Темірхан Медетбек, ақын: 700 жазушы болғанымен әдебиетті жасайтын 70-і ғана

- Ұлтымызда ұлықты жырлау дәстүрі бұрыннан бар. Бүкіл жырын хан, патшаларға арнаған сарай ақындары болғаны тарихтан белгілі. Жеке басқа табыну дәуірін де өткердік. Біз тек Горбачев пен Колбинге ғана жыр арнап үлгере алмадық. Ал енді сіздің уақыт тезіне баға берген «Колбин келгенде» атты өлеңіңіз біздің дәуіріміздің, ел бастайды деген зиялыларымыздың шын бет бейнесін дөп басты. Ал Сталинге арнаған өлеңіңізде ол өлгенде оны жоқтамаған Қожанның 20 жылға сотталуы да шынайы өмірден алынған шындық. Ақын халықтың өкілі ғой. Осыны ескерсек сіз осы екі өлеңді жазу міндетім деп санадыңыз ба, әлде азаматтық парызым деп...
- Ұлықты да, ұлтын сүйген ұлыларды да жырлау бұрыннан келе жатқан бойға сіңген дәстүр ғой. Мұндай дәстүр барлық кезеңде де, барлық елде де болған. Мәселен, Бұқар жыраудың Абылайға арнаған өлеңдері бар. Бұқар жырау хан Абылайдың кемшін кеткен тұстарын сынап, ақыл салып отырған. Әсіресе, Кеңес кезінде бірінші хатшыларды, көсемдерді марапаттау, оларды көкке көтеріп жырлау өте үлкен үрдіске айналды. Ол идеологияға айналды. Ленинді, Сталинді, Брежневті мадақтамасақ, жырға қоспасақ бойымызға ас сіңбейтіндей кездерді де бастан өткердік. Тіпті көптеген ақындардың бірінші өлеңі Ленинге, одан қалса коммунистік партияға арналды. Осы тақырыптарға жазбаса басқа өлең шығара алмайтындар да болды. Құдайға шүкір, мен ондай үрдіске түсе қойғам жоқ. Менің ешқандай көсемдерге де, сөзі өктемдерге де арнаған не болмаса оларды мадақтаған өлеңімді таба алмайды. Ондай бірде-бір өлеңім болған емес. Кітабым да көп шыға қойған жоқ. Дегенмен жағымсыз, жағымпаз өлеңдерден мен өзімді арашалап алдым. Өзімді одан азатпын деп білемін. Ал енді мынау «Колбин келгенде» деген өлеңімде бақа құсап тарбаңдап жүгірген «сен болмасаң күніміз қараң болып еді» деп ұмтылған ақсақалдарымыз болған. Қоңыз құсап, тоңқаңдап, аяғын жалаған адамдар болған. Әрине, Жұбан сияқты қақ тіліп шындықты айтқан, жүрегі жылап, сүйегі сырқырап айтқан, еті езіліп айтқан азаматтарымыз да болды. Ал мына Қожанның 20 жылға сотталып кеткені шынында да болған оқиға, менің мұғалімім әлі көзі тірі. Бізде дайра дейді ғой. Сол дайраның арғы бетінде тұрады. Сондағысы мас болып «Орыс өлді деп бәріміз өлеміз бе?» дегені үшін 20 жылға сотталып кетті. Осы бір ауыз сөзі үшін. Одан қайтып келді. Сол «жылымық» кезінде. Біз осындай өте қатал, өте зымиян кезеңдерді де бастан өткердік. Ал енді біреулердің әлі күнге дейін сол кезеңді аңсап, мақтап, «сол заман қайтып келер ме екен? Ол кезде тәртіп бар еді. Тазалық бар еді» деп айтқандарын естігенде мен өзім таң қаламын. Ол заман деген қандай заман еді? Үш миллион халық аштықтан қырылған. Тағы да ол қолдан жасалған аштық еді. «Тыңды игереміз» деп жерімізді құртты. Мұның бәрі зымиян саясаттың пәлесі. Астарында қазақты құртудың жолы жатқан еді. Қазақтар әр жерде арпаның ішіндегі бидайдай шашылып қалды. Егер де осылай жалғаса бергенде тағы да бір «37» қайталанар еді. Құрып бітер едік. Осындай астарлы, сұрқия саясаттың заманын қалай жақсы еді дей аламыз? Ал енді тәуелсіздік алғанымызды азаттық деп санап бағалай білуіміз керек. Тәубе деуіміз керек.
