Экологиялық мәселелер мемлекеттік шекаралармен шектелмейді

Экологиялық мәселелер мемлекеттік шекаралармен шектелмейді

Қонысбек БАЙЕДІЛОВ, «Қазгидромет» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының Алматы қаласы бойынша филиалының директоры, экономика ғылымының кандидаты:

– Қонысбек аға, бізде неліктен ауа райы болжамдарын хабарлайтын ақпа­рат таратушылардың мәліметтері әрқи­лы? Бірінің болжамы бірінің маңайына да жақындамайды, жер мен көктей...
– Қазіргі таңда  қандай тақырыпта бол­сын ақпараттар легі, ақпараттар айналымы сан алуан. Ақпараттардың технологиясы мен құ­рылымының  ауқымы кең.   Ғаламтор  ар­қылы  Жер шарының  әр түкпірінен керекті ақ­па­раттарды алып танысуға және күнделікті өмір­де қолдануға болады. Сол секілді ауа ра­йы  туралы ақпараттарды бұқаралық ақ­па­рат құралдары көршілес Тәуелсіз мем­ле­кеттер достастығына  кіретін  мемлекеттердің Еу­ропа елдерінде жарияланатын  ақпа­рат­та­рын бірінші болып алуға тырысып, со­лар­дың ақпараттарын дұрыс болсын, бұрыс бол­сын халыққа, бұқаралық ақпарат құ­рал­да­рына, теледидар бағдарламаларына  паш ете­ді.  Бұл жағдай дұрыс емес. Себебі Қа­зақ­стан Республикасында ауа райына, қоршаған ор­таның жағдайына, дәлірек айтсақ, ауа тем­­пературасына, қысымы, ылғалдылығы, лас­­та­нуы, радиация жағдайы,  желдің ба­ғы­ты, жыл­дамдығы, жауын-шашын мөлшері, бұлт­­­тылық, қар жамылғысының биіктігі, құ­ра­мы, сулылығы, көшкіні,  өзендер мен көл­дер­­дегі, су қоймаларындағы судың мөлшері, де­ң­­гейі, ағыны, шығыны, температурасы, түсі, топырақтың  температурасы,  ауыл шар­уа­­шылығы дақылдары мен өсімдіктерінің  жағдайларына  толыққанды мониторинг – болжау жүргізетін  мемлекеттік мекеме – Қа­зақ­стан Республикасының Ұлттық гидро­ме­тео­­рологиялық қызметі – құзырлық бас­­қа­рушы   органы – ҚР Қоршаған ортаны қор­ғау министрлігіне қарасты, респу­бл­и­калық мемлекеттік «Қазгидромет» кәсіп­ор­ны.   Сондықтан тұтынушылар  бүкіл рес­пу­бли­ка бойынша   ауа райы, қоршаған орта жағ­дайы  жөніндегі  мәліметтерді рес­пу­бликалық мемлекеттік «Қазгидромет»  кә­сіп­ор­нының  болжамдарына сүйеніп пай­далануы керек. Сонда ғана еліміз бойынша ауа райы жөніндегі ақпарат біркелкі таралып,  ауытқушылықтар, айырмашылықтар   орын алмайтын еді.
– «Қазгидрометтен» мәлімет алу ақы­лы деген рас па? БАҚ өкілдерінің сө­зіне сен­сек, радио мен телевидениеге күн­делікті ауа райы жайлы сіздерден мә­лімет алу ақы­лы болғандықтан, ға­лам­тордағы же­ке сайттарыңызда жа­рия­ланған ақ­параттар алынады екен...
