Әмірхан Балқыбек: ...Ділім таза болса, ол – Табиғаттан, Діңім тіп-тік тұрғаны – Тамырымнан!
Қазақ поэзиясының қас оғланы, арынды ақын, кемел ойлы сыншы, түркiтанушы, мифолог, кемеңгер әдебиетшi-ғалым, ардақты азамат Әмірхан Жұмабекұлы Балқыбек қазақ әдебиетінің қабырғасын ойсыратып, қимас достарының өзегін өртеп, әдебиеттің ертеңін ойлаған дана шалдарды күрсіндіріп, өзі қанаттандырған жас буынды өксітіп, ағайын-туысын, ел-жұртын, өзі өлердей сүйетін ұлы қазағын артына қалдырып, келмеске кеткеніне қырық күннің жүзі болыпты. Ел-жұрты арыстай азаматын, арғы-бергі әдебиеттің қайнарынан қанып ішіп, әлем әдебиетінің айдынында еркін жүзген білгірін қимай өксіп жылады, еңіреп жоқтады.
Жарқылдап жүретін жаны жайсаң, жүрегі жылы, рухы биік оғлан тірі болса 19 мамырда 45 жасқа толар еді-ау... Бірақ, амал қанша, қазақтың тайқы маңдайына сыймай кетті. Қатарынан озып туған тегеурінді ақын, қайталанбас тұлғаның жаны жәннатта болғай!
Қамкөңіл жұртқа, ақынын ардақтаған елге, поэзияны сүйетін талғампаз оқырманға тағы да көңіл айта отырып, Әмірханның «Қасқыр құдай болған кез» кітабынан бір топ өлеңдерін назарларыңызға ұсынып отырмыз.
ӨТIНIШ
Қырларың, бауларың, тауларың,
Шомылып жатқанда арайға.
Мендей де бiр ұлың болғанын,
Туған жер, ұмытпа, жарай ма?!
Ұмытпа жанымен сүйгенiн,
Тауыңды, қырыңды, бауыңды.
Көркiңдi көңiлiне түйгенiн,
Кезiңде дауылды, жауынды.
Өзiң ең өзегi жырымның,
Туған жер, ұмытып кетпегiн.
Өзiңнен аумаған бiр ұлдың,
Өзiңде өмiрi өткенiн...
ЖАЛҒЫЗДЫҚ
Бес қаруды асынғам жоқ әлi мен,
Таңсәрiде қан майданға кiрмедiм.
Оқ пен Оба,
Көз бен сөздiң бәрiнен,
Сендер менi қорғаңдаршы, пiрлерiм.
Қызыр баба,
Ғайып ерен қырық шiлтен,
Сары атамның аруағы!
Жауырын не,
Мазасыз бiр сезiмнен
Жүрегiм де жаурады.
Алатаудың әрбiр шыңы әулие,
Бiлмесем де бiлемiн.
Береке-бақ тiлеп едiм әр үйге,
Неге қабыл болмай жатыр тiлегiм?
Бiр тазымен бiр ауылды асырар
Заман өткен,
Қапамын.
Қамбар емен және мен.
Көшеменен кетiп бара жатамын
Жоқ жан сынды дәнеңем.
* * *
Мен Пушкин емеспiн, бұл анық,
Болмасам болмайын, уайым ба.
Жер басып жүргенге жұбанып,
Жыр жазам ғашықтық жайында.
Махаббат – сезiм бұл киелi,
Деймiн де оранам жалынға.
Жүрегiм сол қызды сүйедi,
Кеудемде тiршiлiк барында.
О дүние бар болса егерде,
Онда да сүйемiн нұрлымды.
Уақытқа махаббат көнер ме,
Үйренер әлi-ақ ол мың тiлдi.
Мың тiлде сөйлейдi жырларым,
Жоғалтпай нәшi мен бояуын.
Сезем мен жырға айтқан сырларын,
Ғашыққа ел ескерткiш қоярын.
Тұғырдан тұрармын қарап мен,
Бейдауа ғашықтың көзiмен.
Әр таңын атырған талаппен
Құрдас боп заманның өзiмен.