- Осы жерде бір сұрақ туады. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевқа арнаған өлеңіңіз бар ма?
- Ия, өлеңім бар. Өлең болғанда ол құр мақтау, мадақтау емес, тілек ретінде жазылды. Референдум болғанда Ержұман Смайл маған тапсырыс берді, «жазасыз ба?» деп. Мен «жазамын бірақ мақтап жазбаймын» дедім. Сөйтіп тілек ретінде «алдымызда үлкен сын тұр. Тілімізге, дәстүрімізге қатер төніп тұр. Сыбайлас жемқорлық жайлап барады. Сіз үлкен тақта отырған адамсыз. Сондықтан да халқымыздың қанына дарып, сүйегіне сіңісті болып бара жатқан жегі құртқа тосқауыл болыңыз» дееген сарында өлең арнадым. Бұл баяғы Бұқар жыраудың «Әй Абылай, Абылай...» деп басталатын өлеңіндегідей қуатты болмаса да, сол дәстүрге қызмет ететіндей сол жүйеден шыққандай жыр болатын. Бұдан басқа кереметтей арнау өлең жазған жоқпын. Ал енді біреулер дастандар арнап жатыр. Бірақ мен оны қабылдай алмаймын. Өйткені ел басқарып отырған адамды жақсы көруге де, жек көруге де болмайды. Құрметтеу керек. Сыйлау керек. Дұрысын дұрыс, бұрысын бұрыс деу керек. Ақиқат көзімен қарау керек.
- Жалпы Мемлекеттік сыйлықты тағайындаудың қажеті бар ма? Осы күні оның қажеті жоқ дейтін пікірлер айтылып жүр. Сыйлықты алу мен берудің арасы қып-қызыл саясат деген сөз рас па?
- Ол қажет. Америкада, Испанияда жоқ екен деп біреуге еліктеудің және қажеті жоқ. Сыйлықтың берілуі – елге жасаған еңбектің еленуі. Халқына еткен қызметті мемлекет бағалап, сыйлық беріп жатса оның не айыбы бар? Бірақ саясатқа айналдырып жіберетіндер де бар. Кейбіреулер жоғары жақтағы таныстарын салып жататындары да жоқ емес.
- Ал сіз өз еңбегіммен алдым дейсіз ғой?
- Ия.
- Халқымыз ұлтының болашағына балта шабатын жаман нәрселерді ешуақытта насихаттамаған. Зиялыларымыз көпшіліктің үлгі алатын эталоны болуы тиіс қой. Бірақ саулығымызға сына қағар шылымды зиялыларымыз «үнсіз» жарнамалап жүргендей. Басылым беттерінен үлкен ақын-жазушыларымыздың көк түтінге көміліп түскен суреттері жиі шығады. Сіздің де темекі ұстап түскен суреттеріңіз бірнеше газеттерде жарық көрді. Жалпы осы үрдіс сәнге айналып бара жатқандай ма қалай?
- Шынында да зиялыларымыз туралы осындай сөз көп. Зиялыларымызды жамандау үрдіске айналды. Ол да кәдімгі адам. Ал талант жағынан келер болсақ лықсып келген толқынды сыртқа шығарар не болмаса аспанда жылжып бара жатқан бұлт сияқты бір құдіретті күшке ие. Тұтас бір әлем. Ал шынайы өмірде кәдімгі пенде. Ол да төбелеседі, ол да арақ ішеді. Темекі де тартады. Енді мен де темекі тартамын. Әкем тартқан. Арақты да ептеп ішемін. Темекінің зиянды екенін білемін. Оны насихаттайын деген ойым жоқ. Енді суретке түсіп ол шығып қалған екен. Дұрыс айтып отырсыз. Сіздің бұл сұрағыңызды ескерту ретінде қабылдап темекіні тастауға тырысайын. Ал тастай алмасам бұдан кейін темекі ұстап суретке түспеймін.
- Еңбек жолыңызды мұнайшы болып бастаған екенсіз. Мұнайшылықтан шығармашылыққа қалай келдіңіз?