– Республикалық мемлекеттік «Қаз­ги­дро­мет» кәсіпорны  ауа райына, қоршаған ор­таға метеорологиялық, гидрологиялық, эко­логиялық, агрометеорологиялық бол­жау­лар жүргізу және осы жөніндегі  ақ­па­раттармен тұтынушыларды  қамтамасыз ету жө­ніндегі  мемлекеттік тапсырманы бюд­жет­тік бағдарламалар аясында  орындайды.  Жыл сайын  ағымдағы жыл басталысымен,  тұ­тынушылар  тізімі жасалынып, Қоршаған ортаны қорғау министрлігі мен Үкіметтің  ке­лі­сімімен бекітіледі. Сол тізімде көрсетілген тұ­тынушылар, оның ішінде экономика са­ла­лары, Мемлекеттік басқару органдары, Тө­тен­ше жағдайлар, Селден қорғау де­пар­таменттері мен басқармалары және тағы да бас­қа тұтынушылар мемлекеттік тапсырмаға сәй­кес, мемлекеттің қаражатымен ақысыз түр­де керекті ақпараттармен қамтамасыз еті­леді. Ал тізімде көрсетілмеген тұты­ну­шы­ларға ақылы  қызмет  түрі көрсетіледі. Ақ­параттар құны тұтынушылардың  алатын ақпарат түріне, санына, көлеміне, күр­де­лі­лі­гіне, мезгіліне байланысты.  Баға саясаты  мен  баға прескуранты нақтыланып, анық­та­лып, Үкімет пен Қоршаған ортаны қорғау ми­нистрлігінің келісімімен бекітіліп қол­да­нылады. Барлық БАҚ-пен қарым-қа­ты­на­сы­мыз ынтымақтастық келісімшарт шеңберінде  жүргізіледі.
– Биыл қыста еліміздің бірқатар ай­ма­ғында мал қырылып қалды. Қысты күн­гі ауа райының жайсыз болатынын ал­дын ала ауылдық аймақтарға хабар­лау мүм­кін болмады ма?
– «Қазгидромет» еліміздің қоршаған ор­та­ның  метеорологиялық, гидрологиялық, эко­логиялық, агрометеорологиялық  қа­уіп­сіз­дігін қамтамасыз ету мақсатында  бірінші, екін­ші, үшінші тәуліктерге, аптаға, он­күн­дік­ке, айға, алты айға қысқа мерзімді, орта мер­зімді және ұзақ мерзімді болжаулар жа­сап, тұтынушыларды   қамтамасыз етеді.  Кә­сіп­­орында  ауа райы жөнінде шығатын ақ­парат өнімдері: күнделікті ги­­дро­­ме­тео­рологиялық бюллетень,  күн­де­лік­­­ті қар  жамылғысы, қар көшкіні бюллетені, күн­­делікті  гидрологиялық бюллетені, тоқсан са­йын шығатын ғылыми-кәсіби гидрометео­ро­логия журналы, агрометеорология бюл­ле­тені, «Қазгидромет»  кәсіпорнының ор­та­лық­тағы және облыстардағы  корпоративтік сайттары, бұқаралық ақпарат құралдарымен, яғ­ни телевидение, радиомен тығыз қарым-қа­тынас нәтижесі,  дөңгелек үстел, конфе­рен­ция, күнделікті қыруар еңбек,  барлығы тұтынушылар үшін, оның ішінде халық пен барлық экономика салалары  үшін жасалып жат­қан дүние. Керекті  ақпараттармен уақ­тылы танысып, оны  жоспарлау мәселелеріне  қол­дана білу кез келген шаруашылық бас­шысы  үшін  маңызы зор іс-шара.  «Қаз­ги­дромет» кәсіпорны тек қана ауа райын бол­жап қана қоймай, сонымен бірге  табиғи апат­тардың халыққа, экономикаға  тигізетін зар­дабын, зиянын азайту, тіпті болдырмау  мақ­сатында  алдын ала ескерту  шараларын да жүргізеді.  Ақпараттар мен ескертулер, ха­­бар­лар   таратылып берілген. «Апат айтып кел­­мейді»,  «Сақтанғанды құдай сақтайды» де­ген нақыл сөздер бар. Қыс кезіндегі ауа райы Қазақстанда құбылмалы, тұрақсыз, қатаң келетіні тағы бар. Сондықтан жылдың әр мезгілі – қыс, көктем, жаз, күз халықтан, эко­номика салаларынан,  әсіресе шар­уа­шы­лық басшыларынан  тиянақты дайындықты та­лап етеді.