Әйтсе де керек пе жанға сол,
Тас тұғыр, барда әлi өмiрлер –
Жырымды жатса оқып сан ғасыр,
Сандаған перiште көңiлдер.
Сезiмдер өлмейдi, түбiнде,
Шабытқа шағында шөлдеген,
Көктемгi жауынның тiлiнде,
Жыр болып оралам жерге мен.
Мұндай бақ Пушкинге қонбаған,
Абайдың кiрмеген түсiне.
Содан соң ғашықтар жолдаған,
Жүрермiн хаттардың iшiнде.
Кеудеге ұялап жыр емген,
Сезiмiн тоңдырмай ызғарға,
Әлi де сан ғасыр жүрем мен,
Жер басып көк тайғақ мұздарда.
1994 ж.
ӨТКЕЛДЕ
Ауру емес,
Қасап қолдан өлем мен.
Сүйер ару
Ерiнiмнен көгерген.
– Түсiнбеппiн
Ғұмырыңды ұранды,
Кеш,– деп жылар
Алдыңдағы күнәмдi
Мен күнәңдi,
Кешкем сонау тiрiмде,–
деп айтар ем,
Шықпайды, әттең, үнiм де.
Жүрегiме
Жатқанымен жас толып,
Айта алмаймын,
Жағым қалған тас болып.
Ұлым тұрар
Қос жанары мөлдiреп.
Ойламайды ол
Бiрақ менi өлдi деп.
Батасы игi
Бабалардың жолымен.
Жамандықтан
Қорғап жүрем оны мен.
Осы бiр шақ
Жұлдызыма жөнелген.
Бәрi шындық,
Бәрi өтiрiк дегенмен.
Басыма кеп
Жылап тұрар үш адам.
Өлмейдi олар
Мен өлдi деп құсадан.
Шындық үшiн
Мен кесiлген тiлдеймiн.
Үшiншiсi
Кiм екенiн бiлмеймiн.
1994 ж.
* * *
Жанарда жарқ етсе бiр ұшқын,
Сезiм ғой, қалайша сөнедi?
Бiр өлең жазуға тиiспiн,
Өмiрдiң өзiндей әдемi.
Дүниенi шомдырып арайға,
Тiрлiктi күзетер көз iлмей,
Жазуға тиiспiн қалайда,
бiр өлең өмiрдiң өзiндей.
Ол өлең өрт болсын, бәрiбiр,
Тайсалмай жақындап барамын.
Арманды әрi алқа, әрi жыр,
Қалайда табамын, нанамын.
Тағдырмен бiтпейдi күресiм,
Жазылмай сол жырдың жолдары.
Өзiмнiң өртiме түбi өзiм,
Өртенiп кетпесем болғаны.
1994 ж.
КIМ БОЛАР ЕДIМ ШЫНЫНДА?
Кiм болар едiм, Юрий?
Он ғасыр бұрын туғанда?
Олжас Сүлейменов
Он ғасыр бұрын туғанда,
Бабамның жолын қуғанда,
Тоғысқан тоғыз тораптың
Таңдау боп бiрi тұрғанда.
Бойыңды, ойым жасырма,
Кiм болар едiм,
Расында?!
Болар ма ем бақсы,
Жоқ әлде
Буддаға тәуеп етер ме ем,
Құбылай хандай құбылып
Қытайға сiңiп кетер ме ем.
Жоқ әлде Рим жетер ме ем,
Шоқынған қырда көшпелi
Парызым болып өтелген.
Туылсам сонау ғасырда,
Кiм болар едiм расында?
Молда боп әлде жүрер ме ем,
Сән болған сәлде басында.
Бақ кетiп Тәңiрi елiмнен
Түсiнем сiздi,
Батырлар,
Рухы онға бөлiнген...
Есiл ер екi өлмес те,
Ол күндер кеттi келмеске,
Белдессең жауың жау емес
Құдайлар сынды көрiнген!
Кеудемдi бiр мұң тырнайды,
Ырыл ма,
Әлде ыңыл ма?
Былғанған суға күрiштiң
иiсi келер мұрынға.
(Ақынның бәрi ақымақ)
Ойланам сосын жатып ап:
Он ғасыр бұрын туылсақ
Кiм болар едiк шынында?
