Қазақтың тісі қай ғылымға батпай жүр?

Ахмет АЛЯЗ, Халықаралық «Қазақстан-Zaman» газетінің директоры:
– Қазақтың тісі ғылымның барлық саласына батады. Бірақ елімізде оған кедергі келтіретін факторлар бар. Мысалы, бірінші – күнделікті тұрмыс-тіршілік, екінші – ғылыми бағыт-бағдардың айқын еместігі, үшінші – ғалым адамның қолындағы мүмкіншілігінің жоқ­тығы, төр­тін­ші – ғылымға деген құрметтің болмауы. Қазір, Құ­дайға шүкір, қазақ­тың мықты математиктері, физиктері, химиктері, әде­биетшілері т.б жетерлік. Оның бәрі жоғарыдағы айтқан себептер салдарынан күн­көріс қамымен жүр. Есесіне, ғылымды ермек еткен, ғылымға үлес қос­паса да, атақ алғысы келетін азаматтардың саны көбейді. Сон­дықтан да бірінші кезекте – ғалымдардың күнкөріс мәселесі, екінші кезекте нақты бағыт-бағдар айқындалса, кез келген ғылымды ба­ғын­дыруға болады. Үшіншіден, бізде ғылымды ары өндіріске жалғап әкететін орта қалыптаспаған. Мысалы, көлік жасау елімізде дамы­маған делік. Сіз осы саланың қанша білгір маманы бол­саңыз да, елімізде өндірісі болмағандықтан алға жылжи алмай­сыз. Яғни теорияны практикаға ұштастыра білу керек. Біздегі бір­қатар саладағы ең үлкен проблема – осы. Осыған қарай отырып, біз­дің ғалымдар теорияны тәжірибеге айналдыруға тісі батпай жүр деп айтуға болатын шығар.

Сайын БОРБАСОВ, саясаттану ғылымының докторы, профессор:
– Біріншіден, бізде әлемдік ақпараттандыру ғылымы кен­желеп келеді. Ғалымдарымыз ақпаратты қалай ұйым­дастыру, ақпаратты қалай жеткізуді білмейді. Екін­шіден, биотехнология саласы дамымай отыр. Үшіншіден, қоғамға аса қажетті азық-түлік өңдейтін, өндіретін технология саласын игеруге де құлшыныс таныта алмай отырмыз. Бұл айтылған үш саламен айналысатын ғалым­дарымыз бола тұра, айтарлықтай жетістікке жете алмау­дамыз. Сонан кейін біздің ғалымдардың тісі машина жасау, кибернетика, технологиялық желілерді жасау, ғарыш саласын игеру деген секілді ғылым түрлеріне де батпай отыр. Адамзаттың бола­шағы ғарышпен байла­нысты болғандықтан, бұл салаға баса назар аударуымыз қажет екені белгілі. Десек те, біздің ғарыш саласындағы ғалымдарымыз некен-саяқ.. Сейс­мо­логия, гидро­ме­тология салаларында маман­да­рымыз бар дегенімізбен, сапа жоқ. Яғни бізде дамымай отырған ғылым саласы өте көп деп ойлаймын.

Қарлыға МЫСАЕВА, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ журналистика факультетінің доценті:
– Қазір елімізде кенжелеп қалды делінетін жаратылыстану, соның ішінде биотехнология, нано­тех­нология, космостық қызмет, ақпараттық-коммуникациялық тех­но­логия саласына баса көңіл бөлініп, сең қозғала бастады. Сол себепті де қазақтың тісі қай ғылымға батпай жүр деген сауалдан гөрі, алдымен осы салаға үкіметтен бөлінген қыруар қаржылардың есебінен жүр­гізіліп жатқан ғылыми-инновациялық зерттеулердің біздің қо­ғамға қаншалықты пайдасы тиіп жатыр деген сұраққа жауап беріп ал­ған дұрыс сияқты. Үлкен бір конференцияда танымал шетелдік ға­лым: «Бұрынғы КСРО елдерінен шыққан көптеген ғалым көп жыл­дар бойы жүргізген ғылыми-зерттеулерінің нәтижесін қалай кітап етіп түптеп сөреге қоюды ойласа, біздегі ғалымдар оны қалай өнді­ріс­ке енгізуді, бизнес көзіне айналдыруды ойлайды» деген еді. Әрине, біздегі барлық ғылыми-зерттеу нәтижесі қағаз жүзінде қалып жа­тыр дей алмаймын. Бірақ бүгінде мейлінше ғылыми әлеуеттің дамуы қолданбалы ғылымға, өндіріске және бизнеске жақындау қажеттілігі сезіледі.