«Жазушы» медбике мақала жаза алмай жүгіріп жүр

Бүгінде мамандардың бі­лікті­лік деңгейін көтеру мәсе­лесі жанып тұрған «модаға» айнал­ды. Дамыған жоғары технологиялар заманы мұны талап ететіні де рас. Ашылып жатқан жаңалықтардан, ғылыми жетістіктерден сырт қалмай, өзінің білім-біліктілігін көтеріп отыру – басты талаптардың бірі. Алайда кейде талап етеміз деп асыра сілтеп жіберетініміз тағы бар. Бізде көбіне бұйрықтар, жар­­ғылар жылы кабинеттерде қабылданатыны рас. Соған орай шалғай жатқан ауыл-аймақтың жағдайы көбіне ескеріле бермейді.
Соның салдарынан тәжірибе жинаймын, біліктілігім­ді көтеремін деп жұмысын жиып қойып, табанынан то­зып жүрген бір жұрт. Айтпағымыз – орта буын маманда­ры сана­тына жататын медбикелердің біліктілігін көтеру мә­селесі. Бүгінде енгізіліп жатқан жаңа медициналық тех­но­логиялар талабы тек дәрігерлердің ғана емес, мед­бикелердің де кәсіби біліктілігін арттыруды талап етеді.  Дәрігерлердің біліктілігін көтеру мәселесі түсінікті. Ал мед­бикелер ескі жүйемен жұмыс істей берсін деп отыр­ған да ешкім жоқ. Дегенмен қала және ауыл медби­ке­лерінің жағдайлары ескерілсе, жеңілдік жасалса дей­тіндер де жоқ емес. Бүгінгі таңда еліміздегі аурухана, емханаларда 150 мыңға тарта медбике қызмет етеді. Бір жылда республика бойынша орта есеппен 2,6 мил­лион адам стационарлық ем алады, 137 миллионы амбу­­латорлық-емханалық қабылдауда болады, жедел жәр­дем  қызметіне 6 миллионнан астам шақырту түседі екен. Бұдан шығатын қорытынды дәрігерлерден бөлек, мед­бикелердің қызметі қаншалықты ауыр, жауапты екен­дігі айтпаса да түсінікті. Жұмыстың ауырлығына қара­мастан енді белгілі бір санатқа өту үшін, біліктілігін көте­ру үшін қосымша жүгірулеріне тура келіп тұр. Ден­саулық сақтау министрлігі медицина мамандары үшін бiлiк­тiлiк емтиханын өткізу қағидасын соңғы жылдары тіп­тен қатайтып жіберді.  Министрліктің бұй­рығы бойынша мамандар біліктілік санатына бері­ле­тін сертификат алу үшін балл жинауы қажет. Сынақ бірлігі дәрігерлер үшін – 270 балл, ал орта буынды ма­ман­дар үшін 254 балды  құрайды. Осы балды жинау үшін медбике болсын, жоғары дәрежелі дәрігер болсын, ар­найы семинар, тренингтерге қатысуы керек мақала жа­зуы керек. Шетелге барып тәжірибе жинау мәселесі  – бұл өзінше бір төбе. Қалалық жерде жұмыстан сұра­нып, ор­нына біреуді қалдыра тұрып семинарға қатысуға бо­­лады. Ал аудан, облыс орталықтарынан шалғай жат­қан ауылдардағы медбикелер семинарға қалай қа­тыс­пақ? Олар үшін ауылға барып лекция оқып, сер­ти­фикат тапсырып кететін «жалпақшешейлер» жоқ әзірге. Ал ауданға келіп, қонақүйге жата ма, жолақысын өзі тө­лей ме, оған бас ауыртатын бастықтар жоқ. Министр­лік­тің бұйрығы солай деп міз бақпайды. Ал енді тағы бір қы­зық­қа қараңыз, республикалық, облыстық, аудандық га­зет­терге мақала жазуы керек медбикелер. Олар сонда жұ­мыс істей ме, жоқ жаңалық ашып, ғылыммен айналы­са ма? Әрине, уақыты жоқ, жұмысы көп медбикелер ой­дан қырдан құрап-сұрап, көшірме мақалаларды кө­бейт­кеннен басқа шарасы жоқ. Мақала жазғаннан олар­дың ғылыми көкжиегі кеңейіп, біліктілігі артып кете­ді дегенге ешкім де сенбес. Осы газеттерге шыққан мақала 8,10 балл деп есептелінеді екен. Ол мақаланы тегін басатын тетік тағы жоқ. Яғни медицинадағы науқанды тиім­ді пайдаланғысы келген газеттер жарты беттік ма­қала үшін мыңдап теңге сұрайды. Медбикенің атынан өз­дері дайындап беретін болса осы баға.