1998 ж.
КӨРIНIС
Терезем картасындай
Құйындар әлемiнiң.
Осынау көрiнiсте
Бiр мұң бар,
Әдемi мұң.
Тоңғам ба,
Жаурағам ба,
Жылытсын демiм ненi?
Көз салсаң
Аула маңай
Мөлдiреп көрiнедi.
Ойына не келдi екен,
Беймезгiл алқынды үнiм.
Ұқтым ба қас-қағымда
Сұлулық салқындығын.
Кiм бiлсiн,
Ренжiтiп алды ма
Бала батыр,
Қысқы кеш,
Қарды кешiп
Қыз бала бара жатыр.
Осынау көрiнiсте
Бiр мұң бар — әдемi мұң
Терезем картасындай
Құйындар әлемiнiң.
САҒАН ДА СОНЫ ТIЛЕЙМIН
Келместен қойдың күттiрiп,
Суық кеш, желдiң өтiнде.
Өртенiп жатқан кеудем бе?
Өртенiп жатқан бетiм бе?
Табаннан ылғал тұр өтiп,
Таусылып төзiм қалмасын.
Көнбеуге бiрақ, амал жоқ,
Табиғат басқа салғасын.
Түстi еске
Ауыл,
Пеш түбi,
Анамның алақаны да.
«Тоңдырды-ау алыс жол мынау,
Ауыр боп балапаныма».
Дейдi ме
Дауысы анамның
Ызғырық боран iшiнен.
... немесе боран уiлiн,
Iшiмнен солай түсiнем...
Әйтеуiр,
Жаны тұр ашып,
Осынау кездiң дәл маған.
Кетсем бе қармен жарасып.
Сезiмнен мендiк аумаған.
Күтiп-ақ тұрмын,
Сүйем ғой,
Суық жел, боран өтiнде.
Өртенiп жатқан сезiм бе?
Өртенiп жатқан бетiм бе?
Келмесең келме, жүр есен,
Ретi жоқ тiптi үрейдiң.
Өзiме ненi тiлесем,
Саған да соны тiлеймiн.
Жалындап жатқан пеш түбi
Жылы орын,
Жайлы төсекте,
Өзiңе ғашық бiр адам,
Қайтты деп аман есепте.
Бұрқасын болсын
Мына түн,
Айналсын соңы құйынға.
Оранған жанға сезiмге
Борандатып жүру бұйым ба?!
***
Шаруаның баласы болсам да,
Шаруаға қырсыздау өсiп ем...
Киелi жерлерге қонсам да,
Неге мен ылғи да кешiгем?
Бiр iсiм бiр iспен жымдаспай,
Бәрiнен кешiгiп жатқаным.
Тiрлiгiм төсекпен мұңдастай,
Көрмеймiн таң күлiп атқанын.
Көрсем деп, шыным сол, асығам,
Бәрiбiр кешiгем нелiктен?
Бәрiн де бастардай басынан,
Өмiрге әлде ерте келiп пе ем?
Әлде кеш келдiм бе, бәрiнен,
Сондықтан құр қалып жүрмiн бе?
Айырылған нәрiнен, әрiнен,
Солғаны тиедi гүлдiң де.
Кешiгем ойларға, тойларға,
Алғашқы қарларға кешiгем.
Кешiгем қазына қойнауға,
Жаны iзгi жандарға кешiгем.
Кешiгем бақтарға шуақты,
Қадiрлi кешiгем досыма.
Кешiгем ашуға бұлақты,
Жоқ, әлде, шын өмiр осы ма?
Киелi жерлерге қонсам да,
Келелi iстерге кешiгем...
Шаруаның баласы болсам да,
Шаруаға қырсыздау өсiп ем...
***
Жастық шақ соғардай қайтып бiр
Өзiмдi келсе де алдағым,
Гүлдеген өрiк тал айтып тұр,
Шашыма ақ кiрiп қалғанын.
Айтып тұр көркiмен сездiрiп,
Менен де бiраз қыс өткенiн.
Тағынған ақ гүлiн көз қылып,
Бұрымы көгiлдiр көктемiм.
