Сыбайлас жемқорлықтың түрлері қандай?

Қоғамда жиі талқыланатын сыбайлас жемқорлықтың ғылыми тұрғыда қандай түрлері бар?
Мәди Алсапанов, Алматы облысы
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңда мемлекеттiк мiндеттердi ат­қа­ратын адамдардың, сондай-ақ соларға те­ңестiрiлген адамдардың лауазымдық өкi­лет­тiгiн және соған байланысты мүм­кiн­дiк­терiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пай­далануы, жеке өзi немесе делдалдар арқы­лы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiк­тер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұл­ға­лар­дың аталған игiлiктер мен ар­тық­шы­лық­тар­ды құқыққа қарсы беруi арқылы оларды са­тып алуы сыбайлас жемқорлық деп ұғы­ны­лады.
Әсіресе сыбайлас жемқорлық мем­ле­кет­тік билік органдарында қауіпті. Тәжірибе көрсетіп жатқандай, сыбайлас жемқорлық мемлекеттік басқарудың барлық жүйесін бұ­зады, мемлекеттік биліктің беделі мен мем­лекеттік қызмет дәрежесінің төмен­деуі­не алып келеді. Сыбайлас жемқорлық эконо­ми­каның дамуына кедергі жасап, әсіресе эко­номикалық саладағы ұйым­дас­қан қыл­мыстың өсуіне алып келеді. Сы­бай­лас жем­қор­лық түрлері: тұрмыстық сы­бай­лас жем­қорлық қатардағы азаматтар мен ше­­неу­ніктердің өзара әрекеттесуі арқылы туын­дайды. Оған азаматтардан лауазымды тұл­ғалар мен оның отбасы мүшелеріне әр­түрлі сыйлықтар мен қызметтер жатады. Іскер­лік сыбайлас жемқорлық билік пен биз­нестің өзара әрекеттесуі арқылы туын­дай­ды. Мысалы, шаруашылық дау кезінде тарап­тар өз пайдасына шешім шығару мақ­сатымен сот қолдауына ұмтылуы мүм­кін. Жоғарғы биліктегі сыбайлас жем­қор­лық демо­кра­тия­лық жүйелердегі саяси бас­шылық пен жоғарғы соттарға жатады. Ол саясатты сай­лау­шылар мүдделеріне қай­шы және өзінің мүд­делеріне қарасты жү­зеге асыруда жауап­сыз тәртіпте билікте тұрған топтарға тиісті бо­лып табылады.