқартуға болады деген теріс түсініктің болғаны рас. Мысалы, 90-жылдары Қажыгелдиннің өзі «кітапты электронды түрге көшірген соң, кітаптың қа­жеті қанша? Кітап­ханаларды жауып, кітап­ханашыларды қыс­қар­ту керек» деп бастаған оңтайландыру саясатының салдарынан кезінде еліміздегі мыңдаған кітапхана жабылып та қалған болатын. Бірақ уақыт өте келе, кітапханалар­дың маңызы өз сипатын жандандырып, 2000 жылдардан бас­тап көптеген кітапхана  қайтадан ашыла бастады. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақ­станда да кітапхана ісін автоматтандыру жүйе­сі жүйелі түрде қолға алынып, шетелдік стандарттарды ескере отырып жасалып, кеңірек кітапхана ісінде қолданыла бастады. Республикадағы алғаш­қы РАБИС электрон­ды жүйесі Алматы­дағы Ұлттық кітапханада 1993-1995 жылдары орнатылды. Қазіргі таңда кітапханадағы барлық жұмыс толық автоматтандырылып, ақпаратты жедел іздеу және  оған тапсырыс беру жылдамдаты­лып, кітапты беру және қайтару процестері штрихкод жүйесі немесе магниттік белгілер арқылы жүзеге асырыла­ды. Бұрын оқырман қолмен жазылған тапсы­рысты жіберген соң, керекті кітабын екі сағат­тай тосатын болса, қазір Ұлттық кітапханадағы оқырмандарға қойылған арнайы компьютер­лер арқылы жіберілген электронды тапсырыс бірден кітап қорындағы компьютерге түседі де, электрон­дық жүйе арқылы бар-жоғы 5-10 минутта-ақ кітапты қолына ала алады. Тағы бір үлкен жетістік – кітапханалардың жеке сайттарын­дағы электронды кітапхана бөлімдері арқылы ақпаратты интернет жүйесі арқылы тарату мүмкіндігі туып отыр. Кітапха­наның сайтына кіру арқылы үйдегі компью­тер­ден-ақ керекті кітапты іздеп тауып, оның толық электронды нұсқасын оқуға бола­ды. Осындай арнайы кітапханалық бағдарлама­лардың қатарына қазақстандық РАБИС, КАБИС, «Кітапхана ісі» және ресейлік ИРБИС, МАРК SQL, «Библиоте­ка», «Руслан» сияқты бағдарлама­ларды жат­қы­зуға бола­ды. Осы бағдарла­маларды пай­далану арқылы кітапханалар қазіргі заман тала­бына сәйкес, ақпараттық қызмет көрсе­те­тін  орта­лық­тарға айналып отыр. Көптеген кітапхана­лар өзде­рін­дегі кітапхана ісін авто­маттан­дыру жұмыс­тарындағы жинаған тәжі­ри­бе­лерін  РАБИС компьютерлік бағдарлама­сынан бас­тап, кейіннен нарық заңдылы­­лық­та­рына сәй­кес, өздерінің қалаулары бойынша, жоғары­дағы аталған басқа бағдарламаларға көшіп жатқандары да бар. Мысалы, Өскемен мен Қарағанды кітапханалары Ресейдің ИРБИС-іне көшсе, кейбір жоғары оқу орындарының кітапханалары КАБИС-пен жұмысын жалғас­тыру­да. Мұндай бағдарламалардың түрінің көп болуы оның сапасына да жақсы әсер етеді деп ойлаймын. 
– Сіз «еліміздегі барлық облыстық кітапханалар автоматтандыру жүйесіне көшті» деп отырсыз. Ал ауылдық аймақ­тардағы ахуал қандай? Кітапханашы­ларымыз әлі де сол шаң басқан қағаздар­ды қопарып жүрген жоқ па?
– Әрине, облыстық және аудандық кітап­ханалардың жағдайы біршама дұрыс болға­нымен, кейбір аудандық және ауылдық кітап­ханаларымыз әлі толық компьютер жүйесіне көшкен жоқ деуге болады. Тіпті ауылдық кітап­ханалар компьютермен  жабдықталып, арнайы бағдарламалар қойылған күннің өзінде көбіне сол бағдарламада ойдағыдай жұмыс істей алмай жатады. Оның басты се­бептері – жалақының аздығынан кітапханашы мамандардың жетіспеуі, кітапхана штатын­дағы компьютер мамандарының жоқтығы мен жалпыхалықтық компьютерлік сауат­тылықтың төмендігі. Болашақта осы мәселе­лер бірте-бірте шешіліп, ауыл кітапханалары да электронды ақпараттық кеңістікте өз орнын табады деп ойлаймын.