Не көрiп, өмiрден не бiлдiм,
Ол жайлы айтпауға қақым бар.
Сәттерiн жырлаған көңiлдiң,
Менсiз де аз ба екен ақындар.
Мен мұны ұғынып отырмын,
Өткендi қайталап не пайда?
Одан да жаңа өлең оқырмын
Әулие бағбан атайға.
Атай-ай, өрiк тал әдемi
Әсерлер сыйлады жаныма.
Анау бiр қызылкөз пәленi
Бекер-ақ қосыппын қаныма.
Мен ендi көктемгi өрiк тал
Түсiндей қайтадан ағарам.
Бойымнан нәрiмдi өрiп бар,
Қайтадан ағарам, жаңарам.
Жастық шақ соғардай қайтып бiр
Өзiмдi келмейдi алдағым.
Өйткенi өрiк тал айтып тұр,
Шашыма ақ кiрiп қалғанын.
АНАҒА ХАТ
Жырменен жауламақ ғаламды,
Ақынның жайын шын кiм ұғар?
Ойыннан шаршаған балаңды,
Ендi ой да шаршатар түрi бар.
Анау жыл кетiп ем албұртып,
Ол жайлы қызыма айттың ба?
Мен емес, немерең сағынтып,
Кеш болды, базардан қайттың ба?
Тағы да суық үй баяғы,
Тағы да от жағар өзiңсiң.
Соны ойлап жүрегi жаралы,
Балашың қалайша көз iлсiн.
Тiрлiкте тауқымет бiтер ме,
Ол жайлы мен де ендi ойланам.
Шырқасам өзiңе жетер ме,
Кеудемдi кернеген қайран ән.
Сезем ғой, сондықтан сұранам,
Анашым, өтiнем күрсiнбе.
Қызымды жұбатып жылаған,
Өзiң де жұбанып жүрсiң бе?!
Жол қайда тартуға төтелеп,
Қыс өтсiн, көктемде жетермiз.
Алыстан сағыныш жетелеп,
Бiздер де, келiнiң екеумiз.
Ұлың ем арманын арқалап,
Қарамай жол тартқан талайға.
Қай жаққа тартып тұр оң қабақ,
Анашым, аман бол, жарай ма...
АВТОПОРТРЕТКЕ ШТРИХ
Бұл халық па, бала халық бұл әлi,
Ақындықты жындылық деп ұғады,
Еркелiгi ессiздiк боп шығады,
Батырлығы көзсiздiк боп шығады.
Айт дегенге айтар ем-ау, айтар ем,
Осы халық өзiм десем, қайтер ең?
Бұл халық па, дана халық бұл әрi,
Ұлылығы Абай болып тұр, әнi.
Ақындықты адалдық деп ұғады,
Батырлықтан жаралдық деп ұғады.
Тамағымды кенеп қойып егер мен,
Сол халықты менмiн десем, сенер ме ең?
1999 ж.
ШIЛДЕ
Толқытып жастардың күлкiсi,
ҚазМҰУ-ым, қастерлi қалашық.
Көгiңде қалықтап жыр құсы,
Тұрсың ба жазыңмен жарасып.
Оңтүстiк оғыздар елiнен,
Сонау жыл жол түсiп бағыңа.
Мен саған шiлдеде келiп ем,
Шiлдеде кеткенмiн тағы да.
Бәрi де жеңiл ме өткеннiң?!
Шулатып Жетiсу аймағын.
Мен сонда-ақ сезiнiп кеткенмiн,
Жерде де қол жетпес ай барын.
Тағы да оянып жатыр ма,
Сол сезiм кеудемде шым-шымдап.
Онда аңғал, ендi естi батырға,
Бiр ару күледi сыңқылдап.
Күл, қалқам, күлкiңмен жебегiн,
Жаралы ақынның жүрегiн.
Тiлiн де таба алар жебенiң,
Мен саған Жiбек деп сенемiн.
Несi бар тiл мен жақ жаңылса,
Үлгi алып өрiмдей өреден.
Елiмнен Төлеген табылса,
Мен мұнда Шеге боп келер де ем.
Ал қазiр жалғызбын, тағы да,
Жанымда жабырқау мұңым бар.
