Сәбидің есту қабілетін ерте ескерген жөн

«Сәбидің есту қабілетінің нашарлығын ерте анықтау – оның бұл дерттен айығуының кепілі» дейді мамандар. Ал жаңа туған сәбидің есту қабілетінің қалыпты екендігін қалай анықтауға болады? Ата-анасы сәби қатты дыбысқа селт етпегенде не істеуі керек? ҚР ДМ Халықтар Достығы орденді педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығының неонатолог дәрігері Алтынай Садықовамен әңгіме барысында бір жасқа дейінгі балалардың есту қабілетінің бұзылуына байланысты мәселелер сөз болды.
Маманның айтуына қарағанда, жаңа туған сәбилер арасында есту қабілетінің бұзылуы 1-2 пайызды құрайды. Сәбидің ес­ту қабілетінің нашар болуы оның тілінің шығуын кешеуілдетеді, ойлау қабілетінің қалыптасуына да кері әсерін тигізеді. Сә­би­лердің 82 пайызы кереңдікке бір жасқа дейін, яғни тілі шықпай тұрып шалдығады. Сәбилердегі есту қабілеті бұзылуының тең жартысы туабітті пайда болады. Құлағы ес­ті­меуді емдеу оны анықтау мезгіліне, есту қабілетінің қаншалықты зақымдан­ға­нына, қалған есту мүмкіндігін дұрыс баға­лауға және ем шараларын уақтылы бас­тауына байланысты. Туа біткен кереңдікті сәби дүниеге келісімен анықтау өте ма­ңыз­ды, баланың тілі шықпай тұрып уақ­тылы диагноз қойып емдесе, баланың дерт­тен айығып кетуі де жеңіл болады. Өкі­нішке қарай, ата-аналар бұған дер ке­зінде көңіл бөлмейді. Есту қабілеті бұзы­луына орай тіркеуге алынғандардың 33 па­йызы 3-7 жас аралығында, ал 21пайызы 1-3 жас аралығында анықталған, ал 1 жас­қа дейінгі сәбилер арасында бұл көр­сеткіш 4 пайыз ғана.
Кереңдіктің себептері
Сәбилердің есту қабілетінің бұзылуына алып келетін факторлар әсер ету мерзіміне қарай антенатальды, интранатальды және постнатальды деп үшке бөлінеді. Антена­таль­ды және интранатальды факторлар ес­ту қабілетінің туабітті зақымдануына алып келеді, ал постнатальды фактор ерте пайда болған кереңдікке ұласады. Антена­тальды факторларға сәбидің анасының жүк­ті кезінде түрлі жұқпалы, соматикалық сырқаттарға шалдығуы, жүктілігінің ауыр өтуі, аяғы ауыр кезінде ототоксикалық диу­ретиктер, антибиотиктер қолдануы, наша, темекі шегуі, спирттік ішімдіктер ішуі жатады. Интранатальды факторларға ана­сының мерзімінен бұрын босануы, нә­рес­тенің жамбаспен немесе бетпен келуі, босандыру кезіндегі хирургиялық кірісу­лер (акушерлік қышқаш, вакуум-экстрак­тор, кесер тілігі), босану кезінде қан кету, пла­центаның ажырауы, жаңа туған нәрес­тенің тұншығуына әкелетін жағымсыз фак­торлар жатады. Сәбиді кереңдікке әкелетін постнатальды себептерге гипербилируби­немия, бас, ми қан айналымының бұзы­луы, орталық жүйке жүйесінің зақым­да­нуы, пнев­мопатия, жұқпалы аурулар, егу­ден ке­йінгі асқыну, ортаңғы және ішкі құ­лақ­тың қабыну аурулары, сыртқы есту жол­да­рын­дағы бөгде дене, экзогенді ототоксин­дер, аллергиялық және соматика­лық ауру­лар жа­тады. Перинатальды ке­зең­де пайда бол­ған барлық есту қабіле­тінің бұзылу­ла­ры туабітті болып саналады. Кереңдіктің тұ­қым қуалайтын қасиеті де бар, құлағы есті­мейтін сәбилердің 50 па­йызына бұл сыр­қат тұқым қуалау арқылы беріледі.
Баланың есту қабілетін қашан тексерген жөн?
Қазіргі кезде есту қабілетін сәби туыл­ғанына үш-төрт күн болғанда тексереді. Бірінші тексеру нәтижесінің оң болмауы баланың құлағы естімейді дегенді білдір­мейді, өйткені салмағы аз, шала туған нәрестелерде есту нейрондары кеш қа­лып­тасады. Сол себепті мұндай сәбилерді 4-6 аптаға толысымен екінші рет тексереді. Егер екінші тексеруде де сәбидің құлағы естімейтіні анықталса, сәбиді отаға да­йын­дайды. Өйткені нәресте екі жасқа тол­ған­ға дейін ота жасалуы керек, бұл ота ке­зінде оның құлағына кохлеарлы имп­лант орнатылады.