Қатыгездік әрекет те әкеден балаға беріле ме?

Баз біреулер адамның кейбір қабілеттері, мысалы, музыкаға, шешен сөйлеуге, ақындыққа, математикаға бейімдігі және т.б. қасиеттері тұқым қуалайды деп жатады. Қазір біздің елімізде адам өлтіру, тонау, қарақшылық жасау, зорлау секілді қатыгездік әрекеттер көбейіп барады. Ертеңгі күні қатыгездік әрекеттер де тұқым қуалап жүрмей ме?
Маржан ОСПАНОВА, Оңтүстік Қазақстан облысы
Бұл сұраққа Жалпы генетика және цитология институты директорының орынбасары Бақытжан БЕКМАНОВ жауап береді:
– Негізі, әке-шешенің кейбір қасиеттері балаға берілетіні рас. Интеллектуалдық қабі­леттің ұрпақтан-ұрпаққа тұқым қуалайтындығы дәлелденген. Оған күмән жоқ. Мысалы, жастар 50 пайыз қабілетті ата-анасынан алса, 50 пайызын қоршаған ортаның әсерінен алады. Егер текті ұрпақтың тұяғын ұлттық бағытта тәрбиелеп, отаншылдыққа баули алсақ, ол ба­ла­дан ешқашан қатыгездік шықпайды. Ең бастысы, тегімізді, генімізді таза ұстасақ, бала­ла­рымызды ұлттық тәрбиемен тәрбиелесек, онда біздің ұтарымыз көп. Бұл – мәселенің жақсы жақтары ғана. Дәл осы секілді қатыгездік, ашуланшақтық, кедір-бұдыр мінез де тұқым қуалайды. Енді жақсы қабілет атадан балаға берілгенде, неге нашар мінез тұқым қуала­мас­қа?! Ол да – атадан балаға берілетін белгілердің бірі. Оны бөліп-жарудың керегі жоқ. Бірақ бұл жерде қоршаған ортаның да көп әсері барын ұмытпағанымыз жөн. Мәселен, ашуланшақтық, күйгелектік баланың генінде болса, алайда сыртқы орта оған жайлы, жақсы болып тұрса, онда ол мінездер ешқашан сыртқа шықпайды. Ал сыртқы ортада күйбең тіршілік, ұрыс-керіс көп болса, онда нашар мінездер де активтеніп, өз ықпалын көрсете бастайды. Нәтижесінде, адам бойында қатыгездік, жауыздық пайда бола бастайды. Біз, өкінішке орай, ауру түр­лерінің тұқым қуалайтындығын ғана зерттейміз де, атадан балаға берілетін мінездердің ішкі факторларына көп жағдайда үңілмей жатамыз. Сон­дықтан ұрпақтан-ұрпаққа берілетін қабі­леттерді де жан-жақты ғылыми тұрғыдан зерт­тейтін уақыт жетті.