Қазақтың құндылықтар жүйесі әртүрлі этностардың тату-тәтті өмір сүруін көздейді
Елордада «Ортақ құндылықтарды қалыптастыру, сондай-ақ «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жүйелі жүзеге асырылуын қамтамасыз ету» тақырыбында дәріс өтті. Шараны Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы және Қазақстан халқы Ассамблеясының қолдауымен «Жанашыр» халықаралық қоғамдық қоры ұйымдастырды.
Дөңгелек үстелге ғалымдар, халықаралық «Жанашыр» қоғамдық қоры мен астаналық этно-мәдени бірлестіктердің өкілдері жиналды.
Семинарға қатысушыларға «Қазақ халқының этникалық мәдениетінің ерекшеліктері» тақырыбында профессор, ҚР Педагогикалық ғылымдар академиясының академигі, «Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері» Қалиябану Кертаева дәріс оқыды. Педагогика ғылымдарының докторының пікірінше, этнос – мінез-құлықтың өзіндік стереотипі негізінде табиғи түрде қалыптасқан адамдар тобы. Біздің елде бұл команданың өзіндік қазақы нақышы болуы керек.
«Жалпы, этномәдениет – дәстүрлі құндылықтардың жиынтығы. Біз бірге өмір сүретін мінез-құлық ерекшеліктеріне сәйкес болуымыз керек. «Рухани жаңғыру» дегеніміз не? Мен үшін бұл ең алдымен рухани жаңғыру. Бұл тарихи және тұрмыстық құндылықтарымыздың жаңғыруы. Әрбір этнос өз құндылықтарымен бөлісіп, ортақ қазақы құндылықтарды дамытса, біз бейбіт саясатты ұстанатын, келісімде өмір сүретін қоғам болып қала береміз.
Әрбір этникалық топтың өзіне тән мінез-құлық принциптері – өзіндік ерекшеліктері, әдебі, шындықты түсіну тәсілдері бар. Дегенмен, біз бір-бірімізді толықтыруымыз керек. Қазақ – ұлы өркениеттердің мұрагерлері. Қазақ тарихында көптеген тарихи тұңғиықтар мен ойпаттар болды. Алайда, осының бәріне қарамастан халқымыз осындай ұлан-ғайыр аумақты сақтап қала алды. Біртұтас қоғам құру үшін бұлжымас екі ережені ескеру қажет. Біріншіден, ешбір этностың ұлттық мәдениетін сақтамай ешбір жаңғыру мүмкін емес, екіншіден, алға жылжу үшін этностардың дамуына жол бермейтін өткеннің элементтерінен бас тарту керек», - деп атап өтті Қ.Кертаева. Осымен қатар профессор жиналғандарға қазақ халқының ұлттық киімдерінің, музыкасының, тұрмысының, мәдениетінің, асханасының ерекшеліктері туралы айтып берді.
Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Несібелі Құрманның «Қазақ құндылықтар жүйесінің аксиологиялық ерекшеліктері» тақырыбында дәріс оқылды. Аксиология – құндылықтар теориясын зерттейтін философияның бір саласы. Спикердің ойынша, адам өміріндегі әл-ауқат іске асырылған құндылықтармен әкеледі. Қазақтың құндылықтар жүйесі мемлекет құраушы ұлтқа деген терең құрмет сезімімен түрлі этнос өкілдерінің бір аспан астында тату-тәтті өмір сүруін көздейді. Әртүрлі мәдениеттердің өкілдері әртүрлі себептермен және әртүрлі уақыт кезеңдерінде Қазақстан аумағына қоныстанды.
«Қазақстан – көптеген этнос өкілдерінің Отаны. Елімізде этномәдени орталықтарды дамытуға жағдай жасау жалғаса беретіні айтылған. Дегенмен, мұнымен қатар қазақ тілінің ұлтаралық қатынас тілі мәртебесін алу үдерісін жеделдету жұмыстары жалғасады. Бұл туралы Президент Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауында айтылған. Негізі мұндай өзгерістердің уақыты келді», – дейді Несібелі Құрман. Сонымен қатар, профессор қазақтар арасында сан мен санның киелі мәні, жерге, ата-баба рухына деген көзқарасы, көшпелі өмір салтының құндылықтары туралы өз білімімен бөлісті.
Бұл ретте баяндамашы ретінде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Геннадий Шиповских сөз сөйледі. Халықтың таңдалған бірі жиналғандарды жер аудару мен соғыстың сұрапыл жылдарында түрлі этностардың аман қалуына көмектескен адамдарды құрметтеуге шақырды.
«Қазақстан аумағында тұратын этностар қазақ халқына алғыс айтуы керек. Сол тарихи жылдардағы қиындықтарды жер аударылған халықтар ғана емес, қазақтардың өздері де сезінді. Алайда, осының бәріне қарамастан, көмек қолын созды. Және біз мұны ешқашан ұмытпауымыз керек. Осы орайда, мемлекеттік тілде оқып-үйрену, оны одан әрі тарату, күнделікті өмірде және кәсіби қызметте қолдану – біздің қолымыздан келетін істің бір бөлігі ғана», - деп өз пікірімен бөлісті Г.Шиповских.
Келесі сөз алған Еуразия ұлттық университетінің докторанты Гүлжанар Әбдіқұлова «Өзіңнен баста» тақырыбына тоқталды. Тарих ғылымдарының докторы тіл мәселесінің тарихи аспектісіне тоқталды.
«Қазақстан тәуелсіздік алған жылдар ішінде өз дамуының сан алуан кезеңдерін бастан өткерді. Мемлекет өмірінің барлық саласы реформаланды. 1997 жылдан бастап «Қазақстан-2030» стратегиясын жүзеге асыру басталды. Бұл біз тиімді жолды бастағанымызды сезінген алғашқы жоспарлардың бірі. Одан әрі бұл стратегия келесі кезең – «Қазақстан-2050» кезеңімен жалғасты. Әрбір стратегия қоғам алдына нақты мақсаттар мен міндеттер қояды.
Алғашқы жылдары қазақ халқының рухани жаңғыруы өзекті мәселе ретінде алға қойылды, өйткені тәуелсіздік алған мемлекет үшін бұл мәселе өткір болды. Елімізде қазақ халқына, мәдениеті мен тіліне қатысты тарихи әділеттілік орнады», - деді Гүлжанар Әбдіқұлова.
Этникалық, мәдени және діни әртүрлілікке қарамастан, ел саяси тұрақтылықты сақтай алды. Қазақстан сияқты көпұлтты мемлекетте азаматтық татулық пен ұлтаралық келісім әрқашан басты құндылық болып жарияланады. Қазақстан халқы Ассамблеясы осы тұрғыдан алғанда бірегей еуразиялық үлгіге айналды және бүкіл әлем қауымдастығына дерлік үлгі болып отыр. Алайда, атқарылған қадамдар мен мақсаттарға қарамастан, бағдарламалық стратегиялар арқылы жүзеге асырылған мемлекеттік саясат көптеген мәселелерге тап болды. Оларды еңсеру үшін мемлекет жыл сайын жаңа шаралар қабылдап, алдына жаңа міндеттер қойып отырды.
А.Нурай
