Сәби жылаған үй...
80-жылдардың соңында көрші ауылда күре жол бойында бір зәулім үй бой көтерді. Үй еңселі, аумағы да үлкен. Биік жерге тұрғызылған, көрнекті еді. Бір жазда мынанда үй тұрғызу екінің-бірінің қолынан келмесі анық. Шамасы ол үйді тұрғызған бай-қуатты адам болуы тиіс. Адам сенгісіз осы бір оқиғаны «Алаш айнасына» жолдап отырмын.
Бірақ, бір жазда бой көтерген зәулім үйге ешкім көшіп кірмей, бірнеше жыл бос тұрды. Ауылдастары алғашында «келесі жылы көшіп кіретін шығар» деп ойлады. Алайда келесі жылы да ол үйге ешкім көшіп кірмеді. Екінші жылы да ол үйге ешкім көшіп кірмеген соң, ауылдастары «ол үйді сатпақшы шығар» деп ойлаған-ды. Алайда анандай үйді кез келгеннің сатып алуға шамасы жете бермесі анық еді. Десе де, сатып алмақ болған қалталы азаматтар талпынып көрген еді. Бірақ үй иесі үй сатпайтынын айтыпты-мыс.
Сол үй сол қалпында 10 жылдай тұрды. Ешкім көшіп кірмеді. Кейін естідік, ол үйдің құпиясы болған екен.
Расымен де ол үйді тұрғызған сол ауылдағы Мұсабек деген малды адам екен. «Ә» деп үйді сала бастағанда бір күні Мұсабек құрылыс басында түнейді. Түсінде бір әйел кісі «мына жерде менің балам жатыр, үйді бұл жерден салмаңыз» деп өтінеді. Алайда Мұсабек оған аса мән бермейді. Үйдің шатырын жапқан соң, Мұсабек қасындағы бір-екі адаммен тағы да құрылысы бітпеген үйде түнейді. Түнде түсіне баяғы әйел тағы кіреді. «Егер осы үйге кіріп, баламның тыныштығын бұзатын болсаң, саған да, сенің бала-шағаңа да тыныштық бермеймін» дейді. Аз кем алаңдағанмен Мұсабек жұмысты жалғастыруды ұйғарады. Сол күні шатырдың қалған жерін жауып жатқанда, бір ұлы биіктен құлап, аяғын сындырады. Содан секем алған Мұсабек қалған жұмысты бітіруге мердігерлерді жалдайды. Жаз мезгілі болғандықтан, мердігерлер сол үйде жатып жұмыс істейді. Арадан 10 шақты күн өткенде мердігерлер әр түнде үйде бала жылайтынын айтып, жұмыс істеуден бас тартады. Одан кейін өзге мердігерлер келеді. Олар да біраз күн жұмыс істеген соң түнде үй ішінде жылаған баланың даусы шығатынын айтып, жұмысты бітірмей кетіп қалады. Солай төрт-бес мердігер бригада келіп-кетіп жүріп үйді бітіреді.
Үй біткен соң есік-терезесін біреулер шағып кетіп жүрмесін деп, екі баласын үй күзетуге жібереді. Екінші күні түнде, ұйықтап жатқан Мұсабектің Ерқанат деген баласын біреу оятады да «үйіңе қайт» дейді. Ол қасында жатқан ағасы Ерманапқа қарамастан, бір күштің жетегімен түн ортасында ауыл ортасындағы өз үйіне келіп, ішке кіріп жатып қалады. Жылаған баланың даусынан оянған Ерманап қасында інісінің жоқ екенін байқайды. Алғашында «әжетханаға шыққан шығар» деп ойлайды. Бір сәт үй ішінде біреудің жүргенін сезеді. Ерқанат болар деп шақырса, үндемейді. Бір кезде үй ішінде жас бала мен әйел адамның қуысып ойнаған дауыстары есітіледі. Ерманап есін жиғанша, әйел мен бала бұл жатқан бөлмеге кіріп әрлі -берлі жүгіре бастайды. Қатты қорыққан Ерманап үйден қашып шығып, сүрініп құлап, естен танып қалады. Есін жиғанда таң да атқан екен. Ештеңеге қарамай, үйге қарай жүгіре жөнеледі.Үйге келген бойда әке-шешесіне түнде көргенін айтады. Сол кезде үйдегілер де Ерқанатттың үйде жатқанын аңғарады. Ұйқыдан оянған Ерқанат өзін түнде біреудің оятып, үйге ертіп әкеліп тастағанын айтады.Үйдегілер түс көрген шығарсыңдар деп балаларын жұбатпақ болады. Бірақ Мұсабек мұның жайдан-жай емес екенін, баяғы түсіне кіріп, тыныштық бермеймін деген әйелдің сөзінің мәнін сол кезде ұғады. Көп ұзамай Ерманап жынданып ауырады.
Содан кейін Мұсабек ол үйді бұзып, құрылыс материалдарын алып, басқа жерден үй салмақ болады. Бірақ сол күні баяғы әйел адам тағы да түсіне кіріп, «Үйді бізге қалдыр, егер үйді бұзсаң, не сатсаң бала-шағаңа, мал-мүлкіңе тыныштық бермеймін» дейді. Мұсабектің ол үйді ешкімге сатпауының сыры да сол екен.
Пенделікке барған базбір адамдар қараусыз үйдің есік-терезесін алмақ болған екен. Алайда, түнде терезе алмақ болып барғандар үй ішінде ақ киім киген жас әйел мен жас баланың қуысып ойнап жүргенін көріп, естерінен тана жаздаған. Ол әңгіме ел ішіне тез тарап, ол үйдің маңынан ешкім сынық кірпіш те алмайтын, тіпті маңынан жүрмейтін болған екен.
Кейін Ерманапты емдеген бақсылар үй тұрғызылған жерге жас баланың жаназасыз көмілгенін айтады. Сондықтан ол үйге тиіспей, соларға қалдыруға кеңес берген көрінеді. Кейінірек Мұсабек мал сойып, сол балаға арнап ас беріп, жаназа шығартқан. Сөйтіп үйді сол күйінде қалдырған.
Біз ол жақтан көшкенде сол үйдің бос тұрғанына 10 жылдай болған еді. Бүгінде, сол үйдің тағдыры не болды екен деп ойлаймын. Енді бір жолым түскенде, сол ауылға арнайы барып, көрсем деген ниетім бар. Ондағы ойым – мал сойып, жаназа шығарып, ас берген соң Мұсабектің балаларының жағдайы қалай болғанын білу. Ерманап аурудан айықты ма екен...
Ералы Тоңқараев