Ал егер медбике өзі «ой­дан» шығарып жазып әкелсе, екі мың теңгеге шы­ғарады. Бұл ең арзаны. Араны апан кей га­зеттер әр әрпі үшін ақы сұ­рай­ды. Жарытымсыз жалақыға қарап отыр­ған медбике аталған балды жинау үшін мақаланы «бұрқыратуы» тиіс... Ал енді министрліктің аталмыш бұй­ры­ғына келсек, ҚР «Денсаулық сақтау са­ла­сында бiлiктiлiк емтиханын өткiзу ере­жесiн бекiту туралы» №457 бұй­рығы 2012 жылғы 5 шілдесінде бекі­тіл­ген. Осыған орай Денсаулық сақтау саласындағы мамандар үшін бiлiктiлiк емтиханын өткізу қағидасы енгізілген. Осы құжатта «Жалпы ереже бойынша маманның үздіксіз кәсіби даму жүйе­сін­дегі сынақ бірлігі маманның кәсіби қыз­метінің нақты кезеңіне үздіксіз кәсі­би дамуына ықпал ететін іс-шараларға қаты­су көлемін өлшеудің шартты біре­гей­лендірілген бірлігі, практикалық дағ­дыларды бағалау – мамандардың прак­тикада теориялық бiлiмдерiн қол­дана бiлуiн анықтау, сынақ бірліктерін жи­нақтау жүйесі – үміткердің соңғы бес жылда үздіксіз кәсіби даму іс-ша­раларына қатысуын біртіндеп есепке алу жүйесі, маман сертификатын алуға үміт­кер медицина қызметкері осы бі­лік­тілік Қағидаларына сәйкес бiлiктiлiк ем­тихандарын тапсыруы тиіс» делін­ген. Сөзбе-сөз келтіріп отырмыз. Атал­мыш құжатты оқып отырып, ғылыми тілде жаттыққан маман, не болмаса рес­ми тілге үйренген адам болмаса мына құ­жат­ты миында қорытуы қиын­дау. Мә­селен, осы құжаттың 2-тар­мақ­шасында былай дейді: «Міндетті білік­ті­лік емти­хандары осы Қағидаларға 1-қосымша­ға сәйкес нысан бойынша білік­тілік санаты берілмейтін маман сер­тифи­ка­тын берумен аяқталады». Не түсіндіңіз?  Сонымен қатар, «Білікті­лік санаты бе­ріле отырып және білікті­лік санаты б­еріл­мейтін маман сер­ти­фикаты Қа­зақ­стан Республикасының ау­мағында берiлген күнiнен бастап 5 жыл бойы қолданыста болады. Осы мерзiм өткен­нен кейiн сертификаттың қолданысы тоқтатылады» делінген. Яғни бес жыл­дан кейін жүгіріс тағы да бас­талады. Талап бойынша соңғы бес жыл­да ма­ман­­дығы бойынша жоғары білі­мі бар мамандар үшін жалпы көле­мі 216 сағат және орта медициналық бі­лімі бар ма­мандар 108 сағат көле­мін­де біліктілігін артты­рудан өткендігі туралы куәланды­ра­тын құжаты болуы тиіс. Тестілеуді өт­кізу­дің мақсаты тео­рия­лық білімдерін, ҚР Денсаулық сақ­тау саласындағы заң­намаларды білуі­нің, сондай-ақ тиісті мамандық бо­­йын­­ша тәжірибелік амалдарды ше­шу қабілеттілігін ұтымды пайдалана білуі қажет көрінеді. Бізде көбіне білік­ті­лік талаптары дегенде тест түрінде өте­ді. Ал тәжірибе жүзінде өткізсе, тіпті та­ма­ша болар еді. Онда теориялық б­ілім­­нен гөрі, тәжірибесі артар еді ма­ман­дардың. Одан бөлек аудан, ауыл­дар­ға барып көшпелі семинарлар өткі­зіл­с­е, онсыз да жұмысы басынан аса­тын ме­йір­бикелерге зор көмек бо­лары сөз­сіз. Министрліктің мамандар білік­тілігін арт­тыру мәселесі дұрыс-ақ. Алай­да оны сол мамандары­ның жа­ғ­дайына, жұ­мысына ыңғайлас­тырып жаса­ғаны керек...
Сәмет БАДАЛОВ, «Ай нұры» кли­­ника­сы бас дәрігерінің орынбасары:
– Жыл сайын облыстық денсаулық сақтау басқармасы қанша маманның біліктілігін көтеру керектігіне алдын ала жоспар жасайды. Соған орай дәрі­герлер де, орта буын мамандары да біліктілігін көтеріп, категориясын жо­ғарылатып оты­рады. Егер ірі қала­лар­да семинар­лар­­ға баруы керек болса, оған әлбетте жолдама беріледі. Ауылды жерлердегі медбикелер қалаға келіп семинарларға қатысуы тиіс. Ал газет­терге мақала беру мәселесіне келсек, негізінде әлбетте екі дана мақаласы шығуы тиіс. Бірақ осы талаптарды то­лық орындаудың өзі ме­дик­тердің жыл­дық табысынан асып кетіп жатқан жайы бар. Қаладағы әріптесте­рі­мізге бұл ақша көп болмауы мүмкін. Бір­ақ ауыл­дық жерлердегі сала маман­дар­ы­ның шамасы жете бермейді.
Ләззат ҚАШҚЫНБАЕВА, ОҚО Медициналық қызметтің сапасын бақылау басқармасының бастығы:
– Облыс бойынша 14 медициналық колледж бар. Олардың 10-ы – жеке­мен­­шік оқу орны. Оны бітірген жас маман кли­никалық тәжірибеден өтер алдын­да тест тапсырып, сертификат алуы ке­рек. Денсаулық сақтау кодексін­де прак­тикалық жұмысқа кірісер ал­дын­да маманның біліктілік деңгейін меңгер­ген­дігі туралы емтихан алынуы тиіс. Жи­наған бал 40 пайыздан төмен болса өтпе­ген болып  есептелінеді. Бақы­лау­шы орган болған соң жоспар­лы түрде ғана тексере аламыз. Кез кел­ген уақыт­та оқу орнын тексеруге құқы­мыз жоқ. Одан кейін арыз түскен жағ­­дай­да ғана тек­сере аламыз.

Алақандай ақпарат
Халықаралық медбикелер күні белгіленген. Бұл күн Қырым соғысы кезінде (1853-1856)  әлемдегі   алғашқы  ізгілік   бикелерінің  қызметін   ұйымдастырған ағылшын медбикесі  Флоренс Найтингейлдің туған күніне орай атап өтіледі.