«Жас ұлан» жалпыхалықтық ұйым бола ала ма?

Жазғы демалыс аяқ­та­ла салысымен еліміздің мектептері мен жоғары оқу орындарында бір ерек­ше қарбалас бастала­йын деп тұр. Себебі жа­қын­да ғана «Жас ұлан» деп аталатын бірыңғай балалар мен жасөспірім­дер бірлестігі тұсауын кескен еді.
Алғашқыда бұған «бұл не екен?» деп тосырқай қарағанымыз рас. Бақсақ, бұл сол баяғы «октябрят», «пионер», «комсо­мол» дегендердің осы заманғы үлгісі іспетті жасақталатын үлкен бірлестік екен. Әрине, кеңес заманында қызыл идеологияны жан-жақты насихаттау үшін құрылған әл­гін­дей ұйым, жасақтардың арнайы бағыт-бағдары мен нақты мақсаттары болды. Ол сол социалистік қоғамда өзін-өзі ақтады да. Әлбетте, біз сол баяғы «пионерлік» бағытты басыбайлы көшіріп алмасақ та, жас ұрпақты патриоттық рухта тәрбиелеу үшін ұлттық идеологиялық негіздегі құры­лымдарды Тәуелсіздік алған алғашқы жыл­дары-ақ дүниеге әкелуіміз керек еді. Десек те, «ештен кеш жақсы» деген қағиданы жақсы көретін қазақ қоғамы жастардың саясатын оңтайландыруды жаңа-жаңа қолға ала бастағандай. Алайда болашақта барлық қазақстандық балалар мен жасөс­пірім­дерді қамтитын «Жас ұлан» бірлес­тігінің әлі де болса, пісіп-жетілген нақты бағдарламасының нобайын көре алып отырған жоқпыз. Жалпы, бұрынғы кеңес тұсындағыдай пионерлік ұйымдарға ұқсас бірлестіктер құру идеясы баспасөзде де, биік мінбелерде де соңғы кезде жиі айтыла бастаған еді. Бірақ айтылған сөз сөз күйін­де ғана қалып келді. Үстіміздегі жылдың 11 ақпан күні өткен «Нұр Отан» партиясы­ның кезекті съезінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның жас азаматтары­ның басын біріктіретін «Жас ұлан» бірыңғай қозғалысы және «Жас қыран» балалар ұйымдарының жаңа жүйесін құру керектігін айрықша атап өтіп, нақты ұсыныстар жаса­ған болатын.
Арада көп уақыт өтпей, Елбасы тапсыр­масын орындау мақсатында және ел Тәуел­сіздігінің 20 жылдық мерейтойы қарса­ңында биылғы жылдың 6 шілдесінде «Нұр Отан» ХДП Орталық аппаратының кеңсесінде елімізде бірыңғай «Жас ұлан» балалар мен жасөспірімдер ұйымы» Рес­публи­калық қоғамдық бірлестігінің құры­ла­тындығы туралы» баспасөз-брифингі өткені мәлім. Аталған жиын барысында жаңа бірлестіктің құрылуына «Жас Отан» Жастар қанаты, «Жас жігер» және «Ровес­ник» педагогикалық жасақ, балалар мен жасөспірімдер ұйымдары көшбасшыла­рынан, «Назарбаев университеті» студент­терінен құралған бастамашыл топ мүшелері «Жас ұланның» негізгі мақсаттары мен міндеттерін ауызша айтып, таныстырғандай болды. Бастамашыл топтағылардың ай­туын­ша, бірыңғай «Жас ұлан» балалар мен жасөспірімдер ұйымының басты міндет­тері:
• Білім саласында жұмыс жасайтын қоғамдық бірлестіктер мен мекемелердің бірыңғай тәрбие беру кеңістігінде Қазақ­станның балалар қозғалысының үндестігін құру.
• Тәрбие беру саласының күрделі мә­селелері мен оңтайлы тәрбие беру жұмы­сының жүйелі мониторингін жүргізу.
• Аталған балалар мен жасөспірімдер ұйымның жарғысында көрсетілген мақсат­тар мен міндеттерді орындау, ұйымның педагогикалық кадрларын дайындау және қайта даярлау, тәрбие жұмысына әдістеме­лік инновацияларды енгізу болып табыла­ды.
Осы ұйымда тәрбие беру үрдісінің үзі­ліс­сіз болуын қамтамасыз ету мақсатында ұйым құрылымы екі деңгейлі етіп алын­ған.
Бірінші деңгей – 1-4 сынып оқушылары (6-10 жас аралығы) «Жас қыран» қата­рына;
Екінші деңгей – 5-10 сынып оқушылары (11-16 жас аралығы) «Жас ұлан» қатарына алынбақ.
