Психологиялық жасыңыз нешеде?
Жас ерекшелігі – қоғамдағы этика ғана емес адамның ішкі сезімімен жапсарлас тақырып. Жасөспірім ересек көріну үшін барын салады. Ал ересек адамдар жастау көріну үшін тырысып бағады. Екі ауқымдағы әрекет болғанымен – екеуінде де өз жасын қабылдамау байқалады. Психологиялық жас ұғымын қарапайым тілмен ұқтырсақ. Егер сіз өзіңіздің жасыңызда не істеу керектігін өзгелер шешпейтінін түйсінсеңіз – өте жассыз! - деп жазды bugin.kz сайты.
Қоғамда қай жаста адам не істеу керектігі туралы тұнып тұрған ережелер көп-ақ. Қырықтан асқанда, салиқалы болу. Жырмадан асқанда, мәселелерге ұстамдылықпен қарау т.б адамның мінезіне телінетін қасиеттерді жаспен байланыстырып тастаймыз.
Биологиялық жас пен психологиялық жас екі бөлек сан екенін білесіз бе? Яғни жыл сайын тойлайтын туған күніңіз – биологиялық жас. Ал психологиялық жасыңызды сіздің адекват ойларыңыз бен жасаған таңдауларыңыз анықтайды. Екі жастың бір цифр болуы маңызды емес. Биологиялық жасыңыз егде тартқанмен, психологиялық жасыңыз «қылшылдап тұрған» болуы әбден мүмкін.
Орыс ғалымы Лев Выготский баланың психологиялық жасын анықтауға көптеген еңбектер дайындаған. Ол бөлген кезеңдер былай аталады:
Екі айға дейін – жаңа туған нәрестенің күйзеліс шағы.
Бір жасқа дейін – нәрестелік шақ.
Бір жаста – 1 жас күйзелісі.
Үш жасқа дейін – ерте балалық шақ.
Үш жаста- 3 жастағы күйзеліс.
Жеті жасқа дейін – мектеп жасы.
Жеті жас – жеті жастағы күйзеліс шағы.
Он екі жасқа дейін – мектеп жасы.
Он үш жас – он үш жастағы күйзеліс кезеңі.
17 жасқа дейін – жыныстық жетілу кезеңі.
17 жас – 17 жастағы күйзеліс.
Сонымен, ересек кезең де өзінше ерекшеленеді. Яғни, үш кезеңге жіктеледі.
Ерте ересектік - 21 жастан 25 жасқа дейін.
Орташа есейген жас 25 жастан 40 жасқа дейін.
Кеш ересектік - 40 жастан 55 жасқа дейін.
Ежелгі заманда жалпыға бірдей орта білім болмаған кезде адамдар романтик болған. Сонымен, ежелгі грек философы және математигі Пифагор (570-490) жас кезеңдерін жыл мезгілдері ретінде қарастырған [I. Суриков, 2013]. Оның түсінігінде 20 жастан 40 жасқа дейін адамның өмірінде жаз, ал 40 жастан 60 жасқа дейін күз болады.
Психологиялық жас мәселесіне қатысты шетелдік ғалымдардың пікірлері қызықты. Сонымен, психолог және психоаналитик Эрик Гомбургер Эриксон (1902-1994) адам өмірінің 8 негізгі кезеңін және әр кезең үшін тепе-теңдігі тұлғаның жас ерекшеліктерін алдын ала анықтайтын 2 негізгі сипаттаманы бөліп көрсетті [Э. Эриксон, 1996].
Жас кезеңдерінің жіктелуі (Эриксон бойынша):
1 жасқа дейін – сенім / сенімсіздік.
3 жасқа дейін - тәуелсіздік / шешімсіздік.
5 жасқа дейін - кәсіп / кінә.
11 жасқа дейін – әрекет қабілеттілігі/төмендігі.
19 жасқа толмағандар – сәйкестендіру/рөлді шатастыру.
25 жасқа дейін – ерте жетілу - жақындық / оқшаулану.
64 жасқа дейін – орташ жетілу - өнімділік / инерция.
65 жастан кейін – кеш жетілу - интеграция / үмітсіздік.
ДДСҰ жіктеген жас кезеңдері:
18-44 жас – жастар.
45-59 – орташа жас.
60-74 жас – кәрілік.
75-90 жас – кәрілік.
90 жылдан астам - ұзақ өмір сүру жасы.
Айтпақшы, биологиялық жас пен псимхологиялық жас сіздің сыртқы келбетіңізге әсер етеді. Ендіше, өз жасыңызды мына сілтемедегі тест арқылы анықтай аласыз.