– Сіз бір сөзіңізде кейбір кітапханалар «бұрын біздің бағдарламамен жұмыс істеген, қазір Ресейдің Ирбис-іне көш­кен» деп қалдыңыз. Неліктен? Жалпы, сіз де сол бағдарлама авторларының бірісіз ғой, бағдарламаңыз жайында қысқаша айтып өтіңізші.
– Осыдан сегіз-тоғыз жыл бұрын РАБИС бағдарламасы Қазақстандағы  жалғыз кітап­ханалық бағдарлама болса, кейіннен отандық және ресейлік басқа да бағдарламалар кеңі­нен насихатталып, енгізіле бастады. Басында біздің бағдарламамен жұмыс жасап, тәжіри­бе жинақтаған кітапханалар кейіннен басқа жүйеге көшкенінде тұрған ештеңе жоқ деп есептеймін. Уақыт талабына сәйкес, әркімнің талғамы, деңгейі, жұмыс істеу формасы әр­түр­лі емес пе? Қандай бағдарламада жұмыс жасаймын деген таңдау кітапханалардың өз қалауында, ешкім қыстамайды. Кейбір жа­ғынан біздің бағдарламаның артықшылы­қ­тары болса, басқа бағдарламалардың да жақсы жақтары баршылық. Оның үстіне, ақпараттар базасы кітапханалық стандартқа негізделгендіктен, еш зиянсыз бір-біріне кө­ше береді. Бастауын 1989 жылдан алатын біздің РАБИС бағдарламасы туралы айтар болсақ, бүгінге дейін үздіксіз жаңарып, толықтырылып келе жатқан заманауи бағдар­лама. Жиырма үш жылдық мол тәжірибесі бар, үлкен еңбекпен жасалған дүние ғой! Алғашында ондай қазақстандық бағдарла­малар жоқ болғандықтан, сол кездегі кітап­хана жұмыстарын автоматтандыруға арнал­ған шетелдік Liber (Франция), CDS ISIS (Ресей) сынды компьютерлік бағдарламаларды алға­нымызбен, онда жұмыс жасау көптеген қиын­дық тудырды. Негізгі себептері – шетелдік бағдарламаның біздің кітапхананың жұмыс жағдайына тура келмеуі, қазақ әрпінің жоқ­тығы, кез келген ұсақ-түйек мәселелердің өзін шешу қиын еді. Тәуелсіздікке қол жетіп, жеке-дара мемлекет болған соң, кітапхана жұмысына арналған қазақстандық компью­терлік бағдарламаны жасау өзекті мәселеге айналды. Осындай бағдарламаны жасау сол кездегі НПП ИНТЕС мекемесінің басшысы Жәнібек Қуандықұлы Шаңғытбаев пен Ұлт­тық кітапхананың бас директоры Роза Аман­ғалиқызы Бердіғалиеваның бастауымен қолға алынып, оны жасап, өндіріске енгізу жұмысы бас конструктор ретінде маған тапсырылған болатын. Бұл бағдарлама өте аумақты жұмыс болғандықтан, 1992-1996  жылдары арнайы құрылған МГП  АБИС меке­месі аясында «АБИС-1-сеть» бағ­дар­ламасы­ның алғашқы модульдері жаса­лынып, ең бірінші болып  ҚР Ұлттық кі­тап­ханасы бөлім­дерінде орнатыла басталды. Бұл бағдарлама кітапхана ісін автоматтандыру және ұлттық кітапханалық ақпараттық ресурс­тарды бірік­тіру арқылы әлемдік ақпараттық кеңістікте ақпарат алмасуды жүзеге асыруға арналған республикадағы  бірден-бір ұлттық ақпарат­тық бағдарлама болды. Жасалынған ақпарат­тық жүйенің негізгі көздеген мақсат­тары: кітапхананың электронды ақпараттық қорын жасау және оның толық электронды нұсқа­сына компьютер желісі арқылы қол жеткізу, оқырмандарға ақпараттарды кітапха­надағы интернет желісі мен аумақтық интер­нет желісі арқылы  қызмет көрсету, оқырман­дардың ақпараттық қорын жасау, кітапқа электронды тапсырыс беру, кітапты оқырман­ға беру және қайтару жұмыстарын іске асыру болды. 1998 жылдары  бағдарлама толықты­рылып, рес­пуб­лика көлемінде РАБИС де­ген атпен көп­те­ген облыстық, аудандық, ауыл­дық  және оқу орын­дарының кітап­хана­ларында кеңінен таратыла бастады. 