Сендер сәл сабырды сақтаңдар,
Сендер сәл дамылдай тұрыңдар.
Тағдыры ұштасқан аңызбен,
Түгендеп не жайсаң жүздерiн,
Өтейiн орталық дәлiзбен,
Еске алып өткен күн iздерiн.
... Япыр-ау, мына есiк таныс қой,
Таныс қой, көзiме тым ыстық.
Таныс қой және де алыс қой,
Не деген ұзақ бұл тыныштық?
Ашсам ба, жол әлде ашпасам,
Ашпасам арманда қалам ба.
Не айтам онда анау балаға,
Не айтам қалаға, далаға?
Өрiң не, қарсы сап ағынға,
Жанымды шөлге де сүйреген.
Сонау бiр бозбала шағымда,
Осында бiр қызды сүйген ем.
Сүйген ем... әлi де сүйемiн,
Не опа сүйгендi жасырып.
Сол кезден жаныма түйгенiм,
Сүюдiң соңы өрт, басы үмiт...
Япыр-ай, бұл қандай сиқыры,
Ашылған есiктiң өзi ме?
Бiр тәттi түс көрген ұйқылы,
Сенбесем, сенсем бе көзiме.
Тағы да сол ару жымиып,
Қозғалсам, кеудеме құлардай.
Қарсымда нұр болып құйылып,
Көркiмен көзiмдi тұр арбай.
Шынымен тартылып барам ба,
Тылсымдай демiне тым ыстық.
Не деген баянды бақыт бұл,
Не деген ғажап бұл тыныштық!
Көз салып осынау кейпiме,
Әлi де мың тұрып, мың құлар.
«Апайдың танысы-ау» дейдi де,
Күледi студент құрбылар...
Аманда пәк сезiм жұлдызы,
Таусылмас махаббат дастаны.
Елiмнiң бiлiмпаз ұл-қызы,
ҚазМҰУ-дың қиялшыл жастары.
Сол жанды көре алар күнiге
Сендердей бақытты ұрпаққа,
Мың бояу түр қосып үнiме,
Арман не, оқысам жыр жатқа.
2000 ж.
АУЫЛДА
Көшелер дейдi ме кеш жарық,
Кеудемде тербелiп өлеңiм,
Өткен күн сәттерiн еске алып
Ауылды аралап келемiн.
Ақын боп, шатаққа жақын боп,
Кеткенде дейсiң деп оңар кiм.
Момын ұл болуға мақұл боп,
Мен бүгiн қайтадан оралдым.
Армысыз аталар, әжелер,
Аулалар ақын ұл кiрмеген.
Және де түп-түзу көшелер,
Мен ғана түп-түзу жүрмеген.
Тұр ма ауыл, ойыңа елестеп,
Салған ұл сайранды бағыңда.
Басбұзар бұзақың емес пе ем,
Балауса балалық шағымда.
Алғаусыз арманды қуам деп,
Ауырлап кеттi ме ойларым.
Бiр басқа болар деп күнәм көп,
Мен қазiр бәрiн де қойғанмын.
Елге аян естi ұл екенiм,
Һәм ояу кеудемде намысым.
Мен саған оралдым, мекенiм,
Тәу етер Меккем деп жан үшiн.
Қош айтып кеткенмен мұңайтып,
Балдәурен сәттерi бал қылық.
Жанымды жатқандай тыңайтып,
Санамда қайтадан жаңғырып.
Сынаққа ап шырт етпе төзiмдi,
Сөзi өтiп тұрғандай дәуiрлеп,
Еске сап беймаза кезiмдi,
Бiр күшiк үредi шәуiлдеп.
Күшiк-ай, шын танып үрдiң бе?
Сол төбет, шамасы, көкең-ау.
Сезiмнiң бағасын бiлгенге
Бұл да бiр естелiк екен-ау.
Онда мен ессiз ем, аңғал ем,
Арман ем аяқтан тұрмаған.
Сол кездер үйретiп жатыпты-ау,
Ақындық мiнездi бұл маған.
Қабаған иттерден қашпайтын,
Өзiм боп бұл маңның батыры.
