1916 жылы қазақ даласында қандай көтерілістер болды?

Ресей патшалығының 1916 жылғы жарлығына қарсы Торғай даласындағы Амангелді бастаған көтеріліс жайлы білеміз. Менің білгім келгені – қазақ даласында басқа да көтерілістер болды ма? Ондағы адам шығыны жайлы деректер бар ма?
Дәурен ЕРМЕКБАЙҰЛЫ, Алматы қаласы
Тарихи деректерге сүйенер бол­сақ, оқыған, көзі ашық халық белсенділері Тоқаш Бокин, Жаңабай Ниязбеков, Әубәкір Жүнісов, Тұрар Рысқұлов, Сейіт­қали Меңдешев, Бәймен Алманов, Әліби Жангелдин т.б. Ресей патшасының жарлығына қарсы шығып, елді ашық қарулы қарсылыққа шақырды. Жарлық қабылданған соң арадан бір ай өтер-өтпестен қазақ даласының әр-әр жерінде көтеріліс оты тұтанды. Қазақ халқының 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі елге тұтас жайылып, Батыс Қазақстандағы көтеріліс, Сырдария көтерілісі, Қарқара көте­рілісі, Семей көтерілісі, Ақмола көтерілісі, Жетісу көтерілісі, Торғай көтерілісі деген атаулармен тарихта қалды.
Көтерілісті басып-жаншу үшін Ре­сей патшалығының құрамында 16 зеңбірегі мен 47 пулеметі бар 95 ротасы мен 24 жүздігі келіп, Жетісу өңіріндегі ондаған қазақ-қырғыз ауылдарын жойып жіберген. Осы кездері 300 мыңнан астам қазақ Қытайға ауып кетті.
Түркістан өлкесінде жазалау­шы отрядтар қолынан сотсыз, тергеусіз қаза тапқан адамдарды айтпағанда, 1917 жылғы ақпанның 1-індегі дерек бойынша 347 адам өлім жазасына кесіліп, 168 адам Сібірге айдалып, 129 адам түрмеге қамалған.