2000 жылғы Мемлекеттік сыйлыққа үміткер еңбектердің ішінде Ұлттық кітапха­наның атынан ұсыныл­ған РАБИС бағдар­ламасының болғандығын зор мақтанышпен айта кеткім келеді. Осындай мол тарихы бар бағдарламамыз бүгінгі таңда мүмкіндіктерін кеңейтіп, озық IT-ақпараттық технологиялар­мен толықтырылуда. Қазіргі уақытта ҚР Ұлт­тық кітапханасының бас директоры Балабе­кова Гулиса Қабарқызының қолдауымен бағдарламамыздың JAVA-технологиясымен жасалған жаңа нұсқасын  қолданысқа енгі­зіп, жан-жақты тексеруден өтуде. Болашақта жаңа бағдарламамыз жақсы жақтарымен көрініп, кітапханалық озық бағдарлама­лар­дың қатарынан өз орнын табатынына сенімім мол.
– Әрине, кітапхана ісінің осындай жаңа жүйелермен толығып, заман талабына сәйкес жұмыс істеп жатқаны қуантады. Десек те, қазіргі кітапханаларда оқырман саны тым көп емес. Әсіресе қазіргі жас­тар­ды газет-журнал мен кітап оқуға бау­лу өте күрделі мәселеге айналған сияқты. Сіздің ойыңызша, бұл мәселені қалай шешуге болады?
– Алдымен, біздің Ұлттық кітапханадағы оқырман саны азайып кетті дегенге келісе алмаймын. Керісінше, кітап қорының молды­ғынан және көптеген кітапханада жоқ кітап­тар­дың тек қана бізден ғана табылатынды­ғынан болар, оқырмандар саны күн санап өсуде десем, артық айтқандық емес. Расы­мен-ақ, қазір жастарға кітап бетін ашқызу өте қиындап кетті, өйткені бүгінгі жеткіншектің талғамы да, талабы да басқа секілді. Бірақ бұл мәселені тек белгілі бір адамдар немесе мекемелер шешеді деп ойламаймын. Бұл проблеманы мемлекеттік тұрғыда әрі заман талабынан қарастырған дұрыс. Қазіргі оқыр­ман кітаптан гөрі оның электронды нұсқасын кітапханалық жүйеден немесе интернеттен көшіріп алғанды ұнатады, экраннан қараға­нымен толықтай зер салып оқымайды. Десек те, біз қазіргі заманауи технологиялардың өзін көбіне дұрыс әрі толық пайдалана біл­мейміз. Мысалы, компьютердің өзін алайық. Көп жағдайда сол бұрынғы жазба машинкасы сияқты ғана пайдаланып жатады, яғни оның мүмкіншіліктерінің тек 3-5% пайызын ғана қолданамыз деген сөз. Егерде компьютерді ақпарат көздерін жинақтауға, одан керекті мәліметті алуға пайдалансақ, өте дұрыс бо­лар еді. Кітап оқу мәселесі де дәл сондай жағдайды басынан кешіруде, жүре келе ол да түзеліп, өз орнын табады деп ойлаймын. Иә, нарықтық экономика келгелі бері кітап оқи­тын­дар азайып, сауда жасайтындар көбейгені белгілі. Бұрын біз кітапты іздеп жүріп оқып, үйдегі сөрелерде сақтап, әуелі құнды кітаптар­ды алу үшін макулатура өткізуге кезекте тұратынбыз. Сол кездегі әрбір шыққан жаңа кітап шалғай ауылдағы кітапханаларға да жетіп жататын. Ал қазір жақсы деген бір кітап шықса, әрі кеткенде 500 немесе мың данамен ғана таралымға түседі. Одан көп шығаруға жазушының қалтасы көтере бермейді. Қазір Қазақстанда шамамен 30-40 мыңдай кітап­хана бар екенін ескерсек, мың дана кітап көл­ге тамған тамшыдай ғана деген сөз. Сондық­тан осы азғантай ақпараттардың электронды нұсқасын оқырманға жеткізуге көмегін тигізетін компьютерлік бағдарламалардың орны ерекше. Ал балаларымызды кітап оқуға баулу процесін ең алдымен отбасы ошақ қасынан, балабақшадан, мектептен бастаған жөн. Әйтпесе бұл үрдіс тым баяу қарқынмен жылжып келеді.
