«Көрұғлыны» құйқылжытқан Ұлжан жыршы

Кеше Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық конверваториясының ұста­зы, Сыр бойы Қармақшы өңірінде қалыптасқан Жиенбай жырау мек­тебінің белгілі жалғастырушысы, көмейі бүлкілдеген жыршы Ұлжан Байбосынованың «Сыр сазы», «Көрұғлы» атты тұңғыш жыр таспаларының тұсауы кесілді.
Ұлжанның бұған дейін екі дискісі ше­тел­­дерде шыққан. Бірі Америкада жарық көр­ген «Азия ха­лық­тарындағы әйел жы­рау­­лар» атты CD бейне таспасымен қоса шықса, екіншісі – Германияда неміс ком­по­зи­торы Родер Ропермен бірігіп шы­ғар­ған жыр жинағы. Бірақ бұл таспалар АҚШ-пен Еу­­ро­па елдерінен өзге шетке шығуға рұқсат етіл­ме­ген. Сыр бойындағы Жиенбай жырау мектебінің өкілі Бидас Рүстембекұлынан қар­шадайынан тәлім ал­ған Ұлжан Бай­бо­сы­нова диск шығарудың кан­ди­дат­тық дис­сер­тацияны қайта жазудан да қиын, жүгі ауыр мәселе екендігін айтып өтті.
Ұлжан БАЙБОСЫНОВА, жыршы, фило­ло­гия ғылымының кандидаты:
– Ән-жырды халық алдында айтуың бір бө­лек. Ертеңгі күні елге қалатын мұра – үнтаспа. Мойнымнан ауыр жүк түс­кендей. Бірінші дис­кіде – Сыр бо­й­ын­дағы Кете Жүсіп, Шораяқтың Омары, Тұрмағамбет сынды шайыр­лар­дың терме-толғаулары. Екінші дис­кіде – то­лығымен «Көрұғлы» жыры. «Көр­ұғлы» – Сыр бойында Жиенбай жыраудың нұс­қасы бойынша бұрын­нан жырланып жүрген жыр. Рүстембек жырау, Бидас жыраулар жырлады. Ұстазым Бидас аға­ның аузынан мақамын да, сазын да, сөзін де бәз қалпында үйрендім. 2006 жылы «Сыр бойы ақын-жыраулары шы­­ғармашылығындағы ислам тақыры­бы» деген кандидаттық жұмы­сымды қор­ғадым. Шығыстық, діни тақырып Сыр бойында өткен ақын-жыраулардың бар­лығына ортақ. Мысал, хикая, дастан тек­тес шығармалар кеңінен таралған. Ке­ңес дәуірінде жасырылды. Халыққа таралмай қалды. Оны зерттеп, жарыққа шығаруды да өзіме міндет санадым. Мысалға, шайыр бір ғана Тұрмағамбет Ізтілеуұлының өзі – Мирараб, Көкілташ мед­реселерін бітірген үлкен ғұлама. Қаншама шығармалары шықпай қа­лып, көп сөздері бұрмаланған. Кейін­гі шыққан төрт томдығында ғана шы­ғар­ма­ла­ры түгелдей берілген. Ғылыми тұр­ғыда мұсылманшылық көзқараста, те­рең іліми ой-толғамдарын жеткізген Сыр бойының өзге де жырауларының насихат жырлары ұрпақ үшін тәрбиелік мұра болып қала бермек.
«Қазақта таңды таңға ұрып жыр жыр­лау» деген ұғым бар. Жыршылардың ай­туын­ша, бір жырды тез жылдамдықпен су­дыратып, бір сағатқа да сыйғызуға бо­лады. Дәл сол жыр-дастанды майын та­мы­зып, бабын келтіріп, ортасында тарихынан сыр шерте отырып, үш күн, үш түн де жыр­лау­ға болады. Мұның өзі жыршының ше­берлігі мен жыр мазмұнын терең игер­ген­дігін білдірсе керек. Кеш барысында Сыр бойының термелерін ағытқан Ұлжан өнер­ге шөліркеген тыңдарманын «Көрұғлы» жы­рының үзіндісімен де сусындатты.