Әдемi ойларға бастайтын,
Ана үйдiң қызғылттау шатыры.
Сол үйде әдемi қыз барды-ау,
Қыз барды-ау өзi де қызғалдақ.
Сол үйге қиялым жүз барды-ау,
Күнiге қақпасын жүз барлап.
Бар әлi бас сипар атам да,
Ол кезде не ұғып, не бiлем.
Шәлкестеу шартпа-шұрт шақарға,
Сол бiр қыз жұмбақ боп көрiнген.
Сол бiр қыз... не деген момын ең...
Қаншама қарасам тоймайтын.
Көздi алар көкала добымен,
Аулада алаңсыз ойнайтын.
Бiлдi ме... мен бе әлде қорланған,
Бiр тәттi ой кетердей жырақтап.
Осынау беймәлiм қорғаннан,
Шықпаушы едi ол бiр аттап.
Арандар апта не айына,
Иттiкпен келдi ме қоштасқым,
Тентектiк қалды да жайына,
Сол үйдiң итiмен достастым.
Ертпестен бiрге ойнар достарды,
Қырандай қиырды шолатын,
Бұл менiң ең алғаш жоспарлы,
Жасаған тiрлiгiм болатын.
Қолда нан... беремiн күнiге,
Төбет те қалғандай көндiгiп.
Доспыз ғой, халi жоқ үруге...
... Әлде мен алдым ба сендiрiп.
Бiр күнi... жоқ әлде бiр заман,
Құрбы қыз көрiнбей көп кеттi.
Онда мен көшеде зырлағам,
Онда мен бiлемiн мектептi.
Күттiм бе, жоқ әлде күтпедiм,
Бiлмеймiн, ол жағы жоқ есте.
Қоңырау күмбiрiн күту де,
Балаға алданыш емес пе.
Кезiм ғой iсiм жоқ бұрыммен,
Бәрi де жадымда өрулi.
Кiнәм не, сол қыздан бұрын мен,
Ұмытсам итке нан берудi.
Үресiң шәуiлдеп, жазған-ау,
Мiнi не бейтаныс кiсiнiң?
Бiр өкпе сол кезден қалған-ау,
Мен сенi түсiнем, күшiгiм.
Шатақшыл ақыннан қашпайтын,
Өзiңсiң бұл маңның батыры.
... Әдемi ойларға бастайды,
Ана үйдiң қызғылттау шатыры...
2000 ж.
СЫРЛЫ ӨЗЕНМЕН ҚОШТАСУ
Көгiн де, даласын да,
Көзiме көшiрер ме ем.
Осы өзен жағасында,
Ата-анам өсiп-өнген.
Жыр жазар қауырсын ем,
Қалайша ауырласын.
Маған да осы маңға,
Жөн едi бауыр басу.
Мүсiнi бала қайың,
Бұрымы бұрау бұрым.
Сүйсем-ау қарапайым,
Ауылдың бiр аруын.
Қол созбай ерден гүлге,
Табар ма бақ қазақты?!
Сол ару талай түнге,
Тарттырса-ау тәттi азапты.
Қымыз бен қырмызының,
Иiсi араласқан.
Жатсам-ау қыр қызының,
Бал төсiн таба алмастан.
Бар ма амал, бiрақ олай,
Болмайды, сезедi iшiм.
Жолшымын соққан жолай,
Мынау бiр кезең үшiн.
Солқылын шер кеуденiң,
Басуға жетер ме әлiм.
Сағым боп келiп едiм,
Сағым боп кетем тағы.
Шығамын ертең жолға,
Сырлы өзен түсiнесiң.
Қаздарың салып хорға,
Жылқылар кiсiнесiн...
2000 ж.
ЕСТЕЛIК
Жүректе жазылмас жарасың,
Қайтейiн, қайран жоқ, көнем де.
Деп едiң — ұлы ақын боларсың,
... Құл болып кеттiм мен өлеңге.
Сен маған жерiмдi сүюдi,
Үйреттiң өзiңдi сүйдiрiп.
Үйреттiң ел үшiн күюдi,
Некемдi өлеңмен қидырып.
Тауға да, тасқа да сыр аштым,
Қырлардың гүл демiн жырладым.