– Көктем келіп, қыс бойы жауған қалың қар еріп, көптеген елді мекен су ас­тында қалып жатыр. «Қазгидромет» өз тарапынан мұндай төтенше жағдай­лар­дың алдын алатын қандай шараны қол­ға алды?
– Республикалық мемлекеттік «Қаз­ги­дромет» кәсіпорны 2009 жылдан бастап Ас­тана қаласында  қоныстанған. Барлық об­лыстар мен ірі қалаларда  оның филиалдары   қыз­мет атқарады. Біздің мекеменің Алматы қа­ласы бойынша филиалы – өндірістік құ­рылым. Алматы қаласы мен Алматы об­лы­сының  жеті ауданына:  Райымбек, Ұйғыр, Ең­бекшіқазақ, Талғар, Қарасай, Жамбыл, Іле аудандарына және Қапшағай қаласының ауа райына, табиғи қоршаған ортасына  мо­ни­то­ринг жүргізеді.  Төтенше жағдайлардың ал­дын алу мақсатында жоғарыда аталған ау­дандар мен қалаларда, биік таулы ме­кен­дерде,  таулы және жазықтағы өзендер мен көл­дерде, су қоймаларында, таулы ал­қап­тар­да орналасқан өндірістік құры­лым­дардың, оның ішінде метеорологиялық, аг­ро­метеорологиялық,  гидрологиялық, эко­логиялық, қар көшкіні бекеттері мен стан­сыларының және олардағы орналасқан ауа райын  болжайтын, бақылайтын қон­дыр­ғы­лар мен  аппараттардың  толық тексеруден өтіп, үздіксіз сапалы қызмет жасауын, қыз­мет­керлер, бақылаушы-болжаушылардың, жұ­мысшылардың әдістемелік-кәсіби да­йын­дығын арттыру, техникалық арнайы оқулар ұйымдастыру, арнайы киім-кешек, бай­ла­ныс, өндірістік құралдармен, көлікпен қам­та­масыз ету шаралары  күнделікті жұмыста жә­не науқан кездерінде  жоспарлы түрде  жүр­гізіледі. Төтенше, қауіп-қатерлі табиғи құ­былыстар мен жағдайлардың алдын алу  мақ­сатында тиісті ақпараттар  бекітілген  бағ­дар, кесте   бойынша  шұғыл түрде та­ра­тылып, хабарланады.  Өндірістік құ­ры­лым­дар ұжымының басқарма әкімшілігі өз жұ­мыс­тарына әрқашан ұқыпты, тиянақты, бір сөз­бен айтқанда, «әскери»  тәртіппен үздіксіз қызмет атқарады.
– Қаңтардың соңында қатты соққан да­уылдан Жамбыл облысы Канцевка ауы­­лының мектеп директоры оқу­шы­ла­рын үйлеріне жеткіземін деп жүріп, өзі үйі­не жетпей қайтыс болды. Бәлкім, да­уыл­дың соғатыны алдын ала ха­бар­лан­ғанда, балалар сабағына бармай, үйде оты­рар ма еді, адам шығыны да болмас па еді, сіз қалай ойлайсыз?
– Жамбыл облысында орын  алған  апат­ты табиғи  жағдай,   қатты дауыл  эко­но­ми­ка­­ға, халыққа   біраз  зардабын тигізгені анық.   Бұл орайда, республикалық «Қаз­ги­дро­мет» кәсіпорны және оның Жамбыл об­лысы бойынша филиалы ауа райына  бол­жам берген кезде,  қатты жел соғатыны жа­йында  ақпараттарды алдын ала Жамбыл об­лысының құзырлы  мекемелеріне таратып, ха­барлаған.  Ал енді сіз айтып отырғандай, оқу ағарту мекемелерінде  оқушылардың  са­бағын тоқтату, олардың үйде отыруын қа­да­ғалау  «Қазгидромет» кәсіпорнының  құ­зы­­рына кірмейді.   Ал біздің ақпаратты бас­шы­­лыққа алып, сол арқылы қауіпсіздікті қам­тамасыз ету  облыстық  жергілікті бас­қа­ру органдарының  қызметі деп білемін.