- Мен Түркістан ауданындағы Амангелді ауылында қазіргі Нұртас Оңдасынов атындағы ауылда өскенмін. Мектеп бітірген соң сол ауылда колхозшы болып бір жыл жұмыс істедім. Содан кейін қалаға келіп «Қызыл Түркістан» деген газетте корректор болдым. Үш жылдан кейін ҚазПИ-ге келіп оқуға түстім. Телеарнада жұмыс істедім. Әке-шешемнің жалғыз ұлымын. Әкем хал үстінде деген соң ауылға қайттым. Төрт айдан кейін келсем, жұмыстан шығарып тастапты. Ол кезде әкеңнің өлгеніне қарамайтын заман болатын. Содан қарап жатам ба ихтиолог болып балық өсірдім. Вагоннан жүк түсірдім. Ет комбинатында істедім. Ешқандай романтикасыз, үш баламды асырау үшін Маңғыстауға кеттім. Мұнайшылық оңай кәсіп емес. Өте ауыр жұмыс. Күндіз-түні көк темірмен алысып, бұрғышының көмекшісі болдым. Жиырма бес жыл сол жақта тұрып қалдым. Облыс ашылғаннан кейін газетке бардым. Еңбегімнің еленгені шығар, «Егемен Қазақстанның» Маңғыстау облысындағы меншікті тілшісі болдым. Облыстық телеарнаны басқардым. Осындай сатылардан өтіп, өстік. Саналы ғұмырымның көбісі Маңғыстауда өтті. Ол менің екінші Отаным. 1996 жылы Алматыға ауыстым. Шығармаларымның дені сол Маңғыстауда дүниеге келді. Жері қанша шөлейтті, шөлді болғанымен мен үшін ол жер жәннаты. Мені рухани байытқан жігерлендірген осы өлке.
- Өзіңіз:
Бұл күнде ұлтым менен ұлы далам
Түсіп тұр шегірткелер талауына...» - деп жырлағаныңыздай бүгінгі қоғамдағы қаптап кеткен шегірткелер туралы не айтасыз?
- Жалпы мен уақыт пен заманның ақынымын. Өзімді уақыттан бөлек санай алмаймын. Заманымда болып жатқан құбылыстардың қай- қайсысына да өзімнің ақындық, азаматтық пікірімді білдіргім келеді. «Болмасаң да ұқсап бақ» дейді ғой. Заманының ұлы ақындарының бәрі де осындай болған. Абайдың уақытысындағы оқиғалар бүгін болмайды деп ойлайсыз ба? Өсек, өтірік айту, өз ұлтының мүддесіне қарсы шығу үшін бүгін де ондай оқиғалар болып жатыр. Ертең де болады. Бірақ соны азайту, соның ықпалын кеміту, деңгейін төмен түсіру сол үшін күресу керек. Әйтпесе сол келеңсіз оқиғалардың жойылып кетуі мүмкін емес. Қазір шынында да «шегірткелер» талауында тұрмыз. Олар Қырымнан, Үрімнен әкеліп пе, ата-бабасынан қалған қай байлық? Шенеунік болғанына екі-үш жыл өтпей жатып ақ сарай соғып алады. Оның әбір халықтан ұрлап алған ақша. Президент қанша айтқанымен де сыбайлас жемқорлық жайлап барады. Жойылатын түрі жоқ. Оларды тізгіндеп ұстау, қирата соққы беру бізде әлі жоқ. Бар дегенмен аз. Күрес өз деңгейінде емес. Осындайлардың бәрін көріп отырып мен қалай «шегірткелер керемет еді» деп айта аламын. Шенеуніктердің ішінде де жақсы адамдар бар. Бірақ тонау үрдіске айналып кетті. Шенеунік болдың ба басып қал, тасып қал. Кейбіреулердің басты ұраны осы.
- Бүгінде «мәмбет пен мәңгүрт» болып екіге бөлінген қоғамда ол аздық еткендей зомбилықтың да қауіп төндіріп тұрғанын ашына жаздыңыз...