– Қалай ойлайсыз, электронды ақпар көзі кітаптарды алмастыра ала ма?
– Мен әрі кітапхананың қыр-сырын толық зерттегендіктен, әрі кітапхана ісін электронды жүйеге көшірген бағдарламаның авторы болғандықтан, бұл мәселені екі жақтан да қарастырамын. Менің ойымша, ешбір элект­рон­ды ақпараттар көзі қолдағы кітаптың маңызын толық алмастыра алмайды, тек оны басқа жоғарғы деңгейде пайдалануға көмегін тигізеді. Кітаптың өзінен тікелей оқу, ондағы кейіпкердің ойлары мен ішкі толғаныстарын басынан кешіру арқылы адамның өзін тәр­бие­леуі – оның басты ерекшелігі. Тіпті кітап­тар­дың барлығын электронды оқулыққа кө­шірсек те,  қарапайым қара сиямен жазылған «қара» кітаптың құндылығы өзінде. Ал оның электронды нұсқасы кітап тапшылығын азайтуға, оны әрбір оқырманға жеткізуге зор көмегін тигізеді. 
– Шыны керек, қазіргі заманның аза­маты кітап парағын аударыстыр­ғаннан гөрі ғаламтор парақшаларын ақтарғанды  жөн санайды. Электронды оқулықтар да сәнге айналған. Бірақ дереккөздері, оның ішінде қазақ тіліндегі мәлімет өте аз. Оны дамытуға қандай да бір кедергі­лер кез­десіп жатыр ма?
– Интернетсіз қазіргі өмірді елестету тіпті мүмкін емес, өйткені ол – заман талабы. Ал жастардың ұялы телефонмен, планшетпен, электронды оқу құралымен кітаптарды оқығанын өзім құптаймын. Бірақ солардың құрамын байқап қарасақ, осындай формат­тағы кітаптардың негізгі бөлігі – қазірше орыс тілі немесе ағылшын тілінде. Қазақ тіліндегі электронды оқулықтардың аздығы жүрегімді ауыртады. Мұндағы негізгі кедергі – мемле­кеттік тіліміздің әлі толық өз деңгейіне жете алмағандығы сияқты. Қазір ана тілін білетін­дер аз, әсіресе жастар шетелдік әдебиетке құштар. Ал қазақ тіліндегі ақпарат болсын, әдеби шығармалар болсын сұранысқа ие болмағаннан кейін өндірістен ысырылып, түсіп қалып жатады. Егер тым болмаса, мына көршілес өзбек, қырғыз ағайындарымыз сын­ды ұлттық құндылықтарымызды сақтап қалуға әрекет етіп, биліктен қолдау табылып жатса, бұл мәселе өздігінен шешімін табар еді.
– Бәлкім, электронды нұсқаны тара­туға келісімін берген авторларға мем­лекет үлкен көлемде сыйақы беруі керек шығар?
– Қайдам, бұл мәселе былайша оңай шешіле қоймас. Себебі қазірдің өзінде жазу­шылардың өзінің қаламақы мәселесі де шешімін әлі таба алмай келе жатыр емес пе? Бұрынғы жазушылар қоғамның жоғарғы деңгейінде тұратын. Ал қазір – «автор болсаң, өзіңе авторсың...» деген сияқты әңгіме. Кітапты баспадан шығару ісіне де толықтай өздері төлеп немесе демеуші іздеп шапқылап жүргені. Қарапайым жазушы деген аттың өзінің құдіреті жойылған ба дейсің?! Бұрын жазушы  зиялы азамат, құрметті тұлға ретін­де жоғары дәрежеге ие, қоғамның қаймағы еді, қазір қаламақы сұраған қайыршы сияқты. Ал кітабының электронды нұсқасын жұрт­шылықтың оқуына берген жазушы­ларға, қазірше рақметімізден басқа айтары­мыз жоқ, сіздердің еңбектеріңіз қоғам үшін пайдалы дегім келеді. Қазіргі жағдайда оларға қандай да болмасын сыйақы төлеу ойластырылмаған.
