Мемлекет қалай пайда болған?

Мемлекеттер қалай пайда болған? Мемлекеттердің пайда болуы жөнінде қандай ғылыми тұжырымдар бар?
Жәнібек АҚБЕРГЕН, Алматы
Мемлекет көпқырлы құбылыс болғандықтан, оның пайда болуы жө­нінде бірнеше теория бар. Мем­ле­кеттің пайда болуын түсіндіретін тео­рияның бірі – теократиялық тео­рия. Бұл теорияға сәйкес, мем­ле­кет – Құдайдың ісі. Кез келген мем­лекеттік билік Құдайдан, сон­дық­тан Жер бетіндегі Құдай ісін ат­қа­рушыларға бағынбау Құдайға қар­сы шығумен тең. Келесі пат­риар­халдық теория мемлекет тіке­лей отбасының кеңеюінен пайда бол­ды деп түсіндіреді. Отбасылар­дың бірігуі отағаларының мемле­кет­тің азаматына айналуына, ол өз кезегінде олардың үстінен қарайтын жаңа билік түрін – монархты тудырды дейді. Сондай-ақ келесі – табиғи-құқықтық теория мемле­кет адамдардың өзара қоғамдық келісімі нәтижесінде пайда болды дейді. Соғыстан қажыған адамдар қорғану жолында бірігіп, мемлекет  құрған деп сенеді. Күштеу тео­риясы бойынша мемлекет жаулап алу, күш қолданудан пайда болған. Орга­никалық теорияға сенсек, мемлекет – тірі ағза. Оның қызметі қалай жүр­се, мемлекет қызметі де солай атқарылады. Психологиялық теория мемлекет адамдардың өза­ра бірлесіп, қауымдасып өмір сүру қа­ж­еттілігінен туындады дейді. Ма­териалистік теория бойынша мем­л­е­кет ең алдымен экономикалық қажеттіліктерден пайда болған.