- Қазір шынында да ел арасында бөлінушілік бар. Бірі батысқа қарайды, бірі шығысқа қарайды дегендей. Осындай ала құлалықтан ауызбіршілік кетті. Ала көздік пайда болды. Мұның түбі жақсылыққа апармайды. Президент айтқандай «Тіл – біріктіруші факторға» айнала ала ма? Әлде айналмай ма? Әңгіме осында. Осы мәселені жақсарту үшін бәріміз күш салып, біріге күресуіміз қажет. Миллиметрлеп болсын, сантиметрлеп болсын алға жылжып жатырмыз ғой. Тіл мәселесінде де солай. Рухымызды тірілтіп келеміз. Бірақ митың жүріспен ештеңе де өнбейді. Енді қадамымызды аша түсіп, қарыстап, сүйемдеп, тіпті адымдап алға жылжуымыз керек. Мәмбет пен мәңгүртті, зомбиді жазғанда мен халықтың көзін аша түскім келді. Рухты халықтың бойына сіңіру керек. Әсіресе жоғары жаққа. Төменгі жақ түбі барады. Біреулер ашынады «Жоғары жақ неге тыңдамайды» деп. Тыңдамаса тыңдамай-ақ қойсын. Ең бастысы халықты тыңдата білу керек. Халықтың бірлігі мықты болса ынтымағы күшті болса алынбайтын қамал жоқ. Сондықтан да халықтың пәрменінен қорқып жоғарыдағылар амал жоқ халықтың айтқанын істеп, уәжіне бағынатын болады. Талабын ескеретін болады. Саясаттың бәрі төменде. Сол үшін тіл мәселесі болсын, басқасы болсын халықтың құлағына құя беруіміз қажет. Ұрпақтың да. Болашақ ұрпағымыздың санасы сара, пайымы терең болатын болса ұтарымыз көп.
- Қазіргі уақытта түрлі партиялар қатарына белгілі қоғам қайраткерлерін зиялы қауымды тартып, сол арқылы бедел жинағысы келетіні жасырын емес. Осы жағынан «саусыз» ба?
- Партияларды да түсінуге болады. «Ақ жол» партиясы алғаш құрылғанда бір топ қаламгерлермен шақырған соң жиналыстарына бардым. Олардың хатына да қол қойдым. Оппозиция болуы керек. Демократияның басты принципінің өзі оппозиция. Бірақ менің оппозициядан көңілім қалды. Біріншіден, олардың ең басты қателігі бір-бірімен айтысып кетті. Негізгі көздегендері – билік. Екіншіден мен олардың жасаған Конституция жобасымен таныстым. Оның ішінде бірде бір ұлттық мүддені көздейтін бап жоқ. Ұлттық мүдде жоқ жерде болашақ жоқ. Олар өздерінің бір амбициялары үшін ғана жұмыс істеп жатыр. «Ана электораттан айырылып қаламыз, орыстарды жаулап ала тұрайық, мына электорат яғни қазақтар көне тұрады, солай дауыс жинайық» деген мәстек пікірлер олардікі. Өздерінің саяси амбицияларын ұлттық мүддеден жоғары қойып отыр. Сосын ат құйрығын кесістім.
- Енді басқа партияда жоқсыз ғой?
- Партияға кірсең құл болып қаласың. Ал менің құл болғым келмейді.
- Мүшелікке өтуге шақырып жатқандар бар ма?
- Әрине бар. «Отаннан» бастап бәрі шақырды. Бірақ мен бармаймын. Қолдан жасалған қуыршақ партиялар көп. Олардың басында билігі бар қара нарлар отыр. Партиялар нашар бізде. Өйткені билік мықты. Егер билік нашар реформа жүргізе алмай батпақтап жататын болса айтқанын істете алмай жатса онда мына партиялардың бәрі мықты болып кетер еді. Назарбаевтың жүргізіп отырған саясаты мықты. Сондықтан да оппозиция сол деңгейінен көтеріле алмай жатыр. Билік басында орын алып жатқан кемшіліктер болса ол Назарбаевтың кінәсі емес. Ол бергі жағындағы шолақ белсенділердің әрекеті.
- Зиялы қауым өзіңізге «көк түріктер сарынымен жырлаған жалғыз ақын» деп баға беріпті. Сіздің осы стильді қолдануыңызға не себеп?
- Шынын айту керек, көктүріктер сарыны маған дейін болған жоқ. Бұл мақтанғаным емес. Бұл VII-VIII ғасырда көк түріктер заманында болған. Тоныкөк, Күлтегіннің тасқа басылған жазбаларының сарыны. Ол табиғатпен астасып жатқан сарын. Алланың қозғалысындай, өзеннің ағысындай, жер астынан күмбірлеп естілетіндей не болмаса көктен түскендей сарындар. Ол сарынды Құдай менің көкірегіме құйып тұр. Ол бар шарт. Қандай жаңалық болсын, оның түп тамыры дәстүрінде жатпаса ол жаңалық болып жарытпайды. Ол қоректенбейді. Елді еліктіріп әкете алмайды. Өйткені онда тамыр жоқ. Ебелек сияқты ұшып кетеді. Мен ұзақ уақыт ізденісте жүрдім. Оқығанда оңай сияқты болғанымен оны дүниеге келтіру маған қиын болды. Мен ондаған жылдар бойы жүрдім. Сөйтіп барып ғасырдың басында ғана шығармаларымды жарыққа шығардым. Бір кітабымды бітірдім. Енді одан басқа да көз алдымда өзгеше бір дүние, басқа бір саздар, әуендер төгіліп тұр. Оны жазып шығуға шама келе ме, келмей ме? Қуат кетіп барады. Қайрат та қашып барады.
