Театр маңынан өтіп бара жатсаң, кейде «бәлен деген әртістің бенефисі болады» деген афишаны көзіміз шалып қалады. Осы бенефис деген не?
Француз тілінен аударғанда «пайда, кіріс» дегенді білдіретін бұл терминнің театр әлемінде алар орны ерекше. Бенефис – бұл белгілі бір өнер адамының, көбіне әртістің мерейтойы қарсаңында оның шығармашылық шеберлігінің алдында бас ию ретінде қойылатын арнайы спектакль. Оның «бенефис» деген терминге қатысы сол – қойылымнан түскен табыс толығымен сол адамға сыйақы ретінде ұсынылады.
Әлемде тұңғыш рет бенефис 1735 жылы Францияда бастау алған. Ал Ресейге бұл үрдіс 1783 жылы еніп, 1809 жылға дейін бенефис тек әртістердің ғана емес, драматург, сазгерлердің құрметіне де қойылып келген.Сол тұста орыс театрында түгелімен патша әмірлігі жүрсе де, бенефис берушіге көрсетілген құрмет сондай – ол өзінің бенефисінде қандай қойылым қою керектігін таңдау құқығына ие болған. Соның арқасында өнер адамы табысты көп әкелетін қойылым қойып, қалтасына қомақты қаржы түсіре алған. Ал бертін келе кеңестік кезеңде бенефистің бастапқы салты өзгеріп, одан түскен қаржы қазынаға құйылып, әртіске тек белгілі бір бөлігі ғана сыйақы ретінде ұсынылды. Бүгінде, бір жақсысы, бастапқы бенефис қайта жаңғыртылуда.
Қазір бенефис термині өзінің негізгі мағынасынан бөлек те сәтті шыққан актерлік ойынмен қатар, спорт командасына және тіпті кез келген ұтымды әрі нәтижелі іске де қатысты қолданыла беретін болды.