Жастардың өз ұлтына шын жанашыр бола алатынына қуандым

Жастардың өз ұлтына шын жанашыр бола алатынына қуандым

Тотай Ерімбетов, Қарағанды облыстық сотының судьясы:

– Тотай мырза, сіз Желтоқсан оқи­­­ғасы­ның суық ызғарын ба­сы­ңыз­­дан өт­кер­ген жастың бірі бол­дыңыз. Сіз оқы­ған ҚазМУ-дың заң факультетінде оқи­ға қалай өрбіді?
– 16 желтоқсан күні түстен кейін сабақта отыр едік, мұғаліміміз: «Сұм­дықты естідің­дер ме, Димаш Ахметұлын қызметтен алып, Колбин деген ресейлік басшыны бі­рін­ші хатшы етіп сайлапты, енді не болар екен?» – деді. Бәріміз сабақты қойып, осы мә­селені талқылай бастадық. Біраздан ке­йін барлығымыз жатақханаға кеттік. Мен тұ­ра­тын заң факультетінің №9 жатақ­хана­сы­ның үлкен залында студенттер жиналып жа­тыр екен. Қараңғы түсе нөмірсіз «Волга» кө­л­ігімен екі қазақ жігіті келді, жиналы­сы­мызға қатысып: «Ертең барлық сту­дент­тер алаңға жиналамыз», – деді. Ертеңіне қолы­мыз­ға алып шығатын транспаранттарды да­йындауға кірістік. «Әр халыққа – өз бас­шысы!», «Әділетсіз тағайындауға қар­сы­мыз!» деген сияқты тағы басқа да осы маз­мұн­дағы транс­парант­тар жаздық. Ертең­гі­сін, яғни 17 жел­тоқсан күні сағат 12-лерде Алматы­ның көшелері қалың қар еді. Заң фа­культетінің студенттері ҚазМУ-дың рек­торатының алдындағы алаңға жи­налып, жазған транспаранттарды көтеріп тұр­дық. Сол жерге биология, тарих факуль­тет­терінің студенттері де келді, сабаққа кел­ген студенттер де бізге қосылып, Тими­ряз­ев көшесімен алаңға қарай жүрдік. Ав­тобустар мен троллейбустар да бұрылып, бір­а­зымызды мінгізіп, алаң шетіне әкеліп тастады. Мыңдаған адам жиналып тұр екен. Бір қазақ әйелі мінбеге шығып: «Біз намысымыз бар елміз, бізді ешкім қорлай алмайды. Қонаев ағамызды алаңға шақы­ра­мыз»,– деді айқайлап. Жиналған жас­тар ма­құлдап, жарыса үн қосып жатты. Мен сол сәтте қазақ жастарының өз ұл­тына шын жа­нашыр бола алатынына қат­ты қуан­дым.
– Студенттердің көпшілігі Мемле­кет­тiк қауiпсiздiк комитетiнiң тү­сiр­ген кадр­ларынан алынған суреттер ар­қы­лы анықталып, айыпталып, қу­ғын­дал­ды ғой. Тіпті жастар мас бо­лып, бұза­қы­лық көрсетті деген жала жа­былды емес пе? Cіз осы айып­тау­ларды қан­ша­лықты шындыққа жа­насады деп ойлайсыз?
– Біз, шыны керек, 1986 жылғы Жел­­тоқсан көтерілісі туралы барлық ақи­қатты әлі де толық ашып болған жоқ­­пыз. Себебі КОКП Орталық Коми­тетінің Қазақстанда империялық үстем­дікпен жүргізген ұлт саясатына қарсы қазақ жастарының бұқа­ралық көтерілісі шектен тыс қатыгездікпен басып-жан­шылды. Орталық бейбіт шеруге шыққан жас­тарды зорлық-зомбылықпен тұн­шық­тырып, олардың адамдық құқын, ерік-жігерін аяққа таптады. Содан кейін қаншама жасты қыршынынан қиған, мүге­дек еткен жантүршігерлік іс-әре­кеттерін барынша жасыруға тырысты. Шын­дықты бүркемеледі, еш жазығы жоқ жастардың айтқан сөздері мен кел­тірген деректерін бұрмалап, көтеріліске қаты­сушыларды да, олардың туған-туыс­тарын да, оларға жанашырлық сезім­дерін білдіргендерді де жаппай қуғын-сүргінге салды. Алаңда өзі­міз аяғына дейін болдық. Бұзақылық жас­тар тарапынан емес, керісінше, тәртіп сақ­шы­ларының тарапынан болды деп айтар едім. Бiз сияқты оқиға ортасында жүрген студенттер бірден жазалауға ілінді.
– Тотай Мамытұлы, сіз заңгер ретін­де Желтоқсан оқиғасы, жалпы­ұлт­тық, қо­ғамдық тұрғыдан алып қарағанда, әділ бағасын алды деп ойлайсыз ба?
– «Желтоқсан» қоғамдық ұйымының мәліметтеріне қарағанда, 1986 жылы жел­тоқсан айында Алматыдағы нараза­лық шер­уіне он мыңнан астам жас қаты­сыпты. Олар­дың 100-ден астамы кейін әртүрлі мер­зімге бас бостандығынан айы­рылып, 8 мыңнан астам адам оқу орын­дары мен жұмыстарынан боса­тылған. Ал қаза болғандарының саны әлі күнге дейін нақты емес. Әлі де болса тарихи күнді біз әдетте өз деңгейінде атап өтуге қауқарсыздық та­нытып келеміз. Желтоқсан құрбандары туралы көркем фильмдер, мектеп бағдар­ла­­масы бойынша оқытатын шығармалар көптеп қолға алынса, жөн болар еді. Жел­тоқсан атындағы мемлекеттік дәре­жедегі сыйлық, марапаттаулар болса да артық емес. Желтоқсан оқиғасына қатысушы сол кез­дегі біз секілді жас­тар­дың қоғам ал­дында беделін көтеретін және кейінгі ұрпақ­қа үлгі-өнеге болар­лықтай марапат­тау­лар керек.

Автор
Последние статьи автора
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Цифра
50
50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов

50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов, чтобы завоевать серебро в велогонке с раздельным стартом.
1900
Году

Бокс был узаконен как вид спорта
2,5
ГРАММА

Масса мячика для игры в настольный теннис
5
Олимпийских колец

символизируют единство пяти континентов, хотя ни одно из них не является символом какого-то конкретного континента. Цвета колец — синий, красный, желтый, зеленый, черный, — были выбраны, как наиболее часто встречающиеся на флагах государств мира.
130
км/час

С такой скоростью летит мяч, после удара профессионального волейболиста