Бір қарағанда, бұл жаңа ұйымның бас­тапқы қадамдары мен мақсат-міндет­тері айқын сияқты. Дей тұрғанмен де, көптің көкейінде «жаңа құрылатын «Жас қыран» елдегі көшбасшы партияның ғана қанаты­ның астындағы кезекті бір ұйымдардың біріне айналып кетпей ме?» деген де сауал жоқ емес. Мысалы, баяғы «пионер», «ком­со­молдар» бір ғана коммунистік партия­ның соңынан ерді. Біздің айтпағымыз, Тәуелсіз Қазақстанда жасөспірімдерді жұмылдырған қандай да бір бірлестік пен ұйым болса да, ол жалпыхалықтық сипатта, ұлттық тәлім-тәрбиеге негізделуі шарт. Тағы бір айта кетерлігі, бұл жаңа бірлестіктің нақты бағыты мен идеологиялық мақсат­тары, жал­пы бағдарламасы баспасөзде толыққанды талқыға түсіп көрген жоқ. Ай­тыл­ды – қабылданды! Бірақ аса бір дайын­дықсыз, ақылдаспай қолға алынған шаруа алдағы уақытта сыр беріп қоймай ма? Күні ертең мектептер мен жоғары оқу орында­рына «Жас ұлан» мен «Жас қыранды» жа­сақ­таңдар» деп жедел тапсырма беріле қал­ғанда, бірлестікке тартылатын жасөспірім­дерге ұсына қоятын қандай дүниелеріміз бар? Бірлестік құрылған екен, енді алдымен соның мақсат-мүддесін таратып, түсіндіріп беретін арнайы үгіт-насихат жұмыстары  жан-жақты жүргізілуі шарт емес пе? Керек десеңіз, жоғары жақтағылар әлдеқашан мақұлдап қойған бұл бірлестіктің әлі атри­буткалары жасалынбаған. Бірлестікке мүше болған жасөспірімдер кімдерді ұлт­тық идеал тұта­тын болады, кімдерге қарап бой түзейді, қай тілде ойлап, қай тілде сөй­лейтін бола­ды? Ол жастардың мақтан тұтып, құрмет­тейтін ұйымдық рәміздері қандай болмақ? Бірлестіктерге мүше болу­ға ниетті балалар­ға қандай талаптар қойы­лады, әлде жасөс­пірімдерді оған міндеттеп кіргізе ме? Кө­кей­ді түрткен мәселе көп-ақ. Бұл бағытта­ғы бастамашыл идеялар еліміз­дегі жастар саясатына қаншалықты серпін бере алады? Мұның бәрі – ойландырмай қоймайтын сауалдар.
Осыдан бірер күн бұрын ғана бастама­шыл топтағылар «Жас ұлан» мен «Жас қыранның» белгілері бола алатын логотип, төсбелгі және галстуктің  үлгілеріне жаңа­дан байқау жариялады. Айрықша сипат­тамасы әлі анықталмаған бірлестік қазақ­с­тандық балаларды қаншалықты ұлттық тәрбиеге бағыттай алатынын алдағы уақыт көрсете­ді. Біздікі – «басталған іс берекелі бол­сын» деген ізгі тілек қана.
Мұхамедрахым ҚҰРСАБАЕВ, педагогика ғылымының кандидаты:
– Қазақстанда 1991 жылға дейінгі мектептегi оқушылар ұйымындағы тәр­бие жұмыстары бұрынғы кеңестік дәуі­р­­дегі пионер ұйымдарының iс-тәжiри­бе­лерi мен партиялық идеология тұр­ғы­сынан жүргізілді. Оның негізгі себеп­терінің бірі – оқушылар ұйымын­да­ғы тәр­бие жұмыстарының комму­нистік идео­логияға және авторитарлық-педа­гогикалық саясатқа бейімделе жүргізіл­гендігінен туындаған еді. Бертін келе, мектептегі тәрбие жұмысы – жал­пыа­дамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәде­ниетке сүйенген, халықтық-демо­кра­тиялық принципке негізделген жаңа тәрбие моделінің қажеттілігін туындат­ты. Алайда бұл мәселе бойын­ша бүгінгі күн талабы тұрғысынан жан-жақты зерттеген ғылыми-педагоги­калық ең­бек­­тер жет­кіліксіз. Бізде ұлттық тәрбие мәселелерi жеке сала бойынша (эколо­гия­лық, эстетикалық, адамгер­шiлiк, па­т­­риоттық, экономикалық т.б) зер­делен­генімен, оны оқушылар ұйы­мы арқылы ұйым­дас­тырудың жүйелi әдiстемелерi толы­ғынан айқындал­ма­ған.
Бағдат МӘЖИТҰЛЫ, балалар жазушысы, «Ұлан» газеті бас редакторының орынбасары:
– Еліміз бойынша «Жас ұлан», «Жас қыран» бірлестіктері құрылғалы жатқа­нынан жасөспірімдердің өзі хабарсыз. Себебі бізде бір ұсыныс айтылса, соның толық жобасын дұрыстап алмай, көп дүние асығыс істелетіні жасырын емес. Бізге бұрынғы пионерлер ұйымы сияқ­ты бір бірлестіктің керек екені рас. Осының алдында елімізде «Бола­шақ», «Мың бала» деген атпен жасөс­пірім­дердің бір­неше бірлестік, қозға­лыс­тары құрыл­ған болатын. Бірақ олар­дың ешқайсысы жалпыхалықтық дең­гейде жастар саясатының сатылап өсуіне айтарлықтай ықпал ете қоймады. Ме­ніңше, біздің елімізде балаларға арнал­ған түрлі жо­ба­лар тым күрделі әрі сая­си­ланып кет­кен. Ал «Жас ұлан» бір­лес­тігін құрушы­лар балалардың өздері­мен пікірлесіп, оларға не керек екеніне көз жеткізіп көрді ме екен? Балалардың да пікірін ескеру керек қой. Сонымен қатар осы бірлестіктің жұмысын жүргізу ертең мұғалімдердің иығына салмақ болып түсетіні анық. Ал бірлестіктің бағ­дарла­масы бойынша ұстаздарға арналған әдісте­мелік құралдары да жоқ шы­ғар...