16 желтоқсанда ХVI Халықаралық «Еуразия» кинофестивалінің баспасөз орталығында «Қазақстандық киноны дамыту векторы» тақырыбында дөңгелек үстел болып өтті. Онда «Кинематография туралы заң», отандық киноны прокаттау және ілгерілету, копродукцияға шығу және басқа да кино саласындағы біздің кинематографистерді толғандыратын өзекті мәселелер талқыланды.
Пікірталастарға қазақстандық продюсерлер, режиссерлер, «Қазақфильм» киностудиясы және Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының өкілдері, кино саласындағы сарапшылар, сондай-ақ «Еуразия» Халықаралық кинофестивалінің қонақтары мен конкурсанттары қатысты. Дөңгелек үстел барысында белгілі болғандай, біздің кинода проблемалар жеткілікті болып шықты.
Бірінші болып сөз сөйлеген «Қазақфильм» киностудиясының вице-президенті Серік Әбішев «Кинематография туралы заңға» қатысты мәселелерге кеңінен тоқталды. Ол атап өткендей, заң бар, бірақ оның жұмыс істеу тетіктері жоқ.
«Жүйе өте күрделі. Мұнда ғылыми көзқарас, зерттеу, талдау қажет. Кино туралы Заң ҚР басқа заңдарымен пысықталуы, басқа министрліктермен байланысы болуы тиіс. Сонда ғана ол нақты жұмыс істейтін болады», - дейді ол.
Продюсер Зарина Кисикова өз кезегінде «Кинематография туралы заң» аясында жұмыс істеуге мәжбүр болған отандық кинематографистердің қандай қиындықтарға тап болатынын айтып берді. Бұл блокта өнер көрсеткен Айдос Сейітжан болса деректі киноның проблемаларын көтерді.
Дөңгелек үстелдің отандық кинопрокат тақырыбына арналған екінші бөлігі одан да қызу пікірталастар тудырды. ҰКҚМО Басқарма төрағасының орынбасары Бауыржан Шөкенов қазіргі заманғы отандық нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері туралы егжей-тегжейлі айтып, проблемалар бар екенін, олардың шешіліп жатқанын және мемлекет тек өндіріске ғана емес, сонымен қатар қазақстандық фильмдерд іілгерілетуге де көп көңіл бөліп жатқанын атап өтті. Шөкеновтің айтуынша, 2022 жылы (қарашаға дейін) Қазақстанның прокат нарығы 20 миллиард теңгенің деңгейіне жетті, бұл пандемияға дейінгі көрсеткіштерге жақын. 15 миллион билет сатылды, орташа билет бағасы 1300 теңгенің төңірегінде, бұл негізінен онша қымбат емес.
«Ең қызығы, осы 20 миллиардтың қырық пайызын, яғни 8 миллиардқа жуығын отандық фильмдер жинаған. Биыл прокатқа шыққан 450 фильмнің 64-і отандық. Бұл фильмдердің жалпы санының 14 пайызы және олар бізге пайданың 40 пайызын берді. Бұл орасан зор көрсеткіштер», - деп атап өтті ол.
Ол сондай-ақ мемлекет қаржыландыратын фильмдердің пайда әкеле бастауын ерекше атап өтті. Мәселен, жергілікті нарықты дүр сілкіндірген «Дос-Мұқасан» 500 млн теңгеден астам қаржы жинап үлгерді. Шөкенов сонымен қатар отандық кинонарықтың жаңа қатысушысы – Tiger Films компаниясы туралы сөз қозғап, олардың туындылары прокатта тамаша нәтижелер көрсетіп жатқанын тілге тие кетті.
Сонымен қатар жас режиссерлер мен продюсерлер кинотеатрлардың фильмдерді өздерінде көрсету үшін қомақты сома сұрайтынын және мемлекеттен бұл мәселенің қалай болса да шешімін табуға жәрдемдесуін сұрауда. Осы тұста кинотеатрлардағы залдарды бөлу мәселесі де қызу талқыланды.
Одан кейін белгілі продюсер Гүлнар Сәрсенова қазақ киносын халықаралық нарықтар мен фестивальдерде ілгерілетудегі тәжірибесімен бөлісті. Сондай-ақ, ол деректі мемлекетімізге фильмдерді, қысқаметражды фильмдерді және анимациялық фильмдерді ілгерілетуге көмектесетін жеке стримингтік платформа ауадай қажет екенін атап өтті.
Дөңгелек үстелдің үшінші тақырыбы - фильмдеріміздің халықаралық нарыққа шығуы және копродукция. Бұл жерде Грузия, Франция, Болгария продюсерлері мен қазақстандық Movie Service компаниясының жетекшісі Анна Дармодехина өз пікірлерімен бөлісті.
Барлық қатысушыларды мұқият тыңдаған грузин продюсері Зураб Магалашвили Грузияда да осындай проблемалар 25 жыл бұрын болғанын атап өтті. Сол кезде оларға Еуропадан, әсіресе Франциядан келген мамандар көп көмектескен екен. Және де ол шетелдік заңдарға сәйкес келмейтін заңнамалық базасыз копродукция мүмкін емес екенін жеткізіп, сонымен қатар қазіргі кино нарығының проблемаларына тоқталды.
«Заңдарыңызда көп нәрсе Ресейден алынған, терминдер де бірдей. Одан аулақ болуларыңыз керек. Бұл копродукция үшін де маңызды. Мұны мен ауырсынып айтып отырмын, бірақ бұл ащы шындық», - деді ол.
Дөңгелек үстел қорытындысы бойынша кездесу модераторы, фестивальдің бағдарламалық директоры Гүлнар Әбікеева айтылған сұрақтар мен тілектер ескеріліп, қарарға қосылатынын атап өтті.