Құтырудың құны 1730 теңге

Соңғы кездері қаң­ғыбас иттердің адам­­ды қабу оқи­­­ғалары кө­бе­йіп кетті. Ве­те­ри­нар­лар бер­ген дә­йек­ке қарағанда, 2011 жы­лы 75 мың қа­зақ­стан­дық­­ты ит қап­қан. Ал өт­кен 2012 жы­­лы одан да көп. Бір өкініштісі, олар­дың ара­сын­да қайтыс бол­ған­дар да бар.
Бір Алматы қаласының өзінде 5 мың­нан астам адам қаңғыбас иттерден зар­дап шеккен. Мамандардың айтуынша, бұралқы иттер қа­лалы жерге көбінесе қала ма­ңын­дағы шағын ауылдардан келетін көрінеді. Се­­бебі қала ішіндегі көпқабатты үйлердің жа­нындағы қоқыс тастайтын орындар үнемі та­мақ қал­дық­тарына толы, шашылып жатады. Уақ­­тылы тазартылмайтын қоқыс контейнер­ле­­рінің маңында өріп жүретін иттер адамдарға ша­буыл жасайды. Сондай-ақ балалар ой­най­тын алаңқайлардағы әткеншек бағаналарына та­мақ қалдықтарын орап, іліп кететіндер көп. Тұр­ғындардың бұл әрекетін үйсіз жүрген бомж­дарға жасаған қамқорлығы дегені­міз­бен, бүл­діршіндер үшін аса қауіпті. Тамақ бар жер­де тап беретін аш иттер ойын баласын қа­уып алып жатқан оқиғаларға жиі ұшырасып жа­тамыз. Демек, бұралқы иттердің қаптап кетуіне тұрғындардың өздері де себепші бол­ғаны. Бұл аздай «ит атқыштар» конкурстан же­ңіп алған тендерлерінің қаржысын жыл соң­ына дейін жеткізе алмай әлек болып жүр.  
Тендерлік теңге бір жылға неге жетпейді?
Алматы қаласындағы санитарлық-эпиде­мио­­­­логиялық қадағалау департаментінің қыз­мет­ке­рі Ақ­бо­­та Бердібекованың мәлім­де­уінше, өткен жы­­лы қаладағы 26 мың ит­тің көзі жо­­йылыпты. Бірақ қалада әлі де 30 мыңнан ас­­там иесіз ит бар көрінеді.Үкімет ит ату жұ­­­­мыстарына аз ақша бөліп отырған жоқ. Мы­са­­лы, бір Алматы қаласының өзінде биыл 109 мил­­лион теңге қарастырылыпты. Ал бір ит­ті атып, өртеу жұмысына 4 мың теңге кетеді екен. Бі­­рақ қомақты ақша бөлінгенімен, нәти­же кө­ңіл көншітерлік емес. Қазіргі күні Алматы қа­ла­сы бойынша ешбір «ит атқыш» кәсіпорын жұ­­­мыс істеп жатқан жоқ. Себебі тен­дер енді ға­­­н­а жарияланып, құжаттар қа­был­дану үс­тін­де.
Қорытындылары тек ақпан айының соңына қа­­рай белгілі болмақ. Әкімдік қызметк­ер­ле­рінің мәлімдеуінше, тендерді ұтып алған кә­сіп­орын келісімшартта көрсетілген белгілі бір мөл­шердегі иттің санын ұстап, қалғанын келесі жол­ғы тендерге қалдырады екен. Бір қызығы, кө­шеде күнделікті ит аулап жүргендерді көрдім дей­тін адамды табу қиын. Соған қарап қыз­мет­тері құпия ма деп қаласың. Олардың жыл бо­йы жасап жатқан жүйелі жұмысын да бай­қа­маймыз, бірақ жыл соңы болмай жатып ақ­шалары таусылып, жұмыстары тоқтайды.
Ит атушылардың айтуынша, бұралқы ит­тер­дің көбеюіне қаржы да, ит ататын меке­ме­лер де кінәлі емес. Оған ең басты кінәлі – адам­­дардың өздері. Өйткені біздің халық қа­­жет бомаған күні итін көшеге қаңғыртып жі­­бе­реді. Қолда ұстап отырған итін де дер ке­зін­де ветеринарлық дәрігерге көрсетіп отыр­май­ды. Өйткені бір жағдай болған күнде ит ие­­сіне салынатын айыппұл мөлшері өте төмен. Нақ­­ты айтқанда, бір айлық көрсеткіш мөл­ше­рін­де екен. Сондықтан да мамандар «айыппұл мөл­­шерін көбейту арқылы ит иелерінің жауап­кер­шілігін арттыру қажет» дейді.
Болат Байділдаев, Алматы қаласы Түрксіб аудандық әкімдігінің көріктендіру бөлімі бастығы:
– Бұралқы иттер көбінесе қала сыр­тын­дағы шағын аудандардан келеді. Бір ит бір жылда орта есеппен 12 күшік та­ба­ды десек, олардың қалайша жыл­дам көбейетінін түсіну қиын емес. Ал ит­терін қаңғытып жіберген адамдарға, ит­тері құтырманы таратып жүрсе де, адам қапса да 1 АЕК мөлшерінде айып­пұл салынады. Сондықтан жеке және заң­ды тұлғаларға қатысты талаптар мен жауапкершілікті арттырып, айыппұл мөлшерін ұлғайту қажет деп есептеймін. Әйтпесе құтырмаға шалдыққан адам­ның ажалдан құтылмайтынын бәріміз білеміз.
Расында да, адам баласы құтырмаға шал­дықса, аман қалмайды екен. Осындай оқи­ғаның бірі жыл басында Оңтүстік Қа­зақ­стан облысында болды. Өткен жы­лы көршісінің иті қауып алған жасөспірім, қаңтар айында құтырма ауруынан көз жұм­ды. Өйткені ит қауып алған бала дер ке­зінде дәрігерге қаралмаған. Ал ит иесі оқи­ға орын алғаннан кейін арада бірне­ше күн өткенде иттің өліп қалғанын жа­сыр­ған. Ең сорақысы, ветеринар өлген ит­ке «дін аман» деп анықтама берген.
Дәрігерлердің айтуынша, құтырма дер­тінің белгілері пайда болған адам ауруы­нан айықпайды. Құтырма вирусы мен ит тістеген жерде ауру белгілерінің пай­да бо­луы 12 күннен бір жылға дейін со­зылады. Сон­дықтан ит қапқан жағдайда жедел дә­рігерге қаралу керек.
Құтырманың алдын алу
Ит не басқа да жануарлар тістеп алған жағдайда, жедел түрде травпунктке ба­рып, антирабикалық көмек алу қажет. Ан­ти­рабикалық көмек жарақат орнын са­бынды сумен мұқият тазалаудан және ан­тирабикалық вакцинаны немесе анти­ра­бикалық иммуноглобулин мен анти­ра­би­калық вакцинаны қатар салудан тұ­ра­ды. Емдік курс жалпы 6 екпеден (0-күн, 3-күн, 7-күн, 14-күн, 30-күн, 90-күн, бұл ег­ер тіс­теп алған жануар белгісіз болса немесе өліп қалса) тұрады. Тістеп алған жануарды ветеринарға тексерту қажет. Жануарды асырауға алған адам оның ден­саулығы мен күтіміне жауап беруі тиіс.