– Дамыған елдерде жастардың басым бөлігі кітап оқуды жөн деп санайды екен. Ал біздегі жайды өзіңіз де білесіз. Бұл жердегі мәселе, қазіргі тілмен айтқанда, «модаға» байланысты ма? Әлде кітапта­ры­мыздың заманауи талаптарға сай еместігі немесе сапасыздығында ма?
– Дамыған елдердегі ақпараттық жүйе­лерді пайдалану бізден біраз жыл  бұрын іске асқаны белгілі. Менің ойымша, адам даму­дың белгілі бір  деңгейіне жет­кеннен кейін ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін түсініп, өзінің дұрыс таңдауын жасайды. Электронды жүйе де дәл сондай. Белгілі бір уақыттан кейін электронды оқулықтар мен кәдімгі кітаптар­дың арасындағы айырма­шылық біліне бастайды. Жылдар өтіп жаңа жүйе өзінің бір кемеліне жеткеннен кейін, кітап оқуға деген қызығушылық бізде де қалпына келеді деп айта аламын. Мүмкін, оны «мода» деуге де болатын шығар. Қазірше оқылып жатқан кітаптардың дені атыс-шабыс немесе  фан­тастика екендігі қынжылтады. Қазақтың төл тарихы мен мұрасына байла­ныс­ты кітаптар кеңінен оқылса екен, сол арқы­лы өсіп келе жатқан жас буын қазақша тәрбие алса екен деп армандаймын. Себебі кітап – адам­ның сана-сезімін, ой-өрісін, ойлау қабілетін қа­лып­тастыратын бірден-бір құрал. Сапа болу үшін алдымен сан жағы көп болуы керек. Тағы бір айтарым, шетелдік стильдердің бізге кел­мегені абзал.
– Кітаптарды дүкен сөрелері үшін емес, бірден ғаламтор «сөрелеріне» ар­нап, яғни сол форматта шығара аламыз ба?
– Оның техникалық тұстары баяғыда-ақ іске асырылып қойған. Кітаптарды арнайы бағдарлама арқылы немесе жеке сайт арқы­лы сатуға болады. Төлемақы жүйелерінің де бірнеше түрі бар. Мысалы, төлем карталары арқылы немесе ұялы байланыс операторлары арқылы тағысын тағылар. Тек бір ғана кедергі бар, ол – қаржы. Интернет арқылы кітапты сатылымға шығаруға арналған арнайы бағдарлама жасайтын мамандардың қызметі өте қымбат. Тіпті құны көлемі мың дана кітап шығарудан да асып түседі. Оның үстіне қазіргі жазушылардың электронды жүйеге қатысты сауаты таяз. Бір жағынан кітаптарды электрон­ды нұсқамен сатылымға шығару да қауіпті, себебі мұндай жүйеден ақша ұрлап, алаяқ­тық­пен айналысатындар да бар. 
– Том-том ауыр кітаптарға қарағанда, шынымен-ақ, жұқа, жеңіл, өзіңмен бірге алып жүруге ыңғайлы электронды оқу­лықтардың бүгінде жаппай сұранысқа ие болып отыруының себебі белгілі. Сон­дық­тан қазақтілді электронды кітап­тар­ды дамытудың қандай жолдарын ұсына­сыз?
