Бау-бақша мен қосалқы шаруашылықтарды қолдауға бетбұрыс басталды
Үкіметтің кешегі сәрсенбінің сәтіне келген отырысы оған баяндама жасай келген министрлер үшін, шынымен-ақ, сәтті өтті. Үкімет мүшелері саяжайлар, бау-бақша және жеке қосалқы шаруашылықтарды мемлекеттік қолдаудың 2011-2014 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын әкелген ауыл шаруашылығы министрі Асылжан Мамытбековке де, «Экспорттық-импорттық операциялар бойынша жалғыз терезе» интеграциялық ақпараттық жүйесін таныстырған қаржы министрі Болат Жәмішевке де сұрақ қойып жатпай, ұсынылған құжаттарды бірауыздан мақұлдады.
Саяжайдың әлеуеті зор
5-10 сотық саяжай ала жаздай еңбектенген отбасын алты ай қыста азықтан тарықтырмайды. Өзің егіп, өзің өсіргесін, бойына нендей химикат сіңірілгені белгісіз базардың өнімінен сенімді. Әрі үстеме баға қосылып келетін алыпсатардікінен әлдеқайда арзанға түсетіндіктен, сатып жегеннен гөрі берекелі. Соны құнттай алып, алақандай жеріңе еге білсең болғаны. Жер-ана еңбегіңді еш қылмай, күз түсе өз отбасыңнан асып артылатындай көл-көсір өнім беретіні хақ. Ал бір саяжайдың бір отбасын ғана емес, бірнеше үйді асырай алатындай тиімділігін қыс бойы саяжай өнімдерін сатып шығатын зейнеткерлерден-ақ байқауға болады. Демек, қала маңындағы саяжайлар мен қосалқы бау-бақша шаруашылықтарының ел үшін экономикалық тірек болар мүмкіндігі зор деген сөз. Тек сол саяжайларды қажетті инфрақұрылымдармен қамтамасыз етіп, суын, жарығын тағы басқа қажеттіліктерін реттеп қойсаңыз болғаны. Осыны ескерген Үкімет енді халықтың саяжай, бау-бақша секілді қосалқы шаруашылықтарына да мемлекеттік тұрғыдан қолдау жасамақ. Соның жай-жапсарын таныстыруға келген А. Мамытбеков Үкіметте алдымен Статистика агенттігінің 2011 жылдың қаңтарына берген мәліметтеріне сүйеніп, Қазақстан халқы 16,4 миллион адам болса, соның 9 миллионы немесе 54, 5 пайызы қалаларда тұратындығына бір тоқталып алды. Сосын ауыл шаруашылығындағы жалпы өнімнің құрылымына назар аударды. Осы салада өндірілетін өнімнің құны 1,5 триллион теңге екен. Соның 277,5 миллиард теңгесі – ауылшаруашылық өнімін өндірушілердің, 346 миллиарды – фермерлік шаруашылықтардың, 820 миллиарды халық шаруашылығының үлесіне тиетін көрінеді. «Алайда жеке қосалқы шаруашылықтардың, жалпы, ауыл шаруашылығының құрылымында алар қомақты үлесіне қарамастан, мемлекет өндірістік қуаттардың дамуын жеке қосалқы шаруашылықтардың дамуы арқылы жоспарлай алмайтыны түсінікті. Дей тұрғанымен, осыншалық өндіріс әлеуетін мемлекеттің қолдауынсыз да қалдыруға әсте болмайды», – дейді министр.
Саяжай дамысын десек, алдымен төрт мәселе шешілсін
Қазіргі кезде әкімдіктер тарапынан саяжай, жеке қосалқы шаруашылықтарды қолдау бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Бірақ мұндай жұмыстар барлық жерде бірдей жүйесін тауып отырған жоқ. Мұның айғағы – бос тұрған жекелеген саяжайлар ғана емес, кей жерлерде қаңырап тұрған тұтастай бір саяжайлық алаптар да бар. Ал, негізінде, саяжайшылар мен бағбандардың талабы көп те емес. Олар бірінші кезекте су, электр энергиясы, көлік қатынасы, қоғамдық тәртіпті қадағалау, яғни ұры-қарыдан күзету мәселесін шешуді сұрайды. Бұл мәселелер көп жағдайда ішінара ғана шешімін табады. Мысалы, су тартылса, саяжайды күзету мәселесі қалыс қалады да, өнімдері ұрланып, мүліктері тоналады. Сөйтіп, саяжаймен айналысуға деген құлшыныстарын да жоғалтады.
Осындай түйткілді мәселелерді екшеген Ауыл шаруашылығы министрлігі саяжайлар мен жеке қосалқы шаруашылықтарды мемлекеттік қолдаудың 2011-2014 жылдарға арналған кешенді іс-шаралар жоспарын әзірлеген.
Ол бойынша бірінші кезекте әкімдіктер саяжай және бау-бақшалық шаруашылық учаскелерін түгендеп, иесіз қалғаны бар, пайдаланылатыны бар – бәрін есепке алып, оны саяжайлық учаске алуға берілген өтініштермен салыстыруы тиіс. Саяжай алаптарын әрі қарай ұлғайта ма, әлде қазіргі бары жеткілікті бола ма – бұл арасы әкімдіктерге сол арқылы белгілі болады. Саяжай алаптарын ұлғайту қажеттігі туса, әкімдіктер елді мекендер айналасында саяжайшыларға жер бөліп беру үшін бос жерлердің бар-жоғын анықтайды. Ал әкімдіктердің жанындағы коммуналдық шаруашылықтар саяжайлардың, оның ішінде бұрынғысы да, жаңадан ашылатыны да бар – бәрін қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етудің техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлейді. Мұндай ТЭН саяжайды сумен, электрмен қамтамасыз етуден бастап, оған баратын автобус жолдары мен аялдамаларын салуға дейін қарастыруы тиіс. Оған қажетті қаражаттың бәрі әкімдіктердің бюджетінен ескеріледі.
Әкімдіктер саяжай кооперативтеріне қолдау көрсетеді
Ал әкімдіктердің өздері саяжайлар мен саяжай кооперативтерінің дамуына атсалысып, олардың өндірген өнімдерін сататын орындардан бастап, артық өнімдерін сақтайтын қоймаларға, коммуналдық рыноктарға жеткізуге дейінгі мәселелердің бәрін ұйымдастыруы керек. «Бұл ретте әр облыста осындай саяжайлық кооперативтерді жеңілдікпен қаржыландыру үшін әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияларды 50 миллион теңге көлемінде қосымша капиталдандыру қажет деп санаймыз. Мұның сыртында жеке тұлғаларды, яғни саяжайшыларды да қажетті мүлік-мүкәммалдар мен арнайы техникалар алуы үшін шағын несиелеу жолымен қаржыландыруды да ұмытпау керек. Бұған да әр облыста кемінде 20 миллион теңге бөлінгені жөн», – дейді ауыл шаруашылығы министрі.
Іс-шаралар жоспарында саяжайларға берілетін су бағасының тарифтерін де төмендету қажеттігі ұмытылмапты. Сонымен қатар саяжай кооперативтеріне электр тарифтерін жеке тұлғалар тарифімен теңестіру қажеттігі де ұсынылыпты.
Министрдің баяндамасын тыңдаған Үкімет мүшелері онда ұсынылған іс-шаралар жоспарын бірауыздан қолдады. Осы қарқынмен мінберге шыққан қаржы министрі Болат Жәмішевтің де жолы болды.
«Е-терезе» деген де іске қосылатын болды
Болат Бидахметұлы «Экспорттық-импорттық операциялар бойынша жалғыз терезе» интеграциялық ақпараттық жүйесін таныстырды. Бұл жүйені қысқа қайырсақ, ол экспорттық-импорттық операциялар кезіндегі кедергілер мен процедураларды жеңілдетуге бағытталған. Мысалы, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар экспорттық-импорттық операциялар үшін мемлекеттік органдардан 14-17 рұқсат қағазын алады екен. Ал мұның біраз уақытты қажет ететіні белгілі. Министрлік ұсынып отырған «Е-терезе» ақпараттық жобасы осы процедураларды жеңілдетуге бағытталған. Оны 2013 жылға қарай толықтай іске қосу жоспарланып отыр.