Көлдермен хал-жағдай сұрастым,
Белдердiң бөлiстiм сырларын.
Солар ғой өлеңнiң өзегi,
Өндiрдей өлеңнiң өзi де.
Туған жер өлеңнiң өз елi,
Екенiн алдым мен сезiне.
Ақынмын ел бiлген бағасын,
Жаным-ай, көрiпкел ме едiң шын!?
Жүректе сыздаған жарасың,
Көкейден кетпейтiн шерiмсiң.
Азғантай наз да бар бұл менде,
Күлкiлi-ау, әйтсе де күлмегiн.
Менi ақын етудi бiлгенде,
Сүюдi қалайша бiлмедiң?..
2001 ж.
***
Аманхан Әлiм ағаға
Өрт түскен өзегiме
Дауа не, бiлмегем бе?
Жеткен ем өзенiме
Жиде ағаш гүлдегенде.
Сырлы өзен арнасында
Жатқан шақ толып ағып.
Көп тұрдым жар басында
Қолымды кеудеме алып.
Осы ма табиғаттың
Бояусыз ғазалдары.
Ән салды айдынымның,
Ай мүсiн сазандары.
Кешiкпей күн де батар,
Қызылқұм нарттай жанып.
Неге уақыт мұнша қатал,
Мына әуен тоқтай ма анық?
Беу, неге бебеулейсiң
Бұрауы босаң көңiл?
Дегенге сенердейсiң,
Баянды осы-ау өмiр.
Қарап ем толы арнаға,
Үйiрiлдi көзiме мұң.
... Неге мен өзiмдi өзiм,
Жартыдай сезiнемiн?
***
«Не бастар не тапты ойланып,
Бiзсiз де жетедi ақымақ.
Жүрiңдер, жiгiттер, тойлалық,
Бiр шиша бақытты сатып ап».
Дегiм кеп тұратын бiр кезде,
Қоя ма жастықтың желiгi.
Неге үйiр боп алды мұң көзге,
Күш-қажыр нелiктен кемiдi?
Бұл күнде үй таппай адасам,
«Бақыттан» бас доптай айналып.
Төңiрек тас түнек, қарасам,
Тағдырым, барасың қайда алып?
Осы ма ед қазақтың ғұмыры,
Жырменен жұбатар жүрегiн.
Көзiмнен от қайда құрыды,
Неге мен өзгеше күлемiн?
Неге мен? Неге мен? Неге мен?..
Не деген көп сауал жауапсыз.
Мен бе әлде өзiмдi жерлеген
Жоқ әлде уақыт па сауатсыз?
Тағы да не таптым толғанып,
Бұл баспен онсыз да ақымақ?..
Беймәлiм сауалға байланып,
Бәрiбiр ойланам жатып ап.
2002 ж.
***
Жастық шақ өттi ме, бiлмеймiн,
Жоқ ендi баяғы қызбалық.
Жерлерде жұрт сөзiн iлмейтiн
Болғаны отырам сызданып.
Бейнебiр мен емес секiлдi
Сонау бiр кездегi жас бала.
Сотқармен шекiссе не түрлi,
Бой бермес өзiнен басқаға.
Аязды даланы сағынып,
Боранда қар кешiп ойнайтын.
Әрдайым жүретiн қағынып,
Бiрақ та бәрiбiр қоймайтын
Сол бала өр едi ғажайып,
Өзi де өзгеден ерек-тi.
... Оты әлде қалды ма азайып,
Жоқ әлде басқа өмiр керек-тi?!
Ол бүгiн бәрiн де доғарған,
Мен десем бiреулер сенер ме?
О, қайдан табамын жоғалған
Қажеттi қызуды өлеңге.
Анам-ай бекер-ақ айтыпсың,
«Қызбалық жақсылық емес» деп.
Көтерем мен ендi қайтiп сын,
Күн кешсем iс емес, кеңес көп.
Өмiрден бiлгенiм, түйгенiм,
Бәрiбiр еркiңмен санаспас:
Қиратқын, күйдiргiн, күйрегiн,
Қызбалық көрде тек жараспас.
2002 ж.
