Ат әбзелдерін білген абзал
Бүгінде ат баптау өнері қайта жанданып келеді. Осы өнермен өзім де шұғылдануды жоспарлап жүрмін. Ең алдымен аттың әбзелдері туралы біліп алсам деймін. Маған ердің түрлері, басқа да ат жабдықтары туралы мәлімет берсеңіздер екен.
Зиядин ҚҰСАЙЫНОВ, Павлодар облысы
Ер-тұрман дегеніміз – салт атқа мінуге арналған әбзел-жабдықтар жиынтығы. Ал ер-тұрман жасайтын шебер ұста ерші деп аталады. Ершілер ерте заманда ерді негізгі үш топқа бөлген: 1) Атаман ( бес жасқа дейінгі балалар мінетін ердің өте жеңіл, ықшам әрі қарапайым түрі, 2) Әйелдерге арналған ерлер сүйегі, қаңқасы ауыр әрі алтын, күміс, асыл тастармен, сүйекпен, мүйізбен өте шеберлікпен әшекейленеді. Ерлер жасалған үлгісіне және сыртқы түріне қарай сом ер, құранды ер, қазақы ер, қалмақы ер, қырғыз ері т.б. түрлерге бөлінеді. Ер-тұрман әбзелдері ердің сүйегіне қосымша желдік, тоқым, терлік, ішпек (ішкілік), тебінгі, жалпаш (жұлпаш), үзеңгі бау, таралғы, тартпа, айыл (төс айыл, шап айыл), өмілдірік, құйысқан, жүген, ноқта, шылбыр, тізгін, арғамшы, арқан, шаужай, сулық, аткөрпе, көпшік, кежім, ат жабу, өре, тұсау, тысамыс, кісен, қанжыға, қылқанжыға, көзқағар т.б. тұрмандардан тұрады. Осылармен қатар, жем, тұз беретін атдорба, науа т.б. таңба салатын, ен салатын, піштіретін де қосымша тұрмандар болады.
