«Қазсат-1-дің» сақтандыру құны неге құпия болды екен?

Кеше Парламент Мәжілісінде өткен Үкімет сағатына Ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы Талғат Мұсабаев келді. Келгенде де, біраз жаңалық ала келіпті. Солардың бірі – «барсакелмеске» кеткен «ҚазСат-1» Жер серігінің сақтандыру төлемдері бойынша жұмыстың біткені. Талғат Мұсабаевтың айтуынша, ғарыш кеңістігінде адасып кеткен мемлекеттің қаржысы мемлекеттік бюджетке толықтай қайтарылған. Десек те, неге еке­ні белгісіз, бұл соманың көлемін Ұлттық ғарыш агент­тігі­нің төрағасы айтқысы келмеді. Расын айтсақ, «ком­мер­циялық құпия» деп, қайтқан қаржыны жаба тоқып жа­сырған төрағаның бұл қылығын түсінбедік. Әлде шикі мә­с­ел­еге ши жүгірткісі келмеді ме? Әйтпесе жасыратын несі бар?!
Енді, міне, «ҚазСат-2» де ғалам кеңістігіне көтерілді. Талғат Мұсабаевтың айтуынша, бұл Жер серігі, Құдайға шүкір, аман. Бүгінде ол – өзінің геоста­ционарлық орбитасында. Мұның да сақ­тандыру мәселесі халық қалаулы­ла­рын алаңдатпай қоймады. Парламент Мә­жілісінің депутаты Владимир Не­хорошев «ҚазСат-2»-нің сақтандыру мә­­селесі қалай болып жатқанын сұрап еді, Талғат Мұсабаев бұған алаңдаудың қажеті жоқтығын айтты. «ҚазСат-2» ға­рыш аппаратының тағдырына біздің қо­­лымызға толықтай өткізіп бергенге де­йін ресейліктер жауапты. Солар сақ­тан­дырады. Ал ғарыш аппаратын Қа­зақ­стан қабылдап алғаннан кейін сақ­тан­дыру да Қазақстан Республикасының мо­йнына өтеді. Ол үшін сақтандыру ком­паниялары арасында конкурс тен­дер негізінде жүреді. Бұл тендерге тек қазақстандық компаниялар қатысады. Де­сек те, тендерден жеңіп шыққан ком­па­ния шетелдік сақтандыру компания­ла­рына қайта сақтандыра алады», – дей­ді Талғат Мұсабаев.
МҮЙІЗ СҰРАЙМЫЗ ДЕП, ҚҰЛАҒЫМЫЗДАН АЙЫРЫЛЫП ЖҮРМЕЙІК
«Байқоңыр» ғарыш айлағын жалға беру құнын арттыру қажет» деп байбалам салып жүргенімізде, Ресей керісінше, мемлекетімізге бірнеше рет «бұл соманы азайту қажет» деген ұсыныспен шыққан екен. Жалға беру құны 1994 жылдан бері еш өзгермей, жылына 115 млн доллар болып келгенін білеміз. Ресейліктер «Бай­қоңырда» жалдап тұрған көптеген нысан­ды пайдаланбаймыз, сондықтан да со­лар­ды қайтарып алыңыздар» дегендей уәж айтады екен. «Депутаттар, осыны бі­ліп қойсаңыздар», – деген Т.Мұсабаев «Байқоңырды» жалға беру мәселесіндегі тағы бір түйткілдің ұшын шығарып қойды. Бұл Парламент Мәжілісінің депутаты Мұхтар Тінікеевтің «Байқоңырдың» жалға беру құнына қатысты сауалынан шыққан әңгіме еді. Мұндай әңгіме шығып жатса, ертеңгі күні 115 млн долларға да зар болып қалатын түріміз бар ғой. «Тоқал ешкі мүйіз сұраймын деп, құлағынан айы­рылыптының» кері сонда болмасын.
МҰСАБАЕВ ҚАСЫМОВПЕН КЕЛІСПЕЙДІ 
Өткен аптада Парламент Сенатының де­пу­таты Ғани Қасымов қазақтың тұңғыш ғарыш­кері Тоқтар Әубәкіровтің ғарышқа ұшқан күнін, яғни қазанның 2-сін мем­лекеттік мереке қы­лып атау туралы ұсыныс тастаған еді. Бұл ұсы­ныспен екінші қазақ ға­­рышкеріміз келіспейтін болып шықты. Ол өркениетті елдерден ерекшеленудің қа­жеті жоқ деп есеп­тейді. «Барлық өрке­ниет­ті ел бір ғана күнді атап өтеді. Ол – сә­уір­дің 12-сі, Бүкіләлемдік ға­рыш күні. Біз неге ерек­шеленуіміз қажет? Мұндай мей­рам (Ғани Қасымовтың ұсынысын ай­тады – авт.) ешкімде жоқ, бізде неге бо­луы ке­рек? Біз не сонда, өзгелерден ерек ұлтпыз ба?» – деп жауап берді журна­листердің сұра­ғына.
САҢЫРАУ МЕН МЫЛҚАУДЫҢ ҚАТЕЛІКТЕРІНЕН САБАҚ АЛУ ҚАЖЕТ
«ҚазСат-3»-тің қай уақытта ғалам кеңістігіне көтерілетіні белгілі болды. Талған Мұсабаевтың айтуына сенсек, «ҚазСат» сериясындағы үшінші жер сері­гіміз 2013 жылдың соңына қарай ұшыры­лады деп жоспарланып отыр. «Осылайша, Жер серігін жасау жұмыстары аяқталып, біз шетелдік операторлардың ешқайсы­сына тәуелді болмаймыз», – дейді агенттік төрағасы. Оның айтуынша, «ҚазСат-3» алдыңғы екеуінен де қуатты және қате­ліктерін қайталамайтын Жер серігі бола­йын деп тұр. Яғни 2013 жылы ұшыры­лайын деп отырған Жер серігінің борттық жүйесі едәуір жетілдірілген, өлшеуіш (датчик) аппаратуралары ауыс­тырыл­ған, қысқасы, техникалық жағы өте жақсы жасақталған. Ал алдындағы «ҚазСат-1,2»-ге қатысы бар, өмірі жер серігін жа­сап көрмеген М.В.Хруничев атын­дағы Ғарыштық ғылыми-өндірістік орталық пен соларға тапсырыс беріп жүр­гендерге Тал­ғат Мұсабаев: «Саңырау мен мылқау­дың» әрекеті», – деп баға берді. «Бұл на­ғыз саңырау мен мылқаудың әңгіме­сін­дей болды. Бірі Жер серігін жасау білмейді, екіншісі тапсырыс беруді білмейді. Міне, со­­ның кесірінен осындай қисық Жер се­рік­­тері пайда болды», – дейді ол.