- 60-тан астыңыз. «Алпыс – тал түс» деп жататын еді...
- Бұл енді көңіл үшін айтылған сөз ғой. Әйтпесе алпыс деген аға жас. Нағыз ақыл кемеліне келген кез. Егер басында шөкімдей миы болатын болса. Ал тал түс деп тарта беретін болса ол жақсы адам емес. Алпыстағы аға ғой деп құрметтеп қарайтын жастамыз ғой.
- Ақын халықтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтауы тиіс. Міндетті де. Қазіргі кезде кемшін түсіп жатқан тұстарымыздан өзіңізді ақын ретінде де, азамат ретінде де қандай мәселелер толғандырады?
- Қазіргі бізге жетпей жатқаны ұлттық рухтың төмендігі. Ұлттық рух төмен болса патриотизм болмайды. Ал патриотизм жоқ жерде мемлекеттің іргетасы осал болады. Осыны айтып айтып көпшіліктің құлағына сіңіре алмай келе жатырмыз. Мәселен, арба айдап, ақ дамбал киіп жүрген Ауғанстанды әлі ала алмай келе жатыр. Алдық дегендері өтірік. Неге бұлай? Өйткені олардың ұлттық рухы мықты. Ал бізде... Әрқайсысы әр тілде сөйлеп тұрған кезде ұлттық рух төмен болып тұрған кезеңде бұл өте қауіпті. Бұл ұлттық қауіпсіздік үшін қажет. Ұлтты сақтап қалу үшін ғана емес мемлекет үшін керек. Мемлекеттің іргетасы да, өзегі де қазақ халқы. Ал осы қазақтың мүддесін біз көбінесе ұмытып кете береміз. Осы мәселені жеріне жеткізіе алмай жүрміз. Ұлттық рухты көтеру үшін жанталаса қимылдауымыз керек. Ол үшін ынтымақ керек. Оның қаны, жаны тіл ғой... Біздегі басқа ұлттар орысша сөйлейді. Ал Латвияда тек латыш тілінде, Эстонияда тек эстон тілінде сөйлейді. Олар ақымақ емес. Ол үшін не керек? Мемлекетті сақтап қалу үшін. Ресей федеративтік мемлекет. Олардың жерінде отырған татарлар, да шешендер де орысша сөйлеуге міндетті. Ал Қазақстан унитарлы мемлекет. Қалғанының бәрі диаспора. Соның өзінде біз қазақтың өзіне ғана қазақша сөйлесін деп емес басқа ұлттарды да қазақша сөйлетуіміз керек. Еліміздегі бүкіл халық қазақша сөйлемесе онда тұтас мемлекет болып жарытпайды.
- Қалың қалтасының арқасында ақын атанып жүргендер аз емес. Тіпті есімі елге елеусіздердің ұйымдастырған пәленше атындағы мүшәйра, түгенше атындағы термешілер жарысы көбейіп кетті. Бұл сөз зергерлерінің беделін түсіретіні анық. Оларға тиым салу да мүмкін емес. Ұяты біліп өздері де қоя қоймайды. Үлкен ақын ретінде бұл мәселе сізді толғандырмай ма?
- 60-жастан асқанда менің негізгі кітабым енді шықты. Өмірімде бірінші рет. Ал енді өзіңіз айтып отырғандай ел танымайтын әлдекімдер өлең шығарғыш болып кетті. Өлеңі өлең емес. Онысын елемейін десең оқырмандардың талғамын құртады ғой. Әдебиеттің дәсін түсіреді. Мәртебесін төмендетеді. Бірақ қазір баспалардың көбісі ақшасын төлесе өзі жауап береді деп басып шығара береді. Сол үшін ар ождан цензурасын енгізу қажет. Өзін өзі сыйлайтын баспа болатын болса ар ождан цензурасына бағынуы керек. Тіпті әрбір адамның бойында осы ар ождан деген биік қасиет болуы тиіс.