– Біріншіден, электронды жүйені енгізудің ең басты элементтері болып табылатын бағ­дарламалар мен жобаларды көбейту керек. Екіншіден, латын әліпбиіне көшу мәселесі. Әри­не, латын әріптеріне көшуді бағдарла­машы ретінде қолдаймын. Бұған дейінгі қазақ әріптерінің әртүрлілігі әлемдік желідегі қазақ­ша ақпараттарды оқуға қиындық туғызғанын білеміз. Компьютер саласында әріп мәселесі шешілгенімен, қазақтың бүкіл тарихын, әде­биетін латын әріптерімен қайта жазу орын­далмас шаруа сияқты. Жеке басым ла­тын әліпбиіне көшу қазақтың мың жылғы тарихы мен құнды дүниелерін жойып жібере ме деп, кейінгі ұрпақ тек латын әрпіндегі ақпаратты ғана пайдаланып, ата-бабасының өткен ғұмырынан бейхабар болып өсе ме деп қатты қорқамын. Егер де мемлекеттік тіл мәселесі толық түрде қолға алынса, қазақ тіліндегі электронды кітаптардың да мол болатынына сенімім мол. Ал қаржыландыру жағына келсек, қазіргі таңда онша қиындықтар жоқ.
– Бір кездері «мектептердегі оқулық­тар да жаппай электронды жүйеге көше­ді» деген сыбыс шықты емес пе? Жалпы, бұған сіздің көзқарасыңыз қалай?
– Кез келген ізгі бастама бас кезінде дұрыс басталады да, кейіннен аяқсыз қалып жатады. Бұл бастама да солай болып кетпесе екен. Өйткені уақыт өте келе, барлық мектептегі оқулықтардың да электрондық жүйеге көшері анық. Қазіргі мектептердің көпшілігі компью­терлермен, интерактивті тақталармен, соңғы үлгідегі жабдықтармен жабдықталған. Бірақ сол озық технологияны іске асыратын, қолда­натын кадрларды дайындау қазірше ақсап тұр. Әсіресе ауылдық жерлерде темір есіктер­мен бекітілген компьютерлік сыныптарға ешкім жолатылмайды немесе оны жүргізетін IT-мамандардың жоқтығын алға тартады. Мек­теп­тегі ұстаздардың компьютерлік сауаты да төмен екендігі жасырын емес. Жұмыс бабы­мен ауыл-ауылдарды аралағандағы байқа­ғаным – мұғалімдерге берілген ноут­бук- ком­пью­терлерді, электронды тақталарды өз деңгейінде пайдалана білетін адамдардың қазірше аздығы. Ал, жалпы, идея өте жақсы, құптаймын.
– Әңгімеңізге көп рақмет, аға. Жуырда  60 жасқа толған екенсіз. Ме­рейтойы­ңыз­бен шын жүректен құт­тық­таймыз, өмір жасыңыз ұзақ болсын!

Алашқа айтар датым...
– Электронды жүйе елімізде біртіндеп дамып келе жатқаны рас. Бірақ біз жастардың сана-сезімін электронды жүйеге сеніп тапсыра алмаймыз. Себебі еліміздің болашағы – жастардың қолында. Кітапты серік еткен зиялы отбасынан жаман азаматтар шықпайды. Неғұрлым көп кітап оқыған сайын баланың ойлау қабілеті артып, ақыл-есі толыға береді. Әрине, заман ағымына сай ақпарат көздерінің көп болғаны жақсы. Десек те, терең ой мен жүректен шыққан кітаптың теңдесі жоқ. Қазақстан әлемдік даму үрдісінен қалыспауы тиіс. Ал дамыған елдердің қатарынан көріну үшін азаматтарының да сауаттылығы, парасаттылығы үлкен рөл атқарады. Әрбір қазақы отбасы баласын қазақша тәрбиелеп, болашақ ұрпағымыз қазақша сөйлеп, қазақша ойланса екен деп тілеймін! 

Жолдастың жылы лебізі
Балағазы ЖҮРСЕНБАЕВ, Ө.Жолдасбеков атындағы Механика және машинатану институтының бөлім басшысы, курстас досы:
– Әбдірештің ең керемет адами қасие­тінің бірі – кішіпейілділігі. Ол ең­бек­­­қор, қарапайым, атақ қумайды. Өне­рі де бар, білімі де шексіз Шын­ымды айтсам, Әбекең – мен үшін кез келген жақын туыстан артық жан. Әбді­решті 60 жасқа толған мерейто­йымен шын жүректен құттықтап, зор денсау­лық тілегім келеді. Арамызда ұзақ ғұ­мыр кешіп, немерелі-шөберелі бо­лып, тек қызығын көрсе екен деймін!