Құрт ауруы адам таңдамайды

Қазіргі таңда қоғамда кездесетін туберкулез атты дертті білетіндер көп болғанымен, көпшілігіміз бұл дерттің шын мәнінде адам үшін қандай қауіпті екендігіне мән бере бермейміз. Бұл дертпен, негізінен, әлеуметтік жағдайы төмен халықтың бір бөлігі ауырады, яғни мұны «кедейлердің ауруы» деп есептейді. Тарихқа үңілетін болсақ, бақуатты отбасынан шыққан адамдар да осы дертке шалдыққан. Мысалы, Шоқан Уәлиханов, Лев Толстой, Антон Чехов, Джордж Байрон, Фредерих Шопен сынды ұлы тұлғалар да өкпе құртынан зардап шеккен. Көпшіліктің осындай қателесуін болдырмау үшін туберкулез дерті жайлы қысқаша түрде болса да, жеткілікті ақпарат жеткізу – дәрігердің міндеті.
Сау адамға бұл ауру, негізінен, тубер­ку­лезге шалдыққан науқастың түкірген қа­қы­ры­ғының ұсақ сұйық тамшылары арқы­лы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұт­қан­да жұғады. Сирек жағдайда тубер­ку­лезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде немесе етін шала пісіріп же­генде де жұғуы мүмкін. Адам ағзасына туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен бұ­рын науқастанып, организмнің  им­му­нитеті төмендегенде, дұрыс қорек­тен­бе­ген­де (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, дәрумендер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақтал­ма­ған­да, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Құрт ауруы адам таңдамайды. Сол үшін сақтық шараларын қатаң ұстану шарт. Туберкулез көбінесе үш жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жас­өс­пі­рім­дерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Бірақ туберкулез тұқым қуа­ла­май­ды. Бұл дертпен ауыратын адамдардың, әдет­те, балалары ауру болып тумайды. Бі­рақ туберкулезге шалдыққан ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақтану ере­же­лерін дұрыс сақтамаса, дертті баласына жұқтырып алу қаупі жоғарылайды. Бұл дерттің ашық және жабық түрлері болады. Ашық түрінде қақырықта оның таяқшалары болады, сондықтан аурудың мұндай түрі­мен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді. Ал жабық түрінде қақырықта аурудың таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, дерттің мұндай тү­рі­мен ауыратын науқастардан да жұғуы мүм­кін. Туберкулез таяқшалары әртүрлі ағза мүшелерін, көбінесе өкпені зақым­дай­ды. Аурудың біліну сипаты түріне, нау­қас­тың жасына, организмнің жалпы жағ­дайына байланысты болады. Аурудың ортақ белгілері: дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, екі аптадан асқан жө­тел, ұйқының қашуы және тәбеттің на­шарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ ке­леді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Ту­бер­кулез таяқшалары түскен жердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыға бастаса, мұндай төм­пешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төм­пешіктердің сырты қатқылданып, бе­ріш­тенеді. Мұны «некроз ошағы» деп атай­ды. Адам ағзасы әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жерде «каверна» (қуыс) пайда болады. Осы қуыста тубер­ку­лез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өк­пенің басқа бөліктерін зақымдайды. Мұн­дай науқастардың қақырығында мико­бактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.
Қазіргі кезде өзіне қарсы дәрілік заттар­ға тұрақтылық дамытқан туберкулез түрі пайда болған. Бұл ауру әртүрлі әдіспен анық­талады. Негізі, туберкулезді ертерек анықтау мақсатымен «манту реакциясы» бойынша балаларға тері астына дәрі егіп, жап­пай тексеру жүргізіледі. Сонымен қатар ха­лықты жаппай флюорографиялық (рент­генологиялық жолмен) тексерудің маңызы зор.Туберкулезге қарсы арнайы егу (БЦЖ) – сәби дүниеге келгеннен 3-5 күннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеудің тера­пия­лық, хирургиялық, т.б. әдістері табы­лып, күнделікті дәрігерлік жұмыста қол­да­нылатын болды. Санаторийлерде емделу өте пайдалы. Қазақстанда туберкулезге қар­сы жұмысты Туберкулез мәселелері ұлт­тық орталығы үйлестіріп отырады. Әр­бір облыс орталығында арнаулы диспан­сер, жер­гі­лікті жерлерде олардың бөлім­ше­лері жұмыс істейді. Республика тубер­кулезге қар­сы қажетті дәрі-дәрмекпен, емдеу орын­дары төсек-орынмен жеткілікті қам­та­масыз етілген. Десек те, «ауырып ем ізде­ген­ше, ауыр­май­тын жол ізде» деген на­қыл­ға сүйенсек, әр адамның денсаулығы өз қолында екенін ұмытпағанымыз абзал.