- «Біз саяси тәуелсіз мемлекет болғанымен рухани тәуелсіз мемлекет бола алмай жатырмыз» деген пікіріңіз ұмытыла қойған жоқ...
- Саяси тәуелсіз мемлекет екеніміз рас. Рухани тәуелсіз болу үшін бүкіл Үкіметіміз қазақша сайрап тұруы керек. Қазір біз орыс тіліне тәуелдіміз ғой. Сондықтан да рухани тәуелдіміз. Тіл, діл, рух бәрі сабақтас. Салалас ұғымдар. Құрмалас ұғымдар.
- Бүгінде жазушылар ел білетін зиялылар туралы жазғыш боп кетті. Жақсы жағын да, жаман жағын да. Халық қадірлейтін адамдардың көлеңкелі жақтарын жарнамалап жария ету дұрыс па? Мүмкін кейін де біреулер сіздің шалыс қадамыңызды жазып, жариялайды-ау деп үрейленбейсіз бе?
- «Иірім» туралы айтқанда менің оны ұнататын да, ұнатпайтын да жақтарым бар. Ол біздің менталитетке келмейді. Ал мен туралы жазып қоя ма деп қорықпаймын. Жазса жаза берсін. Мен де пендемін. Менің де ішкен кезім, артық сөйлеген кездерім болған. Нанға жаққан майдай болдым деп айта алмаймын. Менің мемуар жазсам деген ойым бар. Бірақ мен Қадыр сияқты, Мұхтар Мағауин сияқты, Қабдеш Жұмаділов сияқты жазбаймын. Мен көрген жақсылығымды жазамын. Өзіміз азғантай ғана халықпыз. Сол халықтың бетке ұстарлары бірін бірі жамандап жатса не болғаны? Мұхтар Әуезов те, Сәбит Мұқанов та ұрысқан. Бірақ шығармалары туралы ғана ащылау пікір айтқан, жеке бастарына тиіспеген. Міне ірілік. Айтысу керек, бірақ айқаспау керек. Тартысу керек бірақ шайқаспау керек.
- Ақын, жазушылардың біразы әдебиетке журналистикадан келген. Бұл үрдіс пе, әлде жазушылққа апаратын жол ма?
- Мен де о баста журналистикадан бастағам, жұмыс істемей ақындықпен ғана өмір сүру қиын. Мені өмір бақи асыраған осы журналистика. Мені өлең асыраған жоқ. Асырай да алмайды. Ал қаламақы алсаң ол жуумен ақ кетеді. Ақын болып қалыптасуыма осы журналистика саласы рухани жағынан көп байытып, коректендірді. Журналстиканың да, ақындықтың да алғышарты адам тану ғой. Айналып келгенде бәрі СӨЗ деген құдіреттен нәр алады. Абай да қара сөз жазған. Әлемге әйгілі ақындардың бәрі де проза жазған.
- «Шөп те өлең, шөпшек те өлең» демекші қазіргі ақындардың шығармашылығына көңіліңіз тола ма? Қазіргі «шөпшекті жырлаушыларға» не айтасыз?
- Ақын көп болмайды ғой. Абайдың тұсында, Мағжанның, Қасымның тұсында қаншама ақындар болды. Абайдың тұсында да қора мен қопсының айналасындағы ақындар болған. Бірақ Абай бір өзі тарихта қалды. Негізі шын ақындардан гөрі нашар ақындар көп. Оның бәрін уақыт сұрыптайды. Мәселен Мұқағали, Жұмекен, Қадыр, Тұманбай дегеннен кейін сен өзің тосылып қаласың. Сол сияқты уақыт бәріне төреші.
- Қазір елімізде 700-ден аса ақын жазушы бар екен. Олардың ішінде әдебиетке жаңа ой, жаңа серпін қосқандар бар ма?
- Бар ғой. Бірақ оның бәрі бірдей халықты мойындатады деп айта алмаймын. 700 жазушы болғанымен әдебиетті жасайтын 70-і ғана. Әдебиеттің тағдыры сондай. Тіпті сол жетпісіңнің өзі де сұрыпталуы мүмкін. Жазушылар одағына мүшелікке өткен кейбіреулерін де. Одаққа қалай өтіп кеткеніне таң қаламын.
- Сұхбатыңызға рахмет!