Теміржол құрылысы тарихы
Қазақстан теміржол құрылысы алғаш қашан басталды? Тарихы жөнінен мәлімет алсам деп едім.
Бекзат ЕРҚОЖА, Атырау қаласы
Теміржол алғаш рет 1893-1894 жылдары Қазақстан аумағымен өтті. Покровская слобода – Орал бойлықпен – 369 шақырым. Қазақстан арқылы сонымен қатар 190 шақырымдық Транссиба қатар өтті (Петропавл). Бірақ Қазақстанда теміржолдық көлік негіздері 1904 жылы теміржолдық сызықты бойлай қалалар мен өнеркәсіп орталықтары өскен тұста 1668 шақырымдық Орынбор – Ташкент магистралінің құрылысы басталды. 1914-1924 жылдары – Арыс – Бішкек – Семиреченская, 1915 жылы Челябинскі – Троицк – Қостанай магистралі салынды. 1915-1917 жылдары салынған Алтайлық теміржол қазақстандық жермен жалғасып жатты (Жаңасібір – Семей). Қазақстанның солтүстік-шығысында 1918 жылы 117 шақырымдық Екібастұз – Кемежай (Ермак, қазір – Ақсу), ал орталық Қазақстанда 40 шақырымдық Қарағанды – Спасский зауыты және Байқоңыр 120 шақырымдық жол жүрді. Қазақстан аумағындағы теміржолдардың жалпы бойлығы 1918 жылы 2575 шақырымға жетті.
Петропавл – Көкшетау учаскесі 1920-1921 жылдары кеңестік дәуірде бірінші салынған теміржолдық құрылыс болды. 1926 жылға мұнай кәсіпорындарының Ембі дамуына арналған Гурьев – Доссор жолы салынды. 1444 шақырым бойлықпен Түркістан – Сібір магистраль құрылысы 1927-1930 жылдары жүргізілді.
Ұлы Отан соғысы кезінде қазақстандық болат магистральдардың бойлығы 10 мың шақырымға жетті. 1950 жылдарда теміржолдардың қарқынды құрылысы Солтүстік және Орталық Қазақстан аймақтарында болды. 1955-1961 жылдары Есіл – Арқалық (224 шақырым), 1959 жылы – Қостанай – Тобыл, 1960 жылы – Тобыл – Жетіқара теміржолдары салынды. 1950 жылы Қазақстанда теміржолдың аумағы екі есе өсті. 1960 жылдарда Мақат – Маңғышлақ учаскелері және Маңғышлақ – Өзен (жалпы ұзындығы 900 шақырымдай) салынды. Жолдардың учаскесі Қазақстанда бірінші рет 1964 жылы электрлендірілді.
