Қарабақтағы қарулы қақтығыс неге тоқтамай тұр?
Екі тарап та шығынға ұшырауда. Келіссөздер соғыс жағдайында жалғасып жатыр, деп жазады РИА Новости.
12 қазанда түстен кейін ұрыс қимылдары жаңаша қарқынмен өрши бастады. Әзербайжан әскері соққы беріп жатыр, деді әлем елдері мойындамаған Таулы Қарабақ республикасы президентінің өкілі Вахрам Погосян.
Ереван қақтығысқа Анкараның қатысы бар деп есептейді. "Армян әскері өзінен бірнеше есе ауқымды түрік-әзербайжан әскери күштерімен, барлау және басқа да жүйелермен, көптеген жалдамалы әскермен, террористермен және жеке әскери компаниялармен ауыр шайқастар жүргізуде", - деп жазды Армения қорғаныс министрлігінің баспасөз хатшысы Арцрун Ованнисян әлеуметтік желіде.
© SPUTNIK / АЛЕКСЕЙ НИКОЛЬСКИЙ
Франция, АҚШ және Ресей Таулы Қарабақ мәселесі бойынша бастама көтереді
Баку Ереванды айыптауда. "Армения қарулы күштерінің гуманитарлық атысты тоқтату режиміне бағынбаған әскери бөлімдерінің жоғалған позицияларын қалпына келтіру үшін бірнеше рет шағын топпен Әзербайжан армиясының позицияларына шабуыл жасауға тырысты", - деп жазылған Әзербайжанның қорғаныс министрлігінің сайтында.
Әзербайжан бөлімшелері "бірнеше күн бұрын азат етілген" Гадрутты ұстап отыр және бұл қалаға тек шабуыл жасалып жатыр деген ақпарат "армян тарапының жалған млімдемесі" деп хабарлады Баку.
Жұмадан сенбіге қараған түні Мәскеуде өткен он сағаттық келіссөздерден кейін Армения мен Әзербайжан атысты тоқтату туралы келісімге қол қойды. Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров атап өткендей, бұл Ресей президенті Владимир Путиннің, Әзербайжан президенті Ильхам Әлиевтің және Армения премьер-министрі Никол Пашинянның күш-жігерінің арқасында мүмкін болған.
Тараптар біріншіден, халықаралық Қызыл Крест комитетінің ережелеріне және бітімгершілікке сәйкес, гуманитарлық мақсатта әскери тұтқындармен, қаза болған адамдармен және мәйіттермен алмасу үшін 10 қазан күні сағат 12:00-ден бастап атысты тоқтату туралы уағдаласты. Әскери әрекеттерді тоқтату шарттары кейінірек келісілуі керек.
Сонымен қатар, екі тарап Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) Минск тобының тең төрағаларының көмегі арқылы "бейбітшілікке тез қол жеткізу үшін жанжалды реттеудің басты қағидаттары негізінде" мазмұнды келіссөздерді бастағанын мәлімдеді.
Дипломаттар ұстамдылық танытты, сарапшылар да аса сақтықпен сөз сөйлеп отырды. Әзербайжандық саясаттанушы Ахмед Алили бұл келісімді Ресей дипломатиясының жетістігі деп бағалады: "Егер Женевада ЕҚЫҰ-ның Минск тобының тең төрағалары тек Әзербайжан сыртқы істер министрі Джейхун Байрамовты ғана көре алса, Мәскеу екі министрді де келіссөздер үстеліне отырғызып, осылайша Минск тобының басқа тең төрағаларынан бұрын (АҚШ пен Франция) бастама көтерді".
Алайда, ол мұндай бітімшершілік ұстанымының өз қиындығы бар екендігін де атап өтті, бұған келіссөздердің ұзаққа созылып кеткендігі дәлел болады.
© PHOTO : ПРЕСС-СЛУЖБА АО "НК "КТЖ"
Қарабақ шиеленісі Ақтау мен Баку арасындағы теңіз тасымалына қалай әсер етті
Армян сарапшысы Нарек Галстян Түркияның Минск бітімгершілік тобына қосылуынан ешқандай нәтиже көрмейді. Бакуде осындай мәлімдеме жасалды. Галстянның пікірінше, Анкара Мәскеуге қарағанда, бейтараптылық ұстанымының қажетті деңгейін қамтамасыз ете алмайды.
Баку мен Ереван уақытша келісімді бұзғаны үшін бірін-бірі айыптап отыр. Мәселен, Әлиев Бакудың Ереванның жанжалды дипломатиялық жолмен шешуге деген ұмтылысы туралы үміті ақталмады деп қынжылады. "Өкінішке қарай, біз мұны көре алмадық: атысты тоқтату туралы режим күшіне енгеннен кейін армян тарапы бірден келісімді өрескел бұзды", - дейді Әзербайжан лидері. Оның айтуынша, армян әскерлері Әзербайжанның Гянджа қаласын зымырандық-артиллериялық соққыға алған, соның салдарынан бейбіт тұрғындар қаза тауып, жарақат алған.
Мұндай риторика екінші тараптан да естіледі. "Баку атысты тоқтату туралы келісімді бұза отырып, Арцахқа (мойындалмаған ТҚР. &ndash редакция ескертпесі) қарсы агрессиясын жалғастырып жатыр, Ереван сыртқы істер министрлердің Мәскеудегі кездесуі қорытындысы бойынша қол жеткізген келісімдерді орындап отыр", - деп атап өтті Армения премьер-министрі Никол Пашинянның бас кеңесшісі, бұрынғы қорғаныс министрі Вагаршак Арутюнян.
Ресейдің халықаралық істер жөніндегі кеңесінің сарапшысы Кирилл Семенов Әзербайжанның Мәскеумен өзара әрекеттесуге дайын екендігіне назар аударады. "Баку Ресей, Франция және АҚШ-тың бітімгершілігін көрсететін "Минск форматы" Әзербайжанды қолдаусыз қалдырады деп санайды. Сондықтан Әзербайжан тарапы Анкараны шақыруға Анкараның өзінен гөрі мүдделілік танытып отыр", - дейді ол. Сол кезде Түркия маңызды рөл атқаратын ливиялық немесе сириялық сценарий қайталануы ықтимал.
Ресейлік саясаткер Армен Асриян ішкі саясат Ереванның келіссөздер ұстанымына әсер ететіндігін атап өтті. Оның пікірінше, қазіргі премьер-министр билікке келгеннен кейін армян қоғамы ішіндегі қақтығыстар шиеленісе түскен, ал ұрыс қимылдарының қайта өршуі оларды әлсіретпеген. "Яғни, Әлиев агрессивті қоғамдық пікірмен, сонымен қатар сыртқы қысыммен күресуге мәжбүр", деп толықтырды өз сөзін сарапшы.
Анкара қазір дипломатиялық ойындар үшін мүмкіндіктер терезесі ашылды деп санайды, деп жалғастырды Асриян. Қарабақ қақтығысы мәселесінде барлық сыртқы күш өз проблемаларына көңіл бөліп отыр. Ал Түркия оқиғадан өзіне тиімді тұсты барынша қамтып қалуға тырысады.
Ресейлік кавказ ғалымы Нурали Гасымов тараптар белсенді ұрыс қимылдарын жүзеге асырып жатқан жоқ деп санайды. "Ол жақтан келіп түскен ақпаратты саралай отырып, оларды позициялық шайқастар деп есептеуге болады. Ал алдыңғы шептегі әскери қимылдар тараптарға келіссөздер жүргізуге ыңғайлы позицияларға жету үшін қажет. Шынайы көрініс екі-үш күнде белгілі болады деп ойлаймын", - деді РИА Новости агенттігіне сұхбат берген сарапшы.
RUPTLY, SPUTNIK, ӘЗЕРБАЙЖАННЫҢ ҚОРҒАНЫС МНИСТРЛІГІ
Таулы Қарабақ: қақтығыстың ушығуына қатысты әлем елдері не дейді?
Алайда, оның пікірінше, Гадруттағы шайқастар туралы мәліметтер шынайы. "Бұл Қарабақтағы Шуша және Ходжавенд (Мартуни) сияқты елді мекендерге бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін негізгі нүкте, - деп түсіндірді ол. &ndash Гадрутті басып алған немесе босатқан тарап Физулин аймағына бақылау жүргізу тізгінін өз қолына алады".
Сарапшының айтуынша, Қарабақ қақтығысы соғысқа ұласты, өйткені Армения мен Әзербайжанның ішкі саясатының ерекшеліктеріне байланысты бұл жерде дипломатия дәрменсіз болып шықты.
"Саясаткерлер мұны түсінеді. Армения лидері кез-келген жеңілдік ауыр қабылданатынын біледі, ал дұшпан мен сатқынның таңбасын жапсырып алу қашан да оңай. Әлиев Қарабақтағы соғыста жеңіліс тапқаны үшін биліктен айырылған Әзербайжанның бірінші президенттері Эльчибей мен Муталибовтың тағдырын жақсы біледі. Ұзақ жылдарға созылған, бірақ ешқандай нәтиже көрсетпеген келіссөздердің салдарынан Әзербайжан қоғамында қысым күшейе түсті", - деп түсіндіреді Гасымов.
Мәскеуде келіссөздер жүргізілмес бұрын Әзербайжан президенті жағдайдың басқаша екенін мәлімдеді. "Мен кво мәртебесін өзгерттім. Ұрыс даласында. Енді кво мәртебесі жоқ", - деді Әлиев өз азаматтарына қарата айтқан сөзінде.
Баку үшін бұл ішкі саясатта қол жеткізген жеңіс. "Әлиев үшін кво мәртебесі және оның өзгермейтіндігі туралы мәселе өлімге тең еді, сондықтан ол үшін бұл үлкен жетістік", - деп санайды Гасымов.
Пашинян ел ішінде көп сынды тыңдауға мәжбүр болды, өйткені билікке келгеннен кейін ол популистік уәделерден бас тартқан жоқ. "Армения премьер-министрі бейбіт келісімдер үш тараптың - Бакудің, Ереванның және Степанакерттің көңілінен шығуы керектігін талап етті. Алайда ол үшін Минск тобы шеңберіндегі келіссөздер форматын бұзу керек, ондай жағдайда, келіссөздерге тек Армения мен Әзербайжан президенттері қатысады", - деп түсіндірді Гасымов.
Пашинян армян саясатындағы Қарабақ кланының ықпалын әлсірету үшін өзі жасаған мәлімдемесі кезінде барынша радикалды болуға мәжбүр болды. "Ал Баку өзінің позициясын ешқашан өзгерткен емес", деді кавказдық сарапшы.
Келіссөздер форматының өзгермейтіндігі туралы Мәскеуде өткен бірлескен мәлімдемеде айтылды. Дегенмен тараптар Минск тобы шеңберінде ортақ тіл табысу жолдарын іздейтіні анық.
