Ресей патшалығының 1916 жылғы жарлығына қарсы Торғай даласындағы Амангелді бастаған көтеріліс жайлы білеміз. Менің білгім келгені – қазақ даласында басқа да көтерілістер болды ма? Ондағы адам шығыны жайлы деректер бар ма?
Дәурен ЕРМЕКБАЙҰЛЫ, Алматы қаласы
Тарихи деректерге сүйенер болсақ, оқыған, көзі ашық халық белсенділері Тоқаш Бокин, Жаңабай Ниязбеков, Әубәкір Жүнісов, Тұрар Рысқұлов, Сейітқали Меңдешев, Бәймен Алманов, Әліби Жангелдин т.б. Ресей патшасының жарлығына қарсы шығып, елді ашық қарулы қарсылыққа шақырды. Жарлық қабылданған соң арадан бір ай өтер-өтпестен қазақ даласының әр-әр жерінде көтеріліс оты тұтанды. Қазақ халқының 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі елге тұтас жайылып, Батыс Қазақстандағы көтеріліс, Сырдария көтерілісі, Қарқара көтерілісі, Семей көтерілісі, Ақмола көтерілісі, Жетісу көтерілісі, Торғай көтерілісі деген атаулармен тарихта қалды.
Көтерілісті басып-жаншу үшін Ресей патшалығының құрамында 16 зеңбірегі мен 47 пулеметі бар 95 ротасы мен 24 жүздігі келіп, Жетісу өңіріндегі ондаған қазақ-қырғыз ауылдарын жойып жіберген. Осы кездері 300 мыңнан астам қазақ Қытайға ауып кетті.
Түркістан өлкесінде жазалаушы отрядтар қолынан сотсыз, тергеусіз қаза тапқан адамдарды айтпағанда, 1917 жылғы ақпанның 1-індегі дерек бойынша 347 адам өлім жазасына кесіліп, 168 адам Сібірге айдалып, 129 адам түрмеге қамалған.
1916 жылы қазақ даласында қандай көтерілістер болды?
Последние статьи автора