Талғат НЫҒМЕТОВ, «ӨзенМұнайГаз» АҚ №1 мұнай өндіру басқармасы №1 ұңғымаларды жерасты жөндеу цехы №11 бригадасының шебері:
– Сіздің мамандығыңыздың ерекшелігі неде?
– Кен орнын табу мен жер астынан қара алтынды өндіру – екеуі екі бөлек ауқымды үдеріс. Ал біздің міндет – істен шыққан ұңғымалардың себебін анықтау, жөндеу.
– Кейбір ұңғымалардың істен шығып қалуының себебі неде?
– Өзен кен орнының ашылғанына 50 жылдан асты. Қазіргі ұңғымалардың көбісі сол кезден бастап жұмыс істеп келеді. Яғни мұнайды өңдеу құрылғылары ескірген. Сондықтан олардың бұзылуы – заңдылық. Біз оларды тазалап, іске қосып жатырмыз.
– Талғат Бидахметұлы, сіз еңбек адамысыз. Ел байлығы қара алтынды игеру жолында аянбай жұмыс жасап келесіз. Білуімше, сіз жетекшілік ететін мұнай ұңғымаларын жөндейтін бригада үлгілі болып есептеледі екен. Мұндай мәртебеге қалай қол жеткіздіңіздер?
– «Еңбек етсең – емерсің» деген. Маңдай теріңді төксең, еңбегің еш болмайды. Біз істен шыққан жерасты мұнай құбырларын жөндеумен айналысамыз. Жоспар бойынша, бұрын 15 ұңғыма болатын. Қазір ол екеуге қысқарды, айына 13 ұңғыманы жөндеп тапсыру міндетті. Бірақ біз айлық жоспарды артығымен орындап келеміз. Бір айда 16-17 ұңғыманы жөндеп, іске қосамыз. Өткен жылы да, биылғы жылдың алғашқы тоқсанында да біздің №11 бригада озат атанды. Сый-құрметтің астында қалдық. «Самұрық-Қазына» қорының, «ӨзенМұнайГаз» мекемесінің басшылығы еңбегімізді бағалап, алғыс хаттармен марапаттады.
– Бәрекелді! Озат атануларыңызды немен байланыстырасыз?
– Бұл өз ісін жетік білетін қарамағымдағы 12 қарапайым мұнайшының арқасы деп білемін. Олар өз саласының жілігін шағып, майын ішкен мұнайшылар. Ең дұрысы, озат атанып жатқанымыз біздің бірлігіміздің көрінісі дер едім. Ұңғыма жөндейтін мұнайшылар төрт ауысыммен жұмыс істейді. Көбісінің мұнай саласында кемінде 10 жылдық тәжірибесі бар. Ал менің міндетім – оларға бағыт-бағдар беріп отыру.
– Өзіңіз туралы айта кетсеңіз, мұнай саласына қай уақытта келіп едіңіз?
– Мұнай саласында 27 жылдай тәжірибем бар. 1986 жылы Өзен бұрғылау басқармасында бұрғышының көмекшісі болып, жұмысқа қабылданған болатынмын. Қазір істен шыққан ұңғымаларды жөндейтін бір бригаданың шеберімін. «ӨзенМұнайГаз» мекемесінің аумағында осындай 18 бригада болса, соның ішінде, мақтанарлық жайт, көш алдында келе жатырмыз.
– Сіздің ұстанымыңыз қандай?
– Әр адам таңдаған мамандығының кәсіби шебері болуы тиіс. Бұл – менің өмірлік қағидам. Қара алтынның қалыпты игеріліп жатқаны өзіміз сияқты мұнайшылардың арқасы деп білемін. Жарамсыз ұңғымаларды іске қоспасақ, мұнай өнімі халыққа жетпейді, ел байлығы еселенбейді. Бір сөзбен айтқанда, мұнай өндіруіміз кем болады. Әрине, асылық сөйлеуден аулақпыз. Біз еліміздің экономикасына осылай далада жүріп, мұнай ұңғымаларын жөндеу арқылы үлес қосамыз. «Еліңде болса, ерніңе тиеді» деген. Ең бастысы мұнай игерілсін, ел байысын.
– Мұнайшылардың сыртынан әр қилы әңгіме айтылады. Сұрайын дегенім, мұнайшылардың еңбек жағдайы қандай?
– Кеңестік кезеңде, 1960-70 жылдары алдыңғы буын ағаларымыз күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан баз кешіп жүріп жұмыс жасады. Сонда да қазыналы түбектің тұрғынына жасалатын қарапайым қажеттіліктің өзі қасқалдақтың қанындай. Жерасты байлығы еселеніп өндіріліп жатса да, мұнайшы мен бұрғышы халі адам айтқысыз нашар еді. Сол кезде Маңғыстау облысы республика өндірген мұнайының 70 пайызын беретін. Бірақ алтынға парапар байлық өндірсе-дағы түбек тұрғындардың қолдары қысқа, табысы тақыл-тұқыл. Мұнайдан түскен пайданың 85 пайызы одақтық бюджеттің бүйірін толтыруға кететін. Тәуелсіздік алдық. Енді өз қолымыз өз аузымызға жетті. Газды да, мұнайды да аста-төк етіп, өзіміз өндіріп, керегімізше пайдаланудың дәуірін бастадық. Жасыратыны жоқ, бұрын, 1980-90 жылдары да еңбек жағдайы ауыр болды. Қазір жаман емес. Біз қысы-жазы далада ұңғымаларды жөндейміз. Құбырларды тазалайтын жаңа техникалар келді. Тамақтанатын, жатып дем алатын су жаңа вагондарда тұрамыз. Жұмыс киімдеріміз күн сайын жуылып тұр. Бұрынғыдай ескірген құрал-жабдық жоқ, заманауи техникамен қамтамасыз етілген. Жақында еншісін алып, өз алдына акционерлік қоғам болып құрылған «ӨзенМұнайГаз» мекемесінің алдына қойған міндетінің бірі, осы еңбек жағдайын жақсарту. Жалпы құны 4 миллиард 700 миллион болатын жерасты қондырғыларын жөндеу және диагностикалау зауыты салынды. Енді біз далалық жағдайда жөндеуге келетін ұңғымаларды қараймыз, қалғанын осы зауыт жасайтын болды. Жаңа жұмыс орны құрылғаны халыққа жақсы, мұнда жергілікті тұрғындар жұмысқа тартылды. Экологияны ойлауымыз керек, мұнай төгілмеуі керек. Қауіпсіздік ережелерді сақтауымыз керек.
– Мұнайшылардың әлеуметтік жағдайына қатысты не айтасыз?
– «ӨзенМұнайГаз» мекемесі көптеген демалыс орны, санаториймен келісімшартқа отырған. Соның негізінде, мұнайшылар ғана емес, балаларымыз да Бурабай, Катонқарағай, Кендірлі сияқты курортты аймаққа барып, тыныға алады. Басшылық жаңаөзендік мұнайшыларға көрсетілетін медициналық қызметтің сапасын арттыруға ерекше ден қойып отыр. Оның үстіне жалақымыз да жаман емес. Тек еңбек ету керек, мұнайды игеру керек. «ӨзенМұнайГаз» 2012жылы 4,95 млн тонна мұнай өндірген. Ол 2011 жылғы көрсеткіштен 131 мың тоннаға кем. Мұнай қалыпты игерілсе, халықтың жағдайы жақсарады. Қазіргі күні ел Үкіметі тарапынан көптеген шара жасалып жатыр. Жаңаөзен әлеуметтік-экономикалық жағынан қарыштап дамып келеді. Аурухана, перзентхана, мәдениет үйі, мектеп, балабақша сияқты әлеуметтік нысандар ашылып, халық игілігіне қызмет ете бастады. Жаңаөзен Жаңаөзен болғалы жөндеу көрмеген аулаішілік асфальттар да жаңадан төселіп жатыр. Ең бастысы, қаланы дамытуға мемлекет қазынасынан бөлінген қаржы уақытында игеріліп, атқарылған жұмысты халық көріп отыр. «ӨзенМұнайГаз» Кендірлі демалыс аймағында биыл 1200 орындық балалар лагерін ашты. Сонымен қатар, 150 адамға шақталған демалу-сауықтыру орталығы жұмыс істеп тұр. Жаңаөзен қаласында өткен бір жылдың ішінде 17 әлеуметтік нысан бой көтерді. «Рауан» шағын ауданындағы көппәтерлі үйлер салынып, халық баспаналы болып жатыр.
Жаңаөзен – мұнайдың арқасында құрылған қала. Десек те, қаламыздағы 120 мың халықтың 15 мыңы ғана мұнай саласында жұмыс істейді. Қазіргі таңда, қаладағы ең басты мәселе – халықты жұмыспен қамту. Сондықтан ел Үкіметі, естіп, біліп, көріп отырмыз, екі қолға бір күрек табуға жағдай жасап жатыр. Шағын және орта кәсіпкерлік те қарқын алып келеді.
– Жақында Үкімет басшысы Серік Ахметов мемлекет қазынасы бүйірінің қампаюы мұнай және газ өндірісіне тікелей байланысты екенін айтқан болатын. Әрине, бұл көпшілікке белгілі жайт, бірақ сіздер, қарапайым мұнайшылар, бұл үлкен жауапкершілік екенін сезінетін шығарсыздар?
– Шындығында солай. Біз қарапайым жұмысшы оны біліп отырмыз. Бірақ ең алдымен, өзіңіз айтқан мәселені сезініп отырған компаниялар туралы айтуымыз керек. Солар барлық жұмысты үйлестіріп отыр. Сонымен қатар, олар әлеуметтік жауапкершілікті де түйсініп, мұнайшыларға жағдай жасап, шапағатын тигізіп отыр. «ҚазМұнайГаз», «ӨзенМұнайГаз» секілді ірі мұнай кәсіпорындары ел экономикасының діңгегі, күретамыры деп айтсақ қателеспейміз. Сондықтан олардың жұмысы жүріп тұрса, халыққа жұмыс болады, еліміз көркейеді. Елімізде әсіресе мұнай-газ саласы дамыған сайын мемлекеттің бақуаттылығының да арта түсетіні сөзсіз.
– Ұлы дүбір ҰБТ өтті. Мұнайшы болғысы келетін талапкерлерге не айтар едіңіз?
– Облысымызда мұнай өндірісі қалақұрарлық өндіріс ошағы болғандықтан, көп жастар мұнайшы немесе сол салаға жанама қатысы бар мамандықтарды таңдайды. Себебі ол – өзінің тұрғылықты жеріне қажет мамандық. Қайталап айтайын, бір жағынан алып қарасаңыз көше сыпырушы болсаң да, сол істің асқан шебер маманы болуың керек. Мамандықтың бәрі керек. Қазір ойлап қарасаңыз қай мамандық иелері артылып жатыр? Ешқандай. Сонымен негізгі түйін: мұнайшы мамандығы туралы ойға оралсақ. Менің ойымша, өзің қалаған мамандығыңды сүюің керек. Үйрене беру керек, іздене беру керек, онсыз табысқа жету – әсіресе қазіргі заманда, мүмкін емес. Жоғары жауапкершілік, мұқияттылық, тазалық, мәдениет жұмыс орындарындағы ажырамас талаптар болу керек. Мұнай саласындағы білікті басшының бәрі қарапайым мұнайшы ретінде еңбек жолын бастаған. Мұнайшы өмірінің қатпар-қатпар сырлары мен шеберлігін үйренбесең басшы да бола алмайсың. Әрине, басшы болу парыз емес, азамат болу, білікті маман болу міндетің дегім келер еді жас талапкерлерге.
– Сұхбатыңызға рақмет!