– Қазгидромет – гидрометеорология жө­нін­дегі зерттеу жүргізетін еліміздегі жалғыз ор­талық. Демек, бүкіл республи­каға си­ноп­ти­калық мәліметтерді өзде­рі­ңіз та­ра­та­сыз­дар. Сіздерде Ауыл ша­руа­­шылығы ми­нистр­лі­гімен, Төтенше жағ­дайлар министрлігімен, об­лыс әкім­дік­терімен арадағы байланыс қа­лай? Қазір елімізде болып жатқан төтенше жайт­тарға қарап, мамандардың атқа­рып жатқан жұмыстарының жүйе­лі­лігіне кез кел­ген­нің сенім артуы қиын­дық тудыратын сияқты...
– Сұрағыңыз өте орынды.  Адам ба­ла­с­ының тұрмыс-тіршілігі, денсаулығы, тіп­ті көңіл күйі де ауа райына бай­ла­нысты десек, қателеспейміз.  Экономика са­лаларының көпшілігінің   жұмыстары, оның ішінде: ауыл шаруашылығы,  көлік, энер­гетика, байланыс, мұнай, газ өндіру шар­уашылықтары да ауа райына, қоршаған ортаның жағдайына көп бай­ла­нысты. Сондықтан Қазақстан Рес­пу­бли­касы Төтенше жағдайлар мен Ауыл шар­уашылығы  министрліктеріне қа­рас­ты Алма­ты облысы  мен Алматы  қала­сын­дағы меке­ме­лермен, облыс және қа­ла әкім­ші­ліктерімен  тығыз қарым-қа­тынастамыз. Ел­басы атап айтқандай, біз­дің негізгі мақ­сатымыз – хал­қы­мыз­дың әл-ауқатын, тұр­мыс-тіршілігін жақ­сар­ту, экономиканы да­мыту. Мақ­са­тымыз біреу – халыққа қызмет ету. 
«Қазгидромет» кәсіпорнының Ал­маты қа­ласы бойынша  филиалы  Ал­ма­ты  об­лыс­тық жә­не Алматы қаласы әкім­ші­­лік­те­рін­де  құ­рылған және қызмет ат­­қаратын  қа­уіп­ті жағ­дай­лардың алдын алу, олардың  зар­даптарын жою жөнін­де­гі тұрақты комис­сия­ның мүшесі ретін­де  де атқарып жатқан іс-шаралары ора­сан. 
– Білуімізше, біздегі атмосфералық ауа­ның ластану деңгейін анықтайтын құ­рал-жабдықтар ескі. Былтыр өзіңіз бас­қарып отырған мекеменің қызмет­кер­лері оларды жаңалауға мемлекеттен қар­жы бөлінбей отыр деген еді. Қазіргі ах­уал қандай, жабдықтарыңыз жаңар­тыл­ды ма?
– Алматы қаласының  атмосфералық ауа­сының  ластануын  бақылайтын  бес  тұ­рақ­ты стационарлық бекет, 11 автоматты  «СКАТ»  қондырғылары  жұмыс жасайды. Бұл  бекеттер мен қондырғылар Алматы қа­ла­сының  әр аудандарында  орналасқан. Оның ішінде   үш тұрақты стационарлық бекет 1960 жылдан,  екеуі  – 2008 жылдан, «СКАТ» қондырғылары   2006 жылдан  жос­парлы  түрде техникалық тапсырыстарға сәйкес  үздіксіз қызмет атқаруда. Күніне үш-төрт ауа сынамалары алынып, арнайы  фи­лиал зертханасында  құрамы  тексеріліп, анық­талып, нәтижесі күнделікті  экологиялық бюл­летеньде жарық көріп, тұтынушыларға та­ратылады.  Айта кететін жағдай, оңтүстік ас­та­намыз Алматы шаһары Орталық Азия­дағы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығына  мү­ше мемлекеттердің қатарындағы  ең ірі қар­жылық, экономикалық және мәдени ор­талық екені  белгілі.  Алматы атмосфералық ауа сапасы жөнінен «жоғары  дәрежеде лас­танған» шаһарлар қатарына жатады. Қала­мыздың Бостандық, Алмалы, Жетісу, Әуезов,  Тас­тақ-1 аудандарында атмосфералық ауада шаң-тозаңның, күкірттің қос тоты­ғы­ның, азоттың қос тотығының, фенол мен фор­малдегидтің  мөлшері шектік мүмкіндік нор­масынан әлдеқайда  жоғары дәрежеде екен­дігі  байқалады.  Алматының атмосфе­ра­лық ауасындағы бес ластаушы зиянды зат­тардың  қоспаларының  жылдық  жиынтық ин­дексін алатын болсақ, көрсеткіштер ин­дексі мынаны көрсетеді:    2009 жыл – 15,8,  2010 жыл – 12,9, 2011 жыл – 9,3,  2012 жыл – 11,9, 2013 жылдың қаңтар айы – 15,2, ақпан айы – 11,9.  Бұл көрсеткіштер қала ауа­сының ластануы жоғары дәрежеде екендігін дәлелдейді.  2009 жылдан бастап Үкі­мет тарапынан ҚР Ұлттық гидро­ме­тео­ро­ло­гиялық қызметін жаңғырту, модер­ни­за­ция­лау  бағдарламасы қабылданған бо­ла­тын. Осы бағдарлама аясында кейінгі  үш-төрт жылдың көлемінде  осы мақсатта қа­зіргі заманның талабына сай келетін, да­мы­ған шетелдерде кеңінен қолданылатын ме­теорологиялық, гидрологиялық, эко­ло­гиялық автоматты түрде жұмыс атқаратын қон­дырғылар мен аспаптар, жабдықтар алы­нып, іске қосыла бастады. Ме­тео­ро­ло­гия­лық алаңдарда, гидрологиялық, эко­ло­гиялық  бекеттерде  қызмет жасайтын ма­ман­дар арнайы әдістемелік оқу бағ­­дарламаларын оқып үйреніп, өздерінің бі­лімдерін шыңдай түсуде. Осы уақыт ара­лы­ғында Алматы облысының Балқаш,  Қа­расай аудандарындағы «Суминка», «Ұзын Қар­ғалы» атты жаңа гидрологиялық бе­кет­тері салынып,  іске қосылды. Еңбекшіқазақ ау­данында Бартоғай су қоймасында  ги­дро­ло­гиялық бекеттің жаңадан қызметтік үй-жа­йы салынды. 2013 жылдың бірінші жарты жыл­дығында Алматы облысының Ұйғыр ау­данындағы республикамыздың ірі өзен­де­рінің бірі – Қазақстанның артериясы Іле өзе­ні­нің бойында, Добын айлағында және Ра­йым­бек ауданындағы  Текес  өзенінің бо­­йында, Текес ауылына кіреберісте Қытай Ха­лық Республикасы және Қазақстан Рес­пу­бликасы арасындағы  мемлекетаралық транс­шекаралық өзендердің жағдайына  бай­ланысты мәселелерді шешу мақсатында 2011 жылдан бастап салынған ги­дро­хи­мия­лық бекеттердің ашылу салтанаты  жөніндегі іс-шаралар өтіп,  аталған  бекеттер толы­ғы­мен  жұмысқа кіріседі. Екі  гидрологиялық бе­кет «Темірлік» және «Күрті»  электр то­гы­мен қамтамасыз етілді. Жыл сайын 20-30 жыл жөндеу көрмеген он шақты  метео­ро­ло­гиялық стансылар мен гидрологиялық, эко­логиялық  бекеттер күрделі және ағым­дағы жөндеуден өтуде.  Химия – ана­ли­ти­калық және гидрометеорологиялық қон­дыр­ғылар мен аспаптарды тексеруден, жөн­деуден өткізу, зертханаларды  ак­кре­ди­та­ция­лау науқанынан, процедураларынан өткізілді. Міне, осындай жүргізіліп жатқан шар­уалар легі мемлекет және Үкімет тара­пы­нан  көрсетіліп жатқан  қолдаулардың нә­ти­жесі деп білеміз. Қазіргі таңда  2014-2016 жылдардың бюджет жобасы қаралып, өз­ге­рістер, қосымшалар  енгізілуде.  Сонымен қатар 2013 жылдың бюджет жоспары нақ­ты­лануда. ҚР Ұлттық гидрометеорология қызметінің болашағы  үлкен үміт күттіреді.
– ҚР Қоршаған ортаны қорғау ми­нистрлігі Экологиялық реттеу және ба­қы­лау комитетінің төрағасы Данияр Ерен­шінов: «Мемлекет ауа райын алдын ала нақты анықтайтын құрылғыларды са­тып алуға қажетті қаржыны аямай бе­реді, бірақ олар шаң басқан күйі тұрады. Се­бебі бұл саладағы кадр мәселесі әлі де шешімін тапқан жоқ», – деген болатын. Бұған сіз не дейсіз?
– Бұл жайт, негізінде, бүкіл Қазақстан Рес­публикасындағы қазіргі жағдайды баян­дайтын ауқымды жалпылама ақпарат деп ой­лаймын. Республикалық мемлекеттік «Қаз­гидромет» кәсіпорнының Алматы қа­ла­сы бойынша филиалында жағдай басқаша. Биыл «Қазгидромет» кәсіпорнының құ­рылғанына – 91 жыл.  2009 жылдың ба­сы­нан «Қазгидромет» Алматы қаласынан Ас­тана қаласына  көшірілді.  Негізгі, мықты, кә­сіпқой  маман-синоптиктер, гидрологтер, эко­логтер, агрометеорологтер, қар өлшеу, қар көшкіні  мамандардың көпшілігі отбасы  жағдайларына, денсаулығына байланысты Ас­тана қаласына көше алмады, сол себепті олар­дың біразы Алматы қаласы бойынша  фи­лиалына  ауысып, қызметтерін жал­ғас­ты­руда.  Тарихи, үлкен шаңырақ болғаннан ке­йін  бұл саладағы мықты мамандардың көп­шілігі Алматы қаласында шоғырланған. Сонымен қатар Алматы қаласында  болашақ ма­мандар дайындау, оларды жұмысқа бау­лу,  мемлекеттік қызметке, жұмысқа тәр­бие­леу  мәселелерін шешу де  дұрыс жолға қо­йылған.  Сол себепті  «Қазгидрометтің» Ал­маты қаласы бойынша филиалы  ма­ман­дар тапшылығын көрген емес, баланста тұр­ған  гидрометеорологиялық қондыр­ғы­лар мен аспаптар да түгелімен тоқтаусыз қызмет атқаруда.
– Әңгімеңізге көп рақмет, аға.

Бір тілек
Алаш жұрт­шы­лығының айнасына айналған сүйікті газетіміз «Алаш айнасының» тұрақты «Дат!» айдарын пайдаланып, ұлы еліміз – қазақ халқын және әріптестерімді Наурыз мейрамымен шын жүректен құттықтағым келеді.
Көктеммен бірге қасиетті наурыз айы бірқатар  ұлы мерекелерімен өзінің шат­ты­ғын, қуанышын ала келеді. Наурыз айының 22-інші жұлдызында Бүкіл дүниежүзілік ха­­лықаралық Наурыз мейрамы және осы күні  Бүкіл дүниежүзілік халықаралық Су ре­­сурстары мейрамы, ал 23-інші наурызда Бүкіл дүниежүзілік халықаралық метео­ро­лог­­тер күні тойланды. Сондықтан, бірін­шіден, барлық қазақстандықтарды, әріптес­те­­рімізді жаңарудың, бейбіт өмір мен ізгілік мерекесі, ұлт мейрамы – Наурыз ме­ре­ке­сімен құттықтаймын. Ортақ үйіміз – Қазақстан гүлдене берсін деп тілеймін. Екін­­шіден, Халық­ара­лық су және метеорологтердің кәсіби мейрамы – біздің әріптес­те­ріміз: синоптик­терге, гидрологтерге, экологтерге қар жамылғысын, қар көшкінін бақылайтын, болжайтын мамандарға ортақ мереке. Республикалық мемлекеттік «Қазгидромет» кәсіпорнында, оның облыстық филиал­да­рында, жалпы айтқанда,  республика бо­йынша 3000-нан астам адам қызмет етеді. Олар өздерінің ерен еңбектерінің арқасында  күні-түні үздіксіз еліміздің, жеріміздің гидрометеорологиялық қауіп­сіз­дігін қамтамасыз етумен қатар, ел эко­но­микасының дамуына, мемлекетіміздің нығаюына, халықтың әл-ауқатының жақсаруына үлесін қосуда. Құрметті әріптес­тер! Өткен кәсіби мейрамдарыңыз құтты бол­сын! Мықты  денсаулық пен ұзақ өмір, құшақ толған гүл мен ықылас, шығар­ма­шылық табыстар мен жаңалықтар тілеймін!

Алашқа айтар датым...
– Қазіргі таңда ғаламшар мен адамзаттың болашағы, сайып келгенде, қоршаған ортадағы күрделі, оның ішінде: жаһандық жылыну, климаттың өзгеруі, мәңгілік мұз­дық­тардың еруі, ауаның ластануы, атмосфераның  жер беті қабатының  радиациалық жә­не тағы да басқа жағдайлар жөніндегі мәселелерді шешудегі тікелей  мүм­кін­дік­те­рі­мізге байланысты болып отыр. Заманауи әлемнің экологиялық жағдайы мен мә­селе­ле­рі  тек өзекті мәселелердің қатарында ғана емес, сонымен қатар сан қырлы, күрделі мә­се­ле. Аталмыш мәселелер барлық салаларда көрініс табады, әсіресе ауыл шар­уа­шы­лы­ғында, химия өндірісінде, қара және түрлі-түсті металлургия және атом энергети­ка­сын­да, демек, ғаламшарымыздың барлық аймақтарына да қатысы бар. Қоршаған ор­та­ның өзгеруі, бұзылуы – Жер шарының барлық елдерінде белең алып отырған мәсе­ле, себебі экологиялық мәселелер «мемлекеттік шекаралармен шектелмейді». Сол себепті бұл мәселелерді бүкіл әлем бірлесе шешуі керек. Осы ретте  «Туған жерді сүю, қасиетін ұғу, сүю үшін білу, күзетінде тұру – парыз» деп дана халқымыз бекер айтпаса керек.

Автор
Последние статьи автора
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Назван точный исход матча КХЛ "Барыс" - "Салават Юлаев"
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Кадрлық резерв. Ол қай жағдайда компанияны құтқарады, ал қашан қызметкерлерге теріс ықпал етеді?
Цифра
50
50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов

50 км/ч – именно с такой средней скоростью промчался вчера по афинской трассе Вячеслав Екимов, чтобы завоевать серебро в велогонке с раздельным стартом.
1900
Году

Бокс был узаконен как вид спорта
2,5
ГРАММА

Масса мячика для игры в настольный теннис
5
Олимпийских колец

символизируют единство пяти континентов, хотя ни одно из них не является символом какого-то конкретного континента. Цвета колец — синий, красный, желтый, зеленый, черный, — были выбраны, как наиболее часто встречающиеся на флагах государств мира.
130
км/час

С такой скоростью летит мяч, после удара